Betonarme Taşıyıcı Elemanlar

Bir betonarme binanın elemanları kesin olmayan sınırlarla,taşıyıcı olan ve olmayan olarak ikiye ayrılabilir. Örneğin bölme duvarları, yer kaplamaları taşıyıcı olmayan elemanlardandır. Buna karşılık, döşeme plağı, kiriş, kolon ve temeller taşıyıcı olan elemanlar örnek olarak verilebilir.

Döşemeler iki boyutlu ve genellikle düşey yüklerin doğrudan etkidiği taşıyıcı elemanlardır. Bunlar basit olarak kirişlerin iki doğrultuda yanyana gelmesi sonucu elde edilmiş gibi görülebilirler. Karşıladıkları yükleri kenarlarında kendilerine mesnetlik yapan ve beraber betonlandıkları kirişlere iletirler. Döşemedeki donatı iki doğrultuda ve kirişlere benzer olarak yerleştirildiği halde, Düşey düzlemde olan bu donatılar planda yatay olarak çizilirler. İki doğrultudaki bu donatıların bir kısmı iki mesnet arasında uzatılırken, pilye olarak adlandırılan kısmı da kirişlere yakın yukarı kıvrılarak komşu döşeme plağı içine uzatılır veya mesnetlik yapan kiriş içine sokulurlar. Döşemenin şekline ve etrafındaki kirişlerin durumlarına göre donatı düzeninde değişikliğe gidilir.

Kirişler döşemelere mesnet oluştururlar ve tek boyutlu taşıyıcı elemanlardır. Genellikle açıklıklarından pozitif ve mesnetlerinde negatif eğilme momenti meydana gelir. Buna bağlı olarak kesitlerde çekme gerilmelerini alacak ana donatılar açıklıkta altta ve mesnette üstte bulunur. Bu boyuna donatılar yanında, bunlara dik olarak yerleştirilen ve bunları saran ve etriye olarak isimlendirilen enine donatılar da bulunur. Etriyeleri kirişlerin dayanımlarına katkıda bulunurken aynı zamanda ana donatılarla bir kafes oluşturarak kalıp içine kolayca yerleşmelerini sağlarlar.

Kirişler yüklerini mesnetlendikleri kolonlara iletirken, bunlarla taşıyıcı sistemin yatay yüklere koymasını sağlayan üç boyutlu bir çerçeve oluştururlar. Kolonlar her kattan düşey yükleri toplayarak temele iletirler ve bu nedenle yapının esas taşıyıcı elemanıdırlar. Bu elemanlarda meydana gelecek herhangi bir hasar çoğunlukla yapının tümünü etkiler. Kolonların kesitleri genelde dikdörtgen olup, düşey doğrultuda boyuna donatıları mevcuttur. Bunun yanında boyuna donatıları saran yatay düzlemde yerleştirilen donatılar bulunur.

Kolonlar yüklerini zemine temeller yoluyla iletir. Zeminin taşıma gücü, betona göre küçük olduğu için kolon kesitinin genişletilmesiyle temel oluşturulur. Planda genellikel dikdörtgen şeklinde olan ve ayrık olarak bulunan temeller birbirlerine iki doğrultuda bağ kirişleri ile bağlanır. Zemin, yapıya göre daha çok belirsizlikleri içerdiği için temellerin düzenlenmesi büyük önem taşır. Bu konuda yapılacak bir dikkatsizlik taşıyıcı sistemin tümünde veya önemli bir bölümünde hasar meydana gelmesine neden olur.

Yukarıda sadece çok sık rastlanan betonarme yapı elemanları söz konusu edilmiştir. Bu elemanların yapının türüne göre değişik biçimlerde ortayıa çıktığı gibi, daha değişik betonarme yapı elemanları da mevcuttur. Bu elemanların davranışı incelenen betonarme elemanlarının özelliklerinden hareketle çıkarılabilir. Yapı elemanları kadar, bunların birleştirilmeleri ve dış yükleri taşıyacak şekilde bir araya getirilmeleri, yani taşıyıcı sistemin oluşturulması da önemlidir.

Bir yapının sisteminin düzenlenmesi atılacak ilk adımdır. Düzenleme yapıldıktan sonra elemanların boyutlandırılması için taşıyıcı sistem hesap kuralları kullanılarak kesit etkilerinin belirlenmesi adımı gelir. İnşaata esas teşkil edecek eleman boyutlarını ve içindeki donatının düzenini veren çizimlerin hazırlanması da en son adımı oluşturur. Projenin meydana gelmesinde her adımın önemli olduğu bilinerek özen gösterilmesi gerekir.