Bir Starchitect – Zaha Hadid, Eserleri-Projeleri-Tasarımları

1950 yılında Bağdat’ta dünyaya gelen Zaha Hadid, Architecture Association (AA)’da mimarlık eğitimine başlamadan önce Beyrut Amerikan Üniversitesi’nde Matematik Bölümünü bitirmiştir. Zaha Hadid tasarımlarında parametrik formlara duyduğu ilginin temelinde, Matematik bölümünde almış olduğu eğitimin ve Rus Konstrüktivistlerin büyük etkisi olmuştur.

Dalgalı, akışkan, organik formları ustalıkla kullanan Hadid, 1988 yılında MoMA-New York’ta düzenlenen Dekonstrüktivist Mimarlar Sergisi ile mimarlık dünyasına adım atmıştır. O yıllarda inşa edilmiş hiçbir projesi olmayan Hadid, sergide 1983 yılında katıldığı yarışma projesi “The Peak” ile yer bulmuştur. Hong Kong’da Kowloon tepelerinde özel bir sağlık klübü için tasarlanan projede, topoğrafya ve yapı ilişkisine yeni bir yorum getirilmiştir.

Yatay bir gökdeleni andıran tasarım hiçbir zaman inşa edilmemiş olmasına karşın, Zaha Hadid’in mimarlık dünyasına girişinin simgesi olmuştur 1993 yılında, inşa edilen ilk yapısı olan Vitra Yangın İstasyonu’nda parçalanma, soyutlanma, yapısızlık, tekrarlama, kitle üretimi gibi dekonstrüktivizm teknikleri göze çarpmaktadır.

Zaha Hadid Architects’in İç Mimarlık Direktörü olan Kar-HwaHo, Zaha Hadid’in modeller ve çizimlerle denemeler yaparak, sürekli projenin sınırlarını zorlamaya teşvik ettiğini ve eserlerinin Hadid’den ayrı değerlendirilemeyeceğini, ona özgü olduğunu söylemektedir. Küratör Hans Ulricht Obrist, Hadid’in eskiz yaparken yaptığı hataların kendisine yeni şeyler görmesini sağladığını ve bu yüzden eskizi, bir tasarım yöntemi olarak kullandığını açıklamaktadır.

Dünya çapında birçok ikonik işe imza atan Hadid, 2004 yılında Pritzker Ödülünü, 2016’da RIBA (Royal Institute of British Architects) altın madalyasını kazanmıştır. Pritzker ödülünü kazanan ilk ve tek kadın mimar olan Hadid, Forbes’in “Dünyanın En Güçlü Kadınları” listesinde yer almıştır

Dinamik temsil araçlarının binalarda kullanılması gerektiğine inanan Zaha Hadid, karmaşık geometrileri birbirine bağlamakta konstrüktivizm ilkelerinden yararlanmıştır. MoMA sergisinden sonra, çok sayıda proje siparişi alan mimarın, kullandığı formları sadeleştirdiği bilinmektedir. 1980 sonrasında inşa edilen birçok yapısında pruva formunu kullandığı görülmektedir. İlk yapılarında kullandığı keskin köşeler, farklı açılar ve asimetrik düzlemler ile beklenmedik mekânlar yaratan Hadid’in son projelerinde geometrik formları azalttığı, organik formlara yöneldiği dikkat çekmektedir

Zaha Hadid gerek yapım gerek dijital teknoloji ve olanaklarını tasarımlarında sonuna kadar kullanmaktadır. Autodesk Maya, 3ds Max, Revit gibi üç boyutlu modelleme programları ile Zaha Hadid’in projelerinde kullandığı formlar değişebilmiş, parametrik tasarımlarının hayata geçirilmesinde etkili olmuştur. Teknolojide yaşanan devrim Hadid’e yer çekimine karşı koyan yapılar tasarlayabilme imkânı vermiştir.

Zaha Hadid’in tasarımlarında mekânların yatay olarak genişletilmeye çalışıldığı, yatay bir gökdelen formunun mimarlık dünyasına kazandırıldığı göze çarpmaktadır. İlkesel olarak yatay gelişen mimarinin daha az ikonik karaktere sahip olacağı düşünülse de Hadid’in elinden çıkan bu yeni form, 21.yüzyıl mimarlık ortamına sayısız ikonik karakterli proje kazandırmıştır. Hadid’in mimarisi, arazide ortaya çıkan kuvvetlerin serbest bırakılmasına dayanmaktadır

Zaha Hadid, mimarlık dışında birçok alanda sahip olduğu tasarım yeteneğini sergilemiştir. Endüstriyel tasarım, şehir planlama, iç mekân tasarımı gibi alanlarda da ikonik işlere imza atan Hadid’in bu alanlarda da malzemenin sınırlarını zorladığı, alışılagelmedik formları hayatımıza soktuğu görülmektedir. Küresel tanınırlığı olan birçok markayla iş birliği yapmayı benimsemiş, bu markaların reklam yüzü olarak kullanılmak, kendi markasını daha da tanınır kılmıştır.

Mimarlığın solo bir hareket olmadığını, dünyayı etkileyen işlerinin arkasında mükemmel bir takım çalışması olduğunu söyleyen Zaha Hadid’in Londra ve Pekin ofislerinde, 55 farklı ulustan 400 personel çalışmaktadır. Uzun yıllar boyunca kuruluş ofisleri olan Londra’dan hizmet veren ofis, yakın zamanda Pekin şubesini açmıştır ve açılışından bugüne kadar dünyanın farklı bölgelerindeki 44 ülkeye 950 farklı proje tasarlamıştır.

Dünyaca ünlü diğer mimarlık ofislerinden farklı olarak Zaha Hadid Architects’in sadece Londra ve Pekin’de ofisi bulunmaktadır. İncelenen diğer küresel marka mimarlık ofislerinin aksine ofis sayısını arttırmayan Zaha Hadid Architects‘in, dünya çapında çok fazla uluslararası projeye sahip olması küresel şirketler tarafından öncelikli olarak tercih edilen bir mimarlık markası olduğu göstermektedir. Zaha Hadid’in yaratmış olduğu marka değeri, bu çekimi açıklamaktadır.

Kaynaklar;
Zaha Hadid Architects- https://www.zaha-hadid.com/
Emine OĞUZ-KÜRESELLEŞME MİMARLIK İLİŞKİSİ VE UZAKDOĞU UYGULAMALARI
DUYGU MERVE BULUT-PATRIK SCHUMACHER’İN PARAMETRİSİZM MANİFESTOSUNUN ZAHA HADID ESERLERİ ÜZERİNDEN İRDELENMESİ