İnşaatlarda Kalıp ve İskele

Kalıp ve beton, sertleşme sırasında, karşılıklı etkileşim içinde bulunurlar. Diğer yapı elemanları hazır kesit ve boylarda bulunduğu halde, betonarme elemanlara projede öngörülen şekil şantiyede verilir. Betonarme yapılarda kalıp, betonun öngörülen biçimde sertleşmesini sağlamak için gerekli olur. Ayrıca betonarme elemandaki donatı çubuklarının öngörülen konumlarda durmalarını temin etmek için kalıp ve iskeleden faydalanılır. Beton taze iken kendisini taşıyamadığından beton ve donatı ağırlığı ve oluşan hidrostatik basınç kalıp tarafından karşılanır ve iskele ismi verilen taşıyıcı malzeme ile zemine iletilir.

Uzun yıllar ahşap betonarmede tek kalıp malzemesi olarak kullanılmıştır. Bunun nedeni ahşap kullanılmasıyla geçici olan bu imalatın kolayca yapılabilmesi olarak görülebilir. Mimari görünüşlere uygun kesitlerin oluşturulması karmaşık kalpı şekillerinin kullanılmasını gerekli kılmıştır. Ahşap yüzeyinin pürüzlülüğünün azaltılması ve betonun yapışmasını önleyecek şekilde işlem görmesiyle, düz beton yüzü elde etmek mümkündür. ancak, yakın zamanlarda ahşabın fiyatının artması nedeniyle ve kalıp ve iskelenin çok sayıda kullanılarak maliyette önemli düşüşler elde edilebilmes amacıyla çelik iskele ve çelik levhalarla kaplı ahşap kalıplar kullanılmaya başlanmıştır. Ayrıca kalıp sistemlerinin geliştirilmesi ve yüklenin bir kısmının daha önce dökülerek sertleşmiş betona taşıtılabilmesi ile iskele sistemini en aza indirmek ve bu suretle maliyeti azaltmak yoluna da gidilmiştir. Kullanılacak kalıp sistemine karar verirken bunun istenilen beton yüzeyi için uygun olduğuna, tekrarlı kullanımının mümkün olmasına, sökümün kolay olmasına ve rijit olup ek şekil değiştirmelerin oluşmamasına dikkat edilmelidir.

Kalıp yüzeylerine sürülerek kullanılan kalıp yağının donatıyı kirletmesi, donatı ile beton arasındaki aderansın ortaya çıkmasıda engel olacağı için önlenmelidir. Donatı yüzeyinin temiz olması, aderansın gerçekleşmesi bakımından önemlidir. Genellikle ahşap kalıplarda boy hassasiyeti10-20mm civarındadır. Ancak çelik kalıp kullanarak hassasiyet artırılabilir. Betonarme elemanlarda 90 dereceden daha keskin köşeleri elde etmek çoğu zaman mümkün olmaz. Bu nedenle, örneğin 90 derecelik köşeyi 2 adet135 derecelik köşe haline getirmek uygundur.

Kalıbı taşıyan iskele sisteminin düşey ve yatay yüklere karşı yeterli rijitlikte olması gerekir. Kalıp sökülürken iskelenin bazı düşey elemanlarının yerinde kalması uyugundur. İskele sisteminin özelliğine göre, her kat bir üst katın ağırlığını bu katın betonu sertleşinceye kadar taşımak durumunda kalabilir. Eğer daha önce inşaası tamamlanan katın betonu yeterli dayanıma erişmeden ya da gerekli önlemleri almadan üst katın betonu dökülürse aşırı yüklenmeden göçmeler meydana gelebilir. Normal portland çimentosu kullanıldığında kirişlerin yan yüzeylerinin kalıpları, duvar ve kolonların kalıpları 3 günde, döşeme kalıpları 8 günde ve kirişlerin alt yüz kalıpları ve büyük açıklıklı döşemelerin dikmeleri 21 günde alınabilir. Çabuk sertleşen çimento kullanıldığında kirişlerin yan yüzeylerinin kalıpları, duvar ve kolonların kalıpları 2 günde, döşeme kalıpları 4 günde ve kirişlerin alt yüz kalıpları ve büyük açıklıklı döşemelerin dikmeleri 8 günde alınabilir.  Betonun sertleşmesinde hava koşulları etkili olduğu için, kalıp alma süresi sıcaklığın +5 derece santigrat dereceden daha düşük olan süre kadar uzatılmalıdır.