Yollar Neden Onarım Gerektirir?
Yollar, özellikle yüzey tabakalarından başlayarak asfalt tabakalarının zamanla deformasyona uğrayacağı, aşınma veya bazı bozunmalar olacağı bilinci ile tasarlanır. Bu nedenle sürücülerin güvenliği için, yüzeydeki bozulmaların periyodik olarak onarılması gereklidir. Bazen binder tabakasının yenilenmesi ve ender olarak da temel tabakasının yeniden yapılması gerekebilir.
Ayrıca asfalt yollar çevresel etkenlerden UV ışınları, oksijen, sıcaklık ve soğuk hava şartlarına maruz kalır. Suyun donması ve donma-çözülme olaylarının oluşması bozulmaları hızlandırır.
Üstyapının her tabakasında suyun etkin olduğu görülmektedir. Yaş taban toprağı ve doygun hale gelmiş granüler malzemeler çok zayıf taşıma gücüne sahiptir. Taban toprağının rutubetinin değişmesi sonucu mevsimsel şişme ve büzülmeler meydana gelir. Bütün bu etkenler, bağlayıcılı asfalt tabakalarda çatlak ve bozulmaların oluşmasına neden olabilir. Taban drenajının olmaması halinde, tüm yol yapısı taşıma gücünü kaybedebilmektedir. Sonuç olarak, yeterli drenajın sağlanması ve fonksiyonel halde tutulması hayati bir öneme sahiptir.
Su bağlayıcı malzeme içine girdiğinde, tabakalar arasından, derzlerden veya çatlaklardan aşağıya doğru sızarak agrega yüzeyinden bitüm bağlayıcının soyulmasına ve bağlayıcısız malzemelerde ise dağılmalara neden olabilmektedir. Bu durum kontrol altına alınmazsa, özellikle kışın donma periyodundan sonra üstyapının tamamında bozulmalar meydana gelebilir.
Bitüm zamanla yaşlanır ve bitüm içindeki daha hafif olan yağlı bileşenlerin buharlaşması da dahil olmak üzere kompleks fiziksel ve kimyasal işlemler sonucunda bitüm sertleşir. Sert bitüm kırılgan olduğundan agrega ile adezyonu azalır, bozulmalara karşı daha hassas olur ve normal gerilmelere karşı direnci veya dayanımıa azalır. Karışım tipine bağlı olarak sertleşme derecesi farklılık gösterir, örneğin poroz asfalt yoğun gradasyonlu asfalttan daha hızlı yaşlanır. Ayrıca tabakanın üstyapıdaki yeri de önemlidir, örneğin yüzey tabakası doğrudan güneş ışınlarına, ısıya veya diğer şartlara maruz kaldığından alt tabakalara göre daha çok etkilenir.
Yüzey tabakalarında trafiğin cilalanma etkisiyle, yüzey dokusu kaybolarak kayma direnci azalabilir. Üstyapının tüm tabakalarında olan deformasyonların yüzeyden itibaren yenilenerek onarılması gerekir. Ayrıca yüzeyden alt tabakalara su girişini engellemek için yüzey sızdırmazlığı sağlanmalıdır. Kışın çivili lastikler kullanılması halinde, yüzeyde malzeme aşınmalarının olduğu kesimler düzenli olarak yenilenmelidir.
İklim değişiklikleri sonucu gelecekte oluşabilecek daha şiddetli seller ve taşkınlar ile aşırı yüksek ve düşük sıcaklıklar yol üstyapılarını etkileyebilecektir.
İyi tasarlanmış ve bakımı yapılmış yollarda yüzey tabakalarının ömrü 15-25 yıl olarak tahmin edilmektedir.
Üstyapının yapısal tabakalarında asfalt üretimi genellikle 30-40 yıllık hizmet ömrüyle dizayn edilmektedir. Üstyapıların durumu düzenli olarak değerlendirilerek, ömrünün sonuna yaklaşıldığında bazı önemli takviyeler veya yenilemelerin yapılması gerekmektedir. Sadece yüzey tabakasına yeniden asfalt üretimi yapılamsı veya onarılmasını gerektiren uzun ömürlü üstyapılarda daha iyi bir durabilite elde edilmektedir.
Asfaltın üretimi üstyapı dizaynında ve yapımında sağladığı esneklik ve uyumluluk sonucu yol basitçe takviye edilerek veya genişletilerek dayanımı ve trafik kapasitesi artırılabilmektedir. Asfaltın sağladığı bu imkan doğrultusunda, yol ömrünün uzatılması ve performansın artırılmasına yönelik yapım ve bakım stratejileri finans olanaklarına bağlı olarak değişmektedir.
