İş Ahlakı ve İş Etiği Nedir? Neden Önemlidir?

İş Ahlakı Nedir?

Bir işletmenin icra ettiği faaliyetlerin ve bu faaliyet süreçlerinin sonuçlarının ahlakilik ölçütüyle değerlendirilmesi iş ahlakı olarak ifade edilmektedir. İş ahlakı, iş yaşamında var olan bütün doğru ve yanlış davranışları ele alan bir kavramdır. Bu kavram, karşılıklı yapılan mübadelelerde dürüst olmayı, saygılı olmayı, sözünde durmayı, hakça davranmayı ve yapılan haksızlıklara karşı gelmeyi kapsamaktadır.

İş ahlakı; iş dünyasındaki ekonomik olaylarda dürüstçe davranarak, güven, saygı, adalet ilkelerine göre hareket etmeyi ilke edinmektir.

İşletmelerde ahlak, ortak karar alma durumunda değerlerin yansıtılma miktarı olarak tanımlanmaktadır. Bu bağlamda bu kavramın temelini anlamak önemli olmaktadır. Bu durumda iş ahlakı, gerekirse, ödülü önemsemeksizin gerek kadın gerekse erkek her çalışanın bazı temel inançlarını ve temel moral değerlerini yaptıkları çalışmalara yansıtmalarıdır şeklinde tanımlayabilmektedir.

İş hayatında karşılaşılan tüm ahlaki sorunları inceleyen iş ahlakı, uygulamaya dayanan bir ahlak bilgisidir. Bu sorunlar çalışanlar arasında, işverenle çalışan arasında, işletmeler arasında ya da çalışanlarla müşteriler arasında olabilecek çevresel faktörler olabilir. İş ahlakı iş yerinde kibar ve nazik davranmaktan ibaret olmayıp genel ahlak kurallarını iş yerinde de benimsemek esasına dayanır. İş ahlakıyla ilgili karşımıza çıkan bir önyargı, iş ahlakıyla ilgili iş dünyasında uygulanan farklı ahlak kurallarının olması inancıdır. Örnek olarak bir spor hekimliği mesleği nasıl ki hekimlik mesleğinden ayrılamazsa, iş ve meslek ahlakı da ahlak felsefesinin bir paçası olup bundan ayrı düşünülemez.

Maksimum kara odaklanan işletmelerin kural tanımaz ve vurdumduymaz uygulamaları; toplumun, tüketicilerin ve çevrenin zarar görmesi iş hayatının ahlaki temellerin olması gerektiğini gündeme getirmiştir. Bu gereklilik, iş hayatının ahlaki ilkelere dayandırılarak işletmelerin kural tanımaz uygulamalarına karşı önlem alınması ve kamusal bir faydanın sağlanması bakımından önem taşımaktadır.

İş yaşamının her alanında ahlaki sorunlarla karşılaşmak mümkün olmaktadır. İş ahlakı kişi, işletme ve toplum üçgeninde oluşan davranışların temel kurallarıyla ilgilenmektedir. İş ahlakı kuralları ortaya çıkabilecek sorunları ve bu durum karşısında nasıl bir yol izleneceği konusunda yol gösterici nitelikte kurallardır. İş ahlakının kilit noktası olan dürüstlük, yardımlaşma, saygı ve adaletli olma iş ilişkilerinde taraflara yol gösteren temel değerleri kapsamaktadır.

İş Ahlakı Neden Önemlidir? Neden Gereklidir?

• Giderek artan dünya nüfusuyla beraber istihdam ihtiyacı da aynı oranda büyümektedir. Yeni iş sahaları oluşturulmadığı durumlarda işsizlik artacak ve yoksullaşan birey sosyal ve siyasal şiddete başvuracak bu da medeniyeti tehdit edecektir.
• Geliştirilen teknolojiler (Asgari, biyolojik) iş dünyasının kontrolündedir bunlara belirli sınırlamalar getirilmediği takdirde dünyayı yok edecek tehdit ve tehlike söz konusu olacaktır.
• Küreselleşmeyle birlikte çok uluslu işletmelerde çalışan kişilerin birbirlerinin kültürlerine saygı gösterilmeli ve ahlak deformasyonu engelleyici önlemler alınmalıdır.
• İş hayatında ayrımcılık (etnik köken, dil, din, cinsiyet) yapılmamalıdır.
• Çevre kirliliği, iş dünyasının önemli konuları arasında olup bu konuda önlemlerin alınması gerekmektedir.
• Farklı dinlerin iş dünyasındaki kültür ve değerleri nasıl etkilediği de iş ahlakı disiplini tarafından araştırılmalıdır.
• Temiz bir ekonomik hayat için gelişmekte olan ülkeler yolsuzlukla mücadele vermek durumundadır

İş Etiği Nedir?

Belirli bir iş grubu mensubiyeti bulunan üye veya çalışanların uyması gereken ilkelere iş etiği denilmektedir.

Dünya genelinde meslek ve çalışma alanlarıyla ilgili gelişmeler, uluslararası platformdaki sözleşmeler, kabul edilmiş birtakım ilkeler iş etiği kapsamı ve işlevini etkilemektedir. Örneğin sağlık çalışanları ile hastalar arasındaki ilişkiler, kültürler arasında farklılıklar taşımaktadır. Ancak bir hastanın kişisel ve özel bilgileri özelinde değerlendirilen hastalığının, hastanın rızası dışında üçüncü kişilerle paylaşılmaması kuralı evrensel bir nitelik taşımaktadır. Bu kural dünya genelinde kabul edilen etik ilkelerden biri olarak görülmektedir.

Çalışanların içinde bulundukları durumun özelliklerini bilerek doğru olanı yapmaya yönelik eğilimleri iş etiği kapsamında değerlendirilmektedir. İş hayatındaki davranış biçimlerini yönlendiren, bu davranışlara rehberlik eden etik ilke ve kuralların birleşimi iş etiği olarak tanımlanmaktadır. İş hayatında bir eylemin etik olup olmadığı insanların kişisel değerlendirmeleri dışında çıkar grupları, kitle iletişim araçları ve diğer işletmeleri de kapsayan genel toplum algısı tarafından değerlendirilmektedir.

İş çevresinde çalışma hayatında sıklıkla ihtiyaç duyulan adil, dürüst, şeffaf ilkeli yönetimin iş etiği kurallarından geçtiği bilinmektedir. Verginin tam ödenmesi, çevreye duyarlı olunması, emekçinin karşılığının tam olarak ödenmesi, müşteriye kaliteli mal ve hizmet sunma çabasında olunması iş etiğinin üzerinde durduğu konular arasındadır.

İş Etiği İlkeleri

İş etiği ilkeleri iş hayatındaki uygulama ve ilişkilere temel oluşturan değerler, standartlar, kurallar ve ahlaki ilkelerden oluşmaktadır. İşletmelerin belirttikleri ve uymayı taahhüt ettikleri etik ilkeler, bir takım kurumsal esaslara dayanmaktadır. