BIM (Yapı Bilgi Modellemesi) Nedir?

1. BIM Nedir?

Yapı Bilgi Modellemesi İngilizce (“Building Information Modeling”) in kısaltmasıyla BIM olarak anılmaktadır.

Mimarlık, mühendislik ve inşaat sektöründe son yılların önde gelişmelerinden olan BIM (Yapı Bilgi Modellemesi) geleneksel bilgisayar destekli tasarımı yapıyı tanımlayan tüm verilerin tutulduğu bir sayısal proje veri tabanı ile birleştirerek; tasarım, yapım ve yapım sonrası işletme süreci boyunca üretilen tüm veriler yönetilmektedir.

BIM tüm bu verilerin içinde yer aldığı üç boyutlu gösterim de sağlamaktadır. Farklı araçları ve süreçleri tasarıma dâhil ederek proje verilerinin sayısal ortamda yönetilmesine olanak sağlayan bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. BIM (Yapı Bilgi Modellemesi) eş zamanlı çalışma eksikliğinden kaynaklanan süre ve maliyet kaybının en aza inmesini sağlarken yapısına entegre edilecek çeşitli enerji simülasyonları sayesinde, çevre dostu binalara da olanak sağlamaktadır.

1.1. BIM’in Faydalarını Gösteren Örnek Hatalar ve Düzeltmeler

BIM ile ilgili detaylı açıklamalara girmeden önce BIM’in faydalarını en rahat şekilde aşağıdaki görsellerle açıklayabiliriz.

Genel görünüm;

Şaft boşluğunun kapıya ulaşımı engellemesi;

Sorunun Çözümü;

Kirişin kapıyı engellemesi;

Problemin Çözümü;

Kirişin, kafa kurtarma mesafesini sağlamaması;

Problemin çözülmüş hali;

Tesisat çakışması;

Düzenlenmiş hal;

Gömme rezervuarın kolona denk gelmesi problemi;

Problemin çözülmesi;

Tesisat çakışması;

Tesisatların düzenlenmesi;

BIM yukarıdaki görsellerden görüldüğü üzere, bir inşaatın, planlama aşamasından kullanım ömrü sonuna kadar karşılaşılabilecek tüm problemlerin öngörülmesi, gerekli bilgilerin edinilmesi, görsel olarak süreçlere hakim olunması açısından son derece yararlıdır.

2. BIM (Yapı Bilgi Modellemesi) Özellikleri

BIM (Yapı Bilgi Modellemesi), bir projenin yaşam döngüsü boyunca bir inşaat hakkında bütün bilgileri oluşturmak ve yönetmek için gerçekleştirilen bir süreçtir. Bu sürecin başlıca önemli kısmı olan Yapı Bilgisi Modeli, inşa edilen varlığın her yönünün dijital tanımıdır. Bu model, bir projenin temel aşamalarındaki iş birliği ile içinde toplanan ve güncellenen bilgilere dayanmaktadır. Tasarım süreçlerinde önemli gelişmeler sağlayacağı ve işbirliğini kolaylaştıracağı yaygın olarak kabul edilmektedir.

Yapı Bilgi Modellemesi-BIM, inşaat sektöründe disiplinler arası verimsizliği gidermek için önerilmiştir. BIM uygulama yönetimi ve proje yönetimi açısından inşaat sürecine uygun bir araçtır. BIM gibi yeni bir teknoloji
uyarlanırken bu teknolojinin temel faaliyetleri anlamak çok önemlidir. Bu faaliyetlerin ana başlıkları şu şekilde sıralana bilir;

• 3D modelleme ve görselleştirme
• Koordinasyon
• Çakışma Analizi
• Planlama
• Maliyet Tahmini
• Sürdürülebilirlik
• Analizler
• İşletme Yönetimi

3. BIM Programları-BIM Tasarım Araçları-BIM Yazılımları

• Archicad
• Bentley Architecture
• Revit Building
• Vector Works
• Tekla Structures
• Allplan
• Navisworks

4. BIM’in Kullanım Amaçları

BIM, mimari bir projenin inşaat sürecinde karşılaşacağı sorunların en aza indirilmesi, koordinasyon ve çakışma problemi ile yaşanabilecek süre sorununu minimize etmek ve sürdürülebilirliği yüksek projelerin yapılmasını sağlamak için tasarlanmıştı

BIM’in kullanım amaçları;

• Bütünleşmiş bir uygulamaya geçiş ile verilerin tekrar tekrar manuel olarak girilmesinden kaçınmak,
• Projenin okunabilir verileri ile bina sürecinin otomasyonunu arttırmak,
• Sanal analiz yoluyla tasarım deneyi ve farkındalığını sağlamak,
• Bina yaşam döngüsü boyunca her türlü bina temsilinde veri tutarlılığı yaratmak,
• Özellikle görselleştirme yoluyla daha iyi bir anlayış sağlamak,
• Daha etkili bir işbirliği ortamı yaratmak,
• Bilgi odaklı nesne yönelimli süreç yaratmak,
• Etkin ve hızlı gelişim değerlendirmesi,
• Entegre tasarım ve planlama uygulamaları,
• Etkin ve sürdürülebilir ürün seçimi,
• Otomatik enerji değerlendirmeleri,
• İnşaattan önce FM Bilgilerinden yararlanma,
• Proaktif bakım,
• Doğru yaklaşık maliyet hesabı,
• İnşaat öncesi sanal projelendirme,
• Hızlı revizyon kontrolü sağlamak gibi geleneksel yöntemler ile yapılamayacak birçok yeniliğe sahiptir.

5. BIM (Yapı Bilgi Modellemesi)’nin Avantajları

BIM bilgi sisteminin sağladığı en büyük fayda geleneksel yöntemlerden farklı olarak uygulanabilir tasarımlar elde edilmesidir. Bu, büyük tasarrufların yapılabileceği ve yeni yaklaşımların geliştirildiği projeleri uygulamadan önce sanal bir formda test etme yeteneğidir.

5.1. Proje Entegrasyonu, Çakışma tespiti ve Tekrardan Kaçınma

BIM modelleri kullanılarak gerçekleştirilen çakışma tespitinin, sahada yeniden yapılanmayı önemli ölçüde azalttığı gösterilmiştir. BIM modeli sayesinde planlar, bölümler arasındaki tutarlılık daha kolay elde edilir ve bu sayede sahada daha az hata meydana gelir. Farklı disiplinlerin ürettiği modellerin çakışma testlerinin yapılması, 3D koordinasyon daha da kolaylaşabilir

5.2. Daha İyi Binaların Tasarlanması

BIM, bilişsel yükün bir kısmını tasarımcıdan uzaklaştırarak, sorunlara odaklanmasına yardımcı olur. Böylece tasarımcı süreç içerisinde ne olabileceği ön görülebilir. Yapısal analiz yazılımı ile entegre BIM modellerini kullanarak, birden fazla durumda ve olaylarda bina performansını tahmin etmek mümkündür. Örneğin; BIM simülasyon araçlarının kullanılması ile hem yangının sebepleri hem de kullanıcının tahliyesinin etkililiği test edebilir

5.3. Daha İyi Maliyet Kontrolü

BIM’in doğru miktardaki ürün tedarikini sağlama kabiliyeti sayesinde, gerçekçi proje maliyet farkındalığı artmıştır. BIM’in kullanılması ile, yüklenicilerin sözleşme yapmak için gerekli ücretleri tahmin etmelerini kolaylaşacaktır. Bu yöntemleri kullanarak farklı tasarım seçenekleri, yaklaşık maliyetler açısından hızlı bir şekilde değerlendirilebilir. Gelecekte, BIM’e dayanarak yeni ve daha etkili maliyetlendirme mekanizmalarının geliştirilmesi muhtemeldir

5.4. Daha İyi Veri ve Bilgi Transferi

Bilgi aktarımı problemlerinin üstesinden gelmek mimari uygulama için kritik bir unsurdur. BIM tarafından sağlanan birlikte çalışabilirliğin ele alınması, bu zorluğun giderilmesini sağlamaktadır. BIM tüm basılı kopyaların yerini alamaz ancak BIM tamamen elektronik sistem olarak çalışabilir. BIM, verileri gereksiz işleme veya çaba harcamadan depolamayı, korumayı ve paylaşmayı mümkün kılan veri yapılandırabilme özelliğine sahiptir.

