Kategoriler: İnşaat Terimleri SözlüğüStatik ProjeYapı Malzemeleri

Deprem Yalıtıcılar (Sarsıntı Yalıtıcılar)

Yapıya vuran depremin üstyapıya olan etkisini azaltan deprem yalıtıcılarının (Sarsıntı Yalıtıcıların) davranışlarına ve yapım türlerine göre şu çeşitleri vardır.

1-Kauçuk Deprem Yalıtıcıları (Sarsıntı Yalıtıcılar) (RI)

Yuvarlak ince kauçuk ve çelik katmanların üstüste oturtulması ile oluşmuştur. Alt ve üstünde çelik takma kayrakları olup dış yüzeyine kauçuk konmalıdır. Düşey doğrultuda kauçuk deprem yalıtıcılar yapı yükünü taşıyacak güçtedir. Yatay doğrultuda ise, yumuşak ve yüksek esneklik içerdiklerinden yatay deprem vuruşundan yapıyı korur.

2-Kurşun Çekirdekli Kauçuk Deprem Yalıtıcıları (Sarsıntı Yalıtıcılar) (LRI)

Bu taşıyıcı her dikmenin dibi ile dikme temeli arasına yerleştirilir. Araya kıstırılan yalıtıcı yeden gelen deprem vuruşunun erkini küçülterek yapıya aktarır. Yalıtıcılar düşeyde katı, yatayda yumuşak davranışlıdır. Bu özellik üstüste birlikte yığılmış kauçuk ve çelik kurşundan oluşur ve yıkıcı gücü dağıtma kurşun çekirdekçe sağlanır. Bri deprem sırasında yalıtıcı yumuşakça ve yatay olarak devinir. Bunun sonucunda yapı ve sarsıntıdan etkilenmez. ABD’de 1991’de sarsıntı yalıtımı (UBC)-Tekdüze yapı-Yönetmeliğe girmiştir. Kauçuk çekirdekli deprem yalıtıcılarda kauçuk ve çelik darbe yutucu yastık katmanlar ile kurşun çekirdekten oluşur. Göbekte yer alan kurşun çekirdek, deprem güçlerini ve yer değiştirmeleri dağıtarak azalır. Çekirdeğin çevresinde yer alan çelik kayraklar, düşey yükleri karşılar, küçük katmanlar ise yanal esneklik sağlar. Alt ve üst takma kayrakları yalıtıcıyı alttan ve üstten taşıyıcı düzene bağlar.

3-Kayar Kayraklı Kauçuk Deprem Yalıtıcısı (Sarsıntı Yalıtıcı) (SLR)

Küçük deprem ya da sanayi salınımlarına karşı kauçuk yamularak titreşimi sönümler. Daha büyük sarsıntılarda, kaydırıcı kayrağın ırlanması ile yapının bir yandan öbür yana daha uzun sallanmasını denetim altına alır.

4-Çapraz Doğrusal Kayar Çukurlar (CLB)

Çapraz Doğrusal Kayar Çukurlarda iki çapraz yay içine, döner bilyalar yataklanmıştır. Vuruşun yönüne göre sürtünme katsayısı düşük olarak yuvarlanan bilyalarla ray üzerinde kütle kayar. Düzenek herhangi bir frekansa uyarlanabilir.

5-Sürtünmeli Sarkaçlar- Hokka Yalıtıcılar (Friction Pendilium) (FPR)

Özel metaller kullanılarak, eğrisel içbükey bir düzende yapılan sürtünmeli sarkaç deprem yalıtıcıların yapılarda ve köprülerde geniş bir uygulama alanı vardır. Özellikle don çekincesi olan soğuk bölgelerde başarı ile kullanılmaktadır. Düzenek içbükey yuvarsal (Hokka gibi) yüzey üzerinde kayabilen yalıtıcı kayrağı bu yatay devinim sırasında yapıyı yükselten durumda olduğu için erki sönümlemekte deprem etkisini %80’e varan değerlerde azaltmaktadır.