Dalgakıran Nedir? Dalgakıran Çeşitleri

Dalgakıran; tüm deniz araçlarının güvenilir olarak barınmalarını sağlamak, liman işlevlerinin güvenilir bir şekilde yürütülmesini sağlamak, korunmuş su alanları oluşturmak ve kıyı stabilite yapıları için tasarlanan kıyı koruma yapılarıdır.

Dalgakıran Çeşitleri

Dünyada çok çeşit dalgakıran tipi inşa edilmektedir. Ancak dalgakıranları üç sınıfa ayırmak mümkündür.

1. Eğimli veya taş dolgu dalgakıranlar,
2. Düşey yüzlü dalgakıranlar, (bunlar basit düşey yüzlü ve kompozit ve yatayda kompozittir.)
3. Özel tip dalgakıranlar.

Eğimli (Taş dolgu) Tip Dalgakıranlar

• Taş dolgu dalgakıranlar
• Taş dolgu dalgakıranlar (çok katmanlı/tabakalı)
• Taş dolgu dalgakıranlar (blok kaplamalı)
• Beton blok dalgakıranlar
• Şekillenebilen taş dolgu dalgakıranlar (basamaklı)
• Düşük kretli dalgakıranlar

Düşey Yüzlü Tip-Kompozit tip-Yatayda Kompozit Tip Dalgakıran

• Tek parça beton dalgakıranlar
• Bloklu dalgakıranlar
• Hücresel sandık tipi dalgakıranlar
• Beton keson dalgakıranlar
• Yeni keson dalgakıranlar

Özel tip (Ağırlık olmayan)

• Perde duvarlı dalgakıranlar
• Çelik kazıklı dalgakıranlar
• Yatay döşemeli dalgakıranlar
• Yüzen dalgakıranlar
• Pneumatic dalgakıranlar
• Hidrolik dalgakıranlar

Eğimli veya Taş Dolgu Dalgakıranlar

Eğimli veya taş dolgu dalgakıranlar, en temel eğimli tip dalgakıran gelişi güzel yerleştirilmiş taşlardan oluşmaktadır.

En temel eğimli tip dalgakıran kesiti

Stabiliteyi artırmak, dalga iletimini azaltmak için hem de malzeme maliyetini azaltmak amacıyla çok tabakalı taş dolgu dalgakıranların çekirdeğinde taş ocağı artık malzemeleri kullanılmaktadır.

Çok tabakalı taş dolgu dalgakıran kesiti

Blok kaplamalı tabakanın stabilitesi beton bloklar kullanılarak güçlendirilebilir, dalga iletiminin üst yapıya azaltılmış şekilde aktarılmaktadır.

Blok tabakalı dalgakıran kesiti

Dalgakıranlar, sadece beton bloklardan oluşan şekilde de inşa edilebilmektedir. Bu tip dalgakıranlar özellikle kıyı koruması sağlamaktadır. Her ne kadar bu tip dalgakıranlar dalga iletimini çok fazla azaltmasa da, basit inşa yöntemi ve dalgakıran gövdesinin yüksek geçirgenliği avantajlı özelliği olmaktadır.

Sadece beton bloklardan oluşan dalgakıran kesiti

Düşük kretli dalgakıranlar deniz manzarasını kesmemek için inşa edilen dalgakırandır.

Düşük kretli dalgakıran kesiti

Şekillenebilen taş dolgu dalgakıranlar, eğimli taş dolgu ve dalga hareketi arasında basit kavram dengesi kurmak için kullanılmaktadır. Dalga hareketlerine karşı kendini korumak için S şekilli eğimli taş dolgu biçimi ile oluşturulmaktadır. Bu tip dalgakıranlar önünde geniş bir basamağa sahiptir. Dalga hareketleri ile bu kısım yeniden şekillenecektir ve bu yüzden ismi de basamaklı dalgakıran veya dinamik olarak kararlı dalgakıran olarak adlandırılmaktadır.

Şekillenebilen taş dolgu dalgakıran kesiti

Düşey Yüzlü Dalgakıranlar (Kompozit ve Yatayda Kompozit Tipler)

Düşey yüzlü dalgakıranların amacı dalgaları yansıtmak iken taş dolgu dalgakıranların amacı ise dalgaları kırmaktır.

Düşey yüzlü dalgakıran çeşitlerinin kesitleri

Düşey yüzlü dalgakıranlar kesonun altında farklı taş dolgu yüksekliklerinde inşa edilebilmektedirler. Basit olarak düşey yüzlü dalgakıranda kesonun altında taş dolgu yoktur. Diğer tiplerinde ise kompozit dalgakıranlar düşük yükseklikte taş dolgulu ve yüksek yükseklikte taş dolgulu dalgakıranlardır. Kural gereğince yüksek yükseklikteki kompozit dalgakıran düşük su seviyesinden daha yüksekte taş dolguya sahiptir.

Eski yıllarda inşa edilen dalgakıranlar taş dolguda dalga kırılmasına sebep olmazken sonradan inşa edilen dalgakıranlar taş dolguda dalga kırılmasına sebep olmaktadır. Düşey yüzlü duvarlarda dalga yansıması ve dalga kırılması kuvvetlerini azaltmak için ön tarafa beton bloklar yerleştirilmektedir.

Kompozit dalgakıran, dalgaları yayan beton bloklarla kaplıdır ve ismide yatayda kompozit dalgakırandır. Bu tür dalgakıranlar yeni dalgakıranlar değildirler, ancak düşey yüzlü dalgakıranları kötü zararlardan korumak için geniş taşlarla veya beton plaklarla dalga enerjisini dağıtmak ve dalga kuvvetini yaymak için özellikle de dalga kırılmaları için inşa edilmektedirler.

Yatayda kompozit dalgakıran çeşitlerinin kesitleri

Günümüzdeki yatayda kompozit dalgakıranlar tetrapodlar gibi beton blok şeklinde dizayn edilmektedir. Yatayda kompozit dalgakıran, beton bloklarla kaplı taş dolgu dalgakırana çok benzemektedir. Yatayda kompozit dalgakıran, kesonun altındaki taş dolgu yüksekliği arttıkça taş dolgu dalgakırana daha çok benzemektedir. Özellikle de kesonun çekirdeğinde taşlar olan bir dalgakıran hemen hemen taş dolgu dalgakırana benzemektedir. Bu yüzden yatayda kompozit dalgakıranlar düşey yüzlü dalgakıran tiplerinin geliştirilmiş bir versiyonu olarak kabul edilmektedir.

Kompozit dalgakıran çeşitlerinin kesitleri

Kompozit dalgakıranın bazı çeşitleri farklı düşey bölmelere sahiptir. Bu düşey bölmelere hücresel bloklar denilmektedir. Hücresel bloklar düşey yüzlü dalgakıranın düşey duvarını oluşturmak için kullanılmaktadır. Keson dalgakıranlar tepe noktasında eğimli olarak veya delikli duvar olarak oluşturulmuştur. Unutulmamalıdır ki, kompozit dalgakıranların taş dolgulu temel kısmı üst düşey kesimin yıkılmaması için hayati öneme sahiptir, hem dalga kuvveti hem de keson ağırlığının karşısında temeli dengede tutmaktır.

Özel Tip Dalgakıranlar

Genelde özel tip dalgakıranlar kazıklı, yüzen veya pneumatik tipler gibi ağırlıksız tip olanlardır. Perde duvarlı dalgakıranlar genellikle küçük tekne limanlarını korumak için ikincil bir dalgakıran gibi kullanılmaktadır.

Perde duvarlı dalgakıran kesiti

Düşey yüzlü dalgakıran palplanş veya deniz kumunun altında da devam eden kazıklarla inşa edilmektedir ve nispeten küçük dalgaları kırmak için kullanılmaktadır.

Düşey yüzlü dalgakıranın kazıklı kesiti

Yatay döşemeli dalgakıran dalgaları yansıtabilir ve kırabilir, inşasında bazen çelik kaplama ile desteklenmektedir.

Yatay döşemeli dalgakıran kesiti

Yüzen dalgakıranlar derin sularda çok kullanışlı bir dalgakırandır fakat etkisi kısa boylu dalgalarla sınırlıdır.

Yüzen dalgakıran kesiti

Pneumatik dalgakıranlar hava kabarcığı akısıyla oluşan bir su akımı nedeniyle dalgaları kırmaktadır ve bu olayın yakınlardaki su kalitesini iyileştirmek için etkili olduğu düşünülmektedir ancak sadece kısa boylu dalgalarda etkili olmaktadır.

Pneumatik dalgakıran kesiti

---

Kaynak: İSMAİL FAKI- DÜŞEY YÜZLÜ DALGAKIRANLARIN SİSMİK DAVRANIŞI