Biyomimikri Nedir?

Biyomimikri; problemlere çözümler getirebilmek için doğanın çalışma mekanizmasını, biçimlenişini, dokusunu, döngüsünü inceleyip onlardan yararlanarak sorunlara cevaplar bulan bir bilim dalıdır. Biyos-hayat, mimesis-taklit etmek demektir, diğer bir deyişle, hayatı, yaşamı taklit ederek yeni buluşlar yapmasıdır.

Biyomimikri; “Doğa kendi düzenini varlığın başından beri kusursuz bir şekilde sürdürüyorsa, bu başarıyı yakalıyorsa, insan hayatına neden onu örnek almayalım?” düşüncesiyle ortaya çıkmış bir bilim dalıdır diyebiliriz.

1990’lı yıllardan itibaren doğadaki organizmalardan esinlenilmiş tasarımlar “biyomimesis” kavramıyla anlaşılmaya çalışılmıştır. Literatürde kullanılan “biyomimetik”, “biyomimikri”, “biyognosis” ve “biyonik” kavramları da, kullanıldıkları disiplinin özelliklerine göre farklılaşan metodolojiler barındırsa da temelde aynı anlama gelmektedirler. (Biyofili Nedir? Biyofilik Tasarım Nedir?)

“Biyomimetik Bilim” olarak adlandırılan bu yeni kavram doğada bulunan sistemlerden yararlanarak mevcut sorunlara yeni çözüm yolları aramaya çalışmaktadır.

Kuşların uçuşu, yılanların derileri, karıncaların yuvaları, kelebeğin kanadı, lotus bitkisinin dokusu ve bunlar gibi birçok canlının çeşitli özellikleri ve yaşayışlarının gözlemlenmesi sonucu çok sayıda ürün tasarımları, bilimsel buluşlar yapılmıştır. Gözlemler ve denemeler sonucu bilim adamlarının da sorunların cevaplarını doğadan alabileceğini fark etmeye başladığı zaman biyomimetik bilimin ilk adımları atılmaya başlanmıştır.

Biyomimetik kavramını ilk kullanan 1950’lerde Otto Schmit’tir. Biyomimikri kavramından bahseden ilk kişi ise bir bilim gözlemcisi olan Janine M. Benyus’dur. Benyus “Biomimicry: Inspired by nature” (Biyomimikri: Doğadan Esinlenen İnovasyon) adlı kitabında doğadaki hayvan, bitki ve daha birçok canlı, cansız ve tüm oluşumları inceleyip, bunların sistemlerin çalışma prensiplerini ortaya çıkararak bilim adamlarının yeni fikirler üretmesinde önemli bir anlam teşkil ettiğini söylemektedir.

Biyomimesis; doğada var olan tasarımların anlaşılarak, malzeme ve enerji korunumu sağlayan tasarımlar geliştirmenin ve yenilenebilir enerji kullanımını artırmanın yollarından olması sebebiyle ekolojik tasarım için en temel ve önemli araçlardan biridir. Doğayı taklit ederek birçok farklı alanda kullanılan bir yaklaşım olan biyomimesis, mimarlıkta doğada var olan estetik, fonksiyon, form, malzeme ve strüktürün tamamından faydalanılan bir tasarım yöntemi olarak kullanılabilir. Bu sayede yapıların ekosistem ile uyum içinde var olabilmesi düşünülmekte, sürdürülebilir ve uzun ömürlü çözümler üretmek hedeflenmektedir.

J.Benyus (Benyus, 2002) , biyomimikri kavramını ortaya koyduğu zamandan itibaren, doğa ile ilgili verdiği bütün tasarım örneklerinde doğanın yaşayışını ve işleyişini taklit eden, sağlıklı ve uzun ömürlü olan tasarım fikirleri sunmuştur. Bu sebeple de yaptığı incelemeler sonucunda doğanın çalışma biçimini özümseyerek bir  prensip listesi oluşturmuştur;

• Doğa güneş ışığı üzerinden işler.
• Doğa ihtiyacı kadar enerji kullanır.
• Doğa biçimi işleve uydurur.
• Doğa her şeyi geri dönüştürür.
• Doğa işbirliğine teşvik eder.
• Doğa çeşitliliğe dayanır.
• Doğa yerel uzmanlık ister.
• Doğa kendindeki aşırılıkları kontrol altında tutar.
• Doğa gücünün sınırlarını yoklar.

Biyomimikri doğadan yararlanmada sınıflandırılabilecek üç maddeyle açıklamıştır:

1. Model olarak doğa: Biyomimikri, doğadaki modelleri ve tasarımları inceleyip, onları taklit ederek insanların problemlerinin çözümünde kullanan yeni bir bilimdir.
2. Ölçü olarak doğa: Biyomimikri, yeniliklerimizin doğruluğunu değerlendirmek için, doğanın 3,8 milyon yıllık evrimiyle öğrendiği ekolojik standartları kullanır.
3. Öğretici olarak doğa: Biyomimikri, doğayı görmenin ve değerlendirmenin yeni bir yoludur. Doğadan neler alabileceğimiz değil, ondan neler öğrenebileceğimize dayanan bir çağı takdim etmektedir.

Biyomimikriyle birlikte doğanın üretim yöntemlerini anlamak ve bu sayede doğanın bir parçası gibi hareket eden, sürdürülebilir tasarımlar elde etmek mümkündür. Doğada birçok canlının, yaşamlarının devamlılığını sağlayan, tamamen içgüdüleriyle oluşturdukları barınma mekânları bulunmaktadır. Bu mekânların canlının kendi biyolojik ve fizyolojik yapısına uygun, enerji korunumlu ve dayanıklı strüktüre sahip doğal formlarda oldukları görülmektedir. Bu şekilde doğal süreçlerle meydana gelen yapılar her zaman mimarlara ilham kaynağı olmuşlardır. Bu sebeple canlıların yaşamlarını sürdürdükleri çevre ile nasıl uyum içerisinde yaşadıklarını anlayabilmek mimarlar açısından büyük önem taşımaktadır.

Biyomimikri Tasarım Yöntemleri

Var olan tasarım problemlerine doğada cevap bulmak için sistemli bir çalışma gerekmektedir ki doğru araştırmayla doğru cevaba kısa sürede ulaşılabilsin. Bu sistemli çalışmanın izlemesi gereken yolu kısaca şöyle sıralayabiliriz;

1. Problemin belirlenmesi
2. Biyolojik açıdan karşılık bulma
3. Doğayı gözlemleme
4. Başarıya ulaşmış olan doğa modellerinin bulunması
5. Doğa temelli çözümü uygulama
   1. Biçimsel taklit
   2. Fonksiyonel taklit
   3. Ekosistem taklidi
6. Çözümün doğa prensiplerine uyumluluğunun kıyaslanması

Biyomimesis Uygulamasının Sınırları

Biyomimetik Proje Örnekleri Karşılaştırması

Kaynak: M.MERVE BİLMEN-MİMARLIKTA BİYOMİMİKRİ KAVRAMI ANTONI GAUDI VE MICHAEL PAWLYN ESERLERİNİN İNCELENMESİ 21.YY’A YANSIMASI
Ceyhan ÇAKMAKLI-BİYOMİMETİK BAKIŞ AÇISI İLE FÜTÜRİSTİK MİMARLIK ÜZERİNE BİR İNCELEME: VINCENT CALLEBAUT MİMARLIĞINI ANLAMAK