5.5. Daha İyi Yaşam Döngüsü Yönetimi

BIM ile ilgili verileri kullanarak hem yeni hem de mevcut binaların yaşam döngüsünü yönetmek ve en üst düzeye çıkarmak mümkündür. Mevcut binalar, lazer taraması yardımıyla BIM modellerine dönüştürülebilir. Daha sonra BIM bilgisi ve BIM sürecinin bir parçasını oluşturabilir.

6. BIM’in Eksik Yönleri

BIM program üreticilerinin sağladığı standart akıllı obje kütüphaneleri dışında her tasarım ofisi kendine ait özel projelerde kullanılacak kütüphaneler oluşturması gerekmektedir. Mevcutta kullanılan ve program paketi ile gelen nesneler özellikli projelerin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik değildir. Proje tasarım sürecinde kullanılacak olan nesnelerin ülkede kullanılan standartlara göre oluşturulacak ortak bir kütüphanede toplanması gerekmektedir. BIM yapısında sağladığı parametrik tasarım sistemi sayesinde kütüphane oluşumu geleneksel tasarım yönteminden daha kolay olacaktır. Ayrıca toplu olarak geliştirilecek akıllı nesne kütüphanesi haricinde her şirketin özel ve sık kullandığı özel kütüphanesini oluşturması da proje üretim sürecini oldukça kısaltacaktır. Örneğin; geleneksel tasarım sürecinde CAD programları için oluşturulan tefriş kütüphanelerinde de bu yöntem izlenmiştir.

 

BIM programları ile üretilen projeler uygulamaya yönelik tasarımlar sağlamaktadır. Geleneksel tasarım yöntemlerinde kullanılan üç boyut görselleme programlarında organik form oluşturma oldukça kolay kullanılan yaygın bir yöntemdir. Ancak uygulama esnasında ortaya çıkan birleşme problemlerine sahada çözüm getirilmek zorunda kalınmaktadır. BIM programları sayesinde sorunlar önceden fark edilmektedir, Program çizim yapılırken uygulama esnasında sorun çıkaracak ya da çözülemeyecek kısımları engellemektedir. Ancak çoğu tasarımcı programın yarattığı bu problem sebebi ile programın kısmen yönlendirme yaptığını ve projenin özgünlüğünü yitirdiğinden bahsetmektedirler.

IFC BIM sisteminde ortak paylaşım platformu olarak kullanılmak için oluşturulmuş bir ağ olmasına rağmen tüm proje prensipleri tarafından kullanılan BIM tasarım programlarının farklılığı sebebi erişimde ve kullanımda bazı kısıtlamalar yaşanmaktadır. Ayrıca BIM programları arasında bilgi alışverişi esnasında veri kayıpları yaşanmaktadır.
BIM’in benimsemesinde çeşitli zorluklara rastlanmıştır. Bunlardan en öne çıkanlar; firmaların değişime karşı gösterdikleri direnç ve BIM uygulamasından elde edilen potansiyel kazanımlar hakkında anlayış veya farkındalık eksikliğidir.

İnşaat sektörüne ve BIM’i benimseyen uygulamalara yönelik temel faydalar;

1. Etkili ve hızlı gelişim değerlendirmesi
2. Entegre tasarım ve planlama uygulamalarına yönelik Multidisipliner çalışma ortamı sağlaması
3. Etkili ve sürdürülebilir ürün seçimi
4. İnşaat öncesi FM ile öngörü ve yaklaşım sağlama
5. Otomatik enerji değerlendirmeleri
6. Verimin artışı le beraber maliyetin düşmesi, yaklaşık maliyette en düşük yanılma payı
7. Sanal ön imalat
8. Hızlı revizyon kontrolü, konsept tasarımlarda hızlı değişimlere imkân sağlama, karar süresinde azalma

Kaynaklar: TUĞÇE SARIÇİÇEK-TÜRKİYE’DE MİMARLIK ŞİRKETLERİ İÇİN BIM UYGULAMA YOL HARİTASI
Görseller: Celal GELENLER-İnşaat Sektöründen Bir Uygulama ile Yapı Bilgi Modellemesi