Esnek Üstyapı Nedir? Esnek Üstyapının Üstünlükleri ve Sakıncaları

Bitümlü kaplama tabakalarıyla oluşturulan üstyapılara “Esnek Üstyapı” denir. Esnek üstyapı, tesviye sathıyla sıkı bir temas sağlayan ve trafik yüklerini, kaplama, temel ve alttemel tabakaları yoluyla taban zeminine dağıtan bir üstyapı şekli olup;

• Stabilitesi,

• Adezyon,

• Tane sürtünmesi ve

• Kohezyon gibi kullanılan agrega ve bitümlü bağlayıcının özelliklerine bağlıdır.

• Yukarıda tanımlanan rijit ve esnek üstyapıların birbirlerine göre çeşitli teknik üstünlükleri ve sakıncaları vardır. Ekonomik yönden karşılaştırıldıkları zaman ortaya farklı sonuçlar çıkmaktadır.

ESNEK ÜST YAPILARIN ÜSTÜNLÜKLERİ

a) Asfalt betonu kaplamalar, trafik için düzgün ve gürültüsüz bir yüzey meydana getirirler.

b) Yüzey aşınması ve dingil yüklerinin doğurduğu deformasyonlara karşı dirençlidirler.

c) Özellikle kuru olduklarında yüksek sürtünme katsayısı verirler.

d) Belirli bir stabilite ve rijitliğe sahip olduklarından yükü alt tabakalara yayarlar.

e) Yüzeyin geçirimsizliğini sağlarlar.

f) Kademeli inşaata uygundurlar.

g) Özellikle bakım ve onarım trafik altında yapılabildiği için servis yoluna gereksinme göstermezler.

h) Yapımlarından birkaç saat sonra trafiğe açılabilirler.

i) Asfalt betonu uygulaması nispeten kolaydır.

j) Asfalt betonu kaplamaların bakımı kolaydır. Ancak daha sık bakım gerektirir.

ESNEK ÜST YAPILARIN SAKINCALARI

a) Asfalt betonunda bağlayıcı malzeme olarak kullanılan asfalt, termoplastik bir maddedir. Sıcaklığa bağlı olarak değişik reolojik hallerde bulunur. Asfaltın bu özelliği asfalt betonunun özelliklerine de yansır. Bu nedenle, asfalt betonunun plentte hazırlanması, yola serilmesi, yolda sıkıştırılması sırasında, şartnamede belirtilen sıcaklık derecelerine büyük bir titizlikle uymak gerekir. Söz konusu sıcaklıklarda yapılacak değişiklikler asfalt kaplamanın başarısı üzerinde etkili olacaktır. Beton yolda bağlayıcı olarak kullanılan çimentonun özellikleri sıcaklığa bağlı olmadığından bu sakınca yoktur.

b) Asfalt betonunun gerilme – deformasyon ilişkileri yükleme hızının ve sıcaklığın fonksiyonu olduğundan, çimento betonu gibi sabit bir elastisite modülü ve Poisson oranı yoktur. Üst yapı projelendirme yöntemleri ise genellikle elastiklik varsayımına dayanır. Bu nedenle esnek üst yapıların projelendirilmesi rijit üst yapılara göre daha karışıktır. Bu güçlük yolun takviyesi sırasında da kendini gösterir. Çünkü, yol takviyesi planlanırken yolun, taşıma gücü açısından en gayri müsait durumdaki özellikleri dikkate alınır. Yol alt yapısı genellikle, don çözülmesi görülen ilkbahar başlangıcı ile fazla yağış olan sonbahar mevsimi sonunda kolay deforme olan bir durumdadır. Kaplama tabakasını oluşturan asfalt betonu ise en sıcak mevsimde, yazın en düşük taşıma gücüne sahiptir. Dolayısıyla, yolun hangi mevsimde en zayıf durumda olduğuna karar vermek zordur.

c) Bitümlü bağlayıcıların yapısı, kaplamanın yapımından birkaç sene sonra, bağlayıcı içindeki uçucu bileşenlerin uçması ve okside olması ile bozulur. Bitümlü bağlayıcıların “yaşlanması” adı verilen bu olay bağlayıcının sertleşmesi, daha az uzaması, agregaya karşı adezyonunun azalması şeklinde kendini hissettirir. Bitümlü bağlayıcısı yaşlanmış olan kaplama gevrek, kolay bozulup dağılacak vaziyettedir. Diğer taraftan, vasıtalardan yola dökülen benzin, motorin, yağ gibi maddeler de bitümlü kaplamanın kimyasal yapısında değişikliğe sebep olur. Soğuk iklimli bölgelerde buzlanmayı ve kar birikimini önlemek için uygulanan tuz ve benzeri maddeler yine asfalt kaplama yüzeyinde bozulmalara neden olur.

 d) Koyu renkli olduklarından gece görülmeleri güçtür.

e) Bitümlü kaplamaların uygulanacağı zeminin kuru veya en fazla %2 oranında nemli olması gerekir. Bu zorunluluk ise yağışlı bölgelerde bitümlü kaplamaların, uygulanma süresinin kısalmasına sebep olur. Buna karşılık beton kaplamalar nemli zeminler üzerine de yapılabilir.

 f) Esnek üst yapıların yapımında, genellikle rijit üst yapıdan, daha fazla enerji tüketilmektedir.

g) Esnek üst yapıda kullanılan asfalt, petrolün damıtılması sırasında elde edilen bir yan üründür. Ülkemizde tüketilen petrolün büyük bir kısmı ithal edilmektedir. Dolayısıyla asfalt kullanımı döviz harcanması demektir. Asfaltın fuel – oil’a katılarak yakıt haline getirilmesi ve elektrik izolasyon işlerinde kullanılması, yani başka alanlarda değerlendirilmesi mümkündür.