İnşaat Mühendisi Ne İş Yapar? İnşaat Mühendisliği Nedir?

İnşaat mühendisliği bölümünü tercih etmek isteyenlerin ve inşaat mühendisi olma yolundaki öğrencilerin bu mühendislik bölümünün kapsamı, iş yetki alanları ve seçenekleri hakkında edinmek istediği bilgiler vardır.

“İnşaat Mühendisliği Nedir?”

“İnşaat mühendisleri ne iş yapar? nerelerde çalışır?”

“İnşaat mühendislerinin çalışma alanları nelergdir?”

“İnşaat mühendisleri devlette veya özel sektörde nerelerde çalışabilir?”

İşte tüm bu sorular meslek seçimi ve kariyer yönelmesi ile ilgili olarak büyük önem arz etmektedir. Bu meslek ile ilgilenen veya ilgilenmeyi düşünen, araştıran kişilere yardımcı olma açısından bu sorulara yanıt vermeye çalışalım.

Not: TMMOB her yıl mühendis ve mimarlar için asgari ücret belirlemektedir. Buna göre 2021 inşaat mühendisi asgari maaşı 5.750 TL’dir.

İnşaat Mühendisi Ne Yapar? İnşaat Mühendisliği Nedir?

İnşaat mühendisinin işinin tanımını yapmak için lafı çok fazlı dolandırmaya, kapsamlı tanımlar yapmaya çabalamaya gerek yoktur.  İnşaat Mühendisi en basit ve net anlamıyla “inşaat işlerinin” mühendisidir. İnşaatla ilgili tüm işler bu mesleğin kapsamına girer. Bu bölüm mezunu bir mühendisin, herhangi bir yapıda oluşan çatlağın sebebinden, herhangi bir çivinin fiyatına, karayolları ve tren yollarındaki herhangi bir düzenleme veya yapıdan, limanlara, barajlardan, su şebekelerine, kanalizasyon şebekelerinden, tsunamilere, mutfak tezgahının granitine kısaca inşaat ve yapılaşma ile ilgili her türlü konu ile ilgili bilgi sahibi olabilir. Çalışma alanı en kapsamlı olan mühendislik dallarından bir tanesidir. Tabi bu, inşaat mühendisliği mezunu her kişinin, tüm bu alanların hepsinde uzman olduğu anlamına gelmemektedir. Ancak ister eğitim almaya başladığı andan olsun, ister yüksek lisans vasıtasıyla, ya da mezun olup iş yaşamına başladıktan sonra olsun, bir konuda uzmanlaşmak gerekmektedir.

İnşaat mühendisinin yapabileceği işler, uzmanlaşabileceği alanlar ile ilgili, bu bölümler dahilindeki anabilim dallarına göz atmak inşaat mühendisliği ile ilgili bilgi edinmek isteyen kişiler için en önemli bilgi kaynağıdır diyebiliriz. Çoğu üniversitelerin bünyesinde aşağı yukarı aynı anabilim dalları bulunması ile birlikte bu dalları şu şekilde sıralayabiliriz:

Yapı Ana Bilim Dalı

Yapı Malzemesi Ana Bilim Dalı

Geoteknik Ana Bilim Dalı

Ulaştırma Ana Bilim Dalı

Hidrolik Ana Bilim Dalı

Mekanik Ana Bilim Dalı

 

 

“İnşaat Mühendisliği nedir?”

Bu ana bilim dallarını detaya inmeden kabaca açıklamaya çalışırsak;

Yapı Ana Bilim Dalı

Yapı anabilim dalı, bir yapının üretimi sürecini konu olarak ele alır. Yapının planlama ve projelendirme aşamalarından, imalat yani inşaat aşamasına gerekli her türlü bilgiyi kapsar. Bu anabilim dalı; çelik yapılar, ahşap yapılar, betonarme yapılar gibi her türlü yapıların statik ve dinamik analizleri, imalat ve şantiye tenikleri ile yapı işletmesi gibi konularda bir inşaat mühendisinin ihtiyaç duyabileceği her türlü eğitimi vermeye yöneliktir.

Yapı Malzemesi Ana Bilim Dalı

Yapı malzemesi ana bilim dalı, inşaat mühendisliğinin tüm ana bilim dallarını ilgilendiren bir uzmanlık alanıdır. Bunun sebebi tüm inşaat eylemleri bu bilim dalının konusu olan inşaat malzemeleri aracılığıyla gerçekleştirilir. Bu anabilim dalı, betondan, çeliğe, agregadan, traverse, doğal taşlardan, asfalta, ahşaptan, her türlü kompozit elemana, iş makinalarına, yani inşaat süreçleri dahilindeki her türlü mazlemeler ve kullanımları hakkında eğitim vermeyi amaçlar.

Geoteknik Ana Bilim Dalı

Geoteknik ana bilim dalı yapıların üzerlerine imal edildiği veya yapıları ilgilendiren zeminleri ve zemin durumlarını inceler. Zemin türlerini, bu türlerin özelliklerini ve yapılara etkilerini konu olarak ele alan bu dal mühendis adaylarına zemin problemlerini tanıma ve bu problemleri çözmeye yönelik her türlü akademik bilgiyi aşılamaya yöneliktir.

Ulaştırma Ana Bilim Dalı

Ulaştırma ana bilim dalı, ulaşım konusu dahilindeki tüm ulaşım yolları ve elemanları (karayolu, havayolu, denizyolu) ile bu yolların tasarımları ve kapasitelerinin belirlenmesi konularını çalışır. Bu alanda yolların, otoyolların, tren yollarının, kavşakların vb tüm elemanların dizaynını gerçekleştirebilecek mühendislerin eğitimini amaçlar.

 

Hidrolik Ana Bilim Dalı

Hidrolik ana bilim dalı, inşaat mühendisliğinin su ile ilgili dalıdır. Akarsu ve göller gibi su rezervleri ile su yolları ve bunlarla ilgili baraj, savak gibi su yapılarının tasarımı ile ilgilenir. Şehirlerin, kasabaların su temini ve atık sularının uzaklaştırılması ile ilgili tasarım ve projelendirmelerin yapılması ile yukarıda belirtilen diğer konuların mühendislik eğitiminde rol alır.

Mekanik Ana Bilim Dalı

Mekanik anabilim dalı, yapıların dinamik analizleri ile ilgilenir. Deprem vb etkiler altında yapıların maruz kalacağı etkilerin belirlenmesi, bunlara ilişkin hesap yöntemlerinin irdelenmesi ve yapıların maruz kaldığı bu etkiler altında istenilen performansları sağlaması amacıyla tasarımlarının yapılması konularıyla ilgilenir. Deprem mühendisliği olarak da anılabilir.

İnşaat mühendisliğinden bahsedip bu mesleğin ingilizce karşılığının “civil engineering” yani medeniyet mühendisliği olduğunu belirtmemek olmaz. Yukarıda açıklanan ana bilim dalları ve mesleğin ingilizce isminden de anlaşıldığı üzere inşaat mühendisliğinin konusu sadece bina yapıları veya inşaatlar değildir.

Tüm bu dalların çalıma alanları ve kapsamları ile ilgili daha detaylı bilgilere buraya tıklayarak İTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü Çalışma Alanları sayfasından ulaşabilirsiniz.

İnşaat Mühendisi Nerelerde Çalışabilir? Neler Yapabilir?

Yazının başında inşaat mühendisliğinin tanımını her türlü inşaat işinin mühendisi olarak yazmıştık. Bu bilindiği üzere çok geniş bir iş kapsamını içerir. İnşaat mühendislerinin çalışma alanları bakımından inşaat projelerinin süreçleri ve bu alanları genel olarak üç kategoriye ayırırız. Bunlar;

Planlama ve Yönetim,

Analiz ve Tasarım,

Saha Mühendisliği alanlarıdır.

Analiz ve Tasarım

İnşaat projeleri fikir aşamasından yapının hayata geçirilmesi aşamasına kadar  bu üç adımdan geçer. Bu adımlardan analiz ve tasarım kısmı, planlanan yapının gerekli hesaplamalar  ve analizler ile taşıyıcı sistemlerin oluşturulmasının boyutlandırılmasının yapıldığı aşamadır.

İnşaat mühendislerinin yaptığı işler ile ilgili genel yanlış bir kanı, yapıların görünüşleri, mekanların tasarımlarının yapılması konusudur. Yapıların kullanım amacına göre içinin ve tasarlanması, mekanların oluşturulması gibi işlemler mimarlar tarafından yapılır. İnşaat mühendislerinin çalışma alanı tasarlanan bu yapıların hayata geçirilmesi ve yapının ömrünü sağlıklı bir şekilde geçirecek şekilde taşıyıcı sistemlerinin (kolon, kiriş, döşeme, temel) belirlenmesi ve boyutlandırılması işlemidir. İşte bu işlemlerin yapıldığı aşama analiz ve tasarım aşamasıdır.

Mimari ön çalışması mimar tarafından tamamlanan bina projeleri, taşıyıcı sistemin oluşturulması için inşaat mühendisine gelir. İnşaat mühendisi taşıyıcı sistem oluşturulması için gerekli düzenlemeleri  ve projenin hayata geçirilmesi için gereken dizaynı mimari projeye uygun olarak yapar.

İnşaat mühendislerinin analiz ve tasarım kısmında rol aldığı tek yapı türü binalar değildir tabii ki. Karayolları, demiryolları, barajlar, su yapıları gibi yapıların analizleri ve tasarımlarını da inşaat mühendisleri yaparlar. Bina türü yapılardan farklı olarak bu tür yapılarda mimarların herhangi bir görevi bulunmaz.

Planlama ve Yönetim

Planlama ve yönetim aşaması inşaat projelerinin uygulanabilirlik ve maliyet analizlerinin yapıldığı, iş planlarının oluşturulduğu, iş alıp verme aşamalarının değerlendirildiği inşaat aşamasının ve öncesinin işletilmesi konusunda gerekli analizlerinin yapıldığı süreçtir. Bu aşamada inşaat mühendisleri diğer proje müellifleri, muhasebe ve yönetimlerle birlikte görev alır. Tüm inşaat türleri için risk analizleri, proje stratejileri, fizibilite çalışmaları gibi çalışmaların yönetildiği bu süreç, analiz ve tasarım aşaması gibi imalat yani inşaat aşamasının mutfağı olarak düşünülebilir.

Saha Mühendisliği

Saha mühendisliği aşaması ise inşaat işlerinin hayata geçtiği aşamadır. İnşaat mühendisleri bu aşamada, birebir imalatların denetlenmesi, yönetilmesi ve ortaya çıkan problemler ve bilinmeyenlerin çözülmesi konusunda kilit rol oynamaktadır. Her türlü bina, su yapıları ve yol inşaatları gibi şantiyelerde proje müdürü, şantiye şefi, saha mühendisi gibi görevleri inşaat mühendisleri yürütür.

İnşaat mühendislerinin görev aldığı bu aşama, mühendislerin fiziksel ve mental olarak en çok yorulduğu ve en yoğun şekilde çalıştığı alanlardandır. Özellikle su yapıları ve yol inşaatları gibi imalatlar şehirlerden uzakta ve zorlu şartlar altında gerçekleştirilir. Her eğitim seviyesinden ve türden insanla birebir muhatap olunan, büyük sorumlulukların üstlenildiği, iş ve insan yönetim becerilerinin ön plana çıktığı saha mühendisliği kimi mühendislerin büyük zevkle görev aldığı, kimi mühendisler için ise sinir harbi olarak görülen bir daldır.

İnşaat mühendislerinin yapacağı işleri alacağı görevleri özel sektör ve kamu kurumları olarak ayırırsak;

“Kamuda inşaat mühendisi olmak” nasıldır?  “İnşaat mühendisleri devlette hangi kurumlarda çalışabilir?”

Kamu kurumlarında en çok istihdam edilen mühendislerden bir tanesi de inşaat mühendisleridir. Bilindiği üzere kamu kurum ve kuruluşları Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) ile çalışan istihdam etmektedir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Devlet Su İşleri, Karayolları Genel Müdürlükleri, İl Özel İdareleri, belediyeler ve hemen hemen diğer bütün kamu kurum ve kuruluşlarının, planlama, tasarım ve saha bölümlerinde kadro alabilen inşaat mühendisleri, KPSS’de atama sorunu yaşamayan nadir mesleklerden birisidir.

Örneğin devletin yapacağı bir yapının keşif ve metrajlarının çıkarılması, işin projelerinin çizilmesi veya çizdirilmesi, ihale edilmesi, sözleşmelerinin yapılması ve işin sahada denetlenip teslim alınması süreçlerinin her adımında inşaat mühendisleri rol alır. Bu yapının türüne göre, yani su yapıları, bina türü yapılar veya yol yapıları olması durumuna göre inşaat aşamaları farklılık gösterse de, ondan önceki projelendirme, keşif, metraj işleri ve işin ihale edilmesi işlemleri genellikle benzer olarak yürür.

Diğer mesleklerde olduğu gibi yüksek lisans, doktora gibi lisans üstü çalışmalar gerçekleştirip inşaat mühendisleri de üniversitelerde akademik kariyer ve öğretmenlik yapabilmektedirler. Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı (ALES) bilindiği üzere lisansüstü eğitime geçiş için gerekmektedir. Bu sınava katılan adaylar üniversitelerin anabilim dallarının kontenjanlarına, puanlarına ve mülakat sonuçlarına göre lisanüstü eğitimlerine devam etmektedirler.

Özel sektörde İnşaat Mühendisi Olmak

Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışmayı tercih etmeyen inşaat mühendisleri özel sektörde çalışmakta veya kendi şirketlerini/firmalarını açıp sektöre atılmaktadır. İnşaat mühendislerinin özel sektörde çalışabilecekleri işler, yapabilecekleri görevler çok çeşitlidir.

İnşaattan öte sadece mühendis ünvanının sağladığı bazı iş olanakları vardır. Bunlardan bir tanesi de bankacılıktır. Bankaların düzenlediği sınavlara girip bankalarda gişe görevliliğinden, uzman yardımcılığına veya uzmanlığa kadar farklı pozisyonlarda inşaat mühendisleri çalışabilmektedir. Yine bir şirketin bünyesinde veya kendi adına Gayrimenkul Değerleme Uzmanlığı  yapılabilmektedir. (Gayrimenkul nedir?)

Özel sektörde çalışan inşaat mühendislerinin en sık çalıştıkları iş ise saha mühendisliği yani şantiye ortamıdır. Günümüzde birkaç küçük istisna hariç her inşaatın, bir şantiye şefinin gözetiminde inşa edilmesi zorunludur. İnşaatla ilgili işlerin en yoğun olduğu, en çok istihdamın sağlandığı şantiyeler, yeni imalatlar olabileceği gibi, tadilatlar, dekorasyonlar veya restorasyon çalışmaları da olabilir. Planlama veya proje işinde uzmanlaşmayı düşünen mühendislerin de uygulama aşamalarını öğrenmelesi gerektiğinden hemen hemen her mühendisin şantiyeden yolu geçmektedir, geçmelidir de. Ayrıca çoğu inşaat mühendisinin ileride kendi inşaatlarını yapma, müteahhitlik yapma gibi düşüncesi olduğundan uygulamada edinecekleri deneyimle kendilerini geliştirmeye ihtiyaçları vardır.

Yapı denetim sektörü de her deneyim seviyesinden mühendislerin çalışabildiği işlerdendir. Yeni mezun bir mühendis, yardımcı kontrol elemanlığı olarak şantiyelerde kontroller yapabilirken, yeterli deneyimi ortaya koyan mühendisler yapı proje ve uygulama sorumluluğu veya kontrollük görevlerinde bulunabilirler. Yapı denetime benzer olarak yapı laboratuvarlarında da inşaat mühendisleri çalışabilmektedir.

Şantiye dışında inşaat mühendislerinin çalışabileceği, yapabileceği diğer işlere planlama mühendisliği ve projeciliği örnek gösterebiliriz. Her inşaatın öncesinde bir proje ve planlama aşaması bulunduğundan bu sektörlerde de istihdam oldukça fazladır.

Betonarme, çelik ve ahşap yapılar ile su yapıları veya karayolları projelerinin üretim aşamalarında inşaat mühendisleri görev almaktadır. Statik ve dinamik analiz konularına hakim olan ve seven mühendislerin tercih ettiği projecilik işi ayrıca kendi işini yapmak, şirketini/firmasını kurmak isteyen mühendisler için maddi açıdan müteahhitlikten daha kolaydır. Müteahhitlik yapmak için yüklü bir sermaye ihtiyacı gerekse de bir statik proje ofisi açıp bir mühendisin kendi işini yapması için ufak bir sermaye yeterli olmaktadır. Mimar, makine mühendisi veya elektrik mühendisi gibi diğer proje müellifleri ile ortak proje ofisi açmak da bir diğer seçenektir. Bu proje ofislerinde özel sektör yapılarının projelerin yanında devletin yaptıracağı yapı ve projeler için de proje ve müşavirlik hizmetleri verilebilmektedir. (Teknik Müşavirlik Nedir? Müşavir Nedir?)

Son yıllarda inşaat sektöründe istihdam ihtiyacı artan konulardan bir tanesi olan planlama mühendisliği, özellikle büyük inşaat projelerinde ilgili programlarla inşaatların faaliyetlerinin, bütçe ve maliyetlerinin hesaplanması ve düzenlenmesi konusunda yapılan çalışmalardır. Planlama mühendisleri günümüzde henüz daha çok büyük inşaat şirketlerinde istihdam edilmektedir.

Kamu kurumları yaptıracağı iş ve inşaatlar için Kamu İhale Kanunu gereğince bu işleri ihale yolu ile istekli yüklenicilere yani müteahhitlere veremektedir. Yeterli sermaye ve deneyimi bulunan mühendisler devletin kendilerine sağladığı bazı avantajlar ile kolayca bu işlere talip olabilmekte, devlete taahhüt işleri yapabilmektedirler. Mezun olunan yıl itibari ile inşaat mühendisleri diplomalarını deneyim belgesi olarak kullanabilmekte ve mezuniyetleri üzerinden geçen her yıl için katlanan belli miktarlardaki işlere bu diplomalarının sayesinde talip olabilmektedirler.

Belli bir deneyimi ve sermayesi olan mühendisler ise ister aileleriyle birlikte ister kendi kendilerine müteahhitlik yapmaya başlamakta, halk arasında yap-sat, veya kat karşılığı inşaat yapmak olarak anılan işleri yapıp mesleklerini sürdürmektedir.

İnşaat özel sektörünün yapısı gereği bazı sorunlar  bulunsa da inşaat işleri ile ilgili en yetkili meslek olan inşaat mühendisliğinin mensubu olan mühendislerin büyük çoğunluğu bu özel sektörde çalışmayı ve ardından kendi işlerini yapmayı düşünmekte ve bu yönde adımları tercih etmektedir.

Görüldüğü gibi kamuda veya özel sektörde inşaat mühendislerinin yapabileceği işler oldukça fazladır. Üniversite sayılarının artışı ve bazı diğer bölümlerden geçişlerle artan inşaat mühendisi nüfusu her ne kadar iş bulma konusunda sıkıntı yaşanmasına neden olsa da, gelişen sektör ve ilerleyen teknoloji ile yeni iş olanakları ve fırsatları da her geçen gün doğmaktadır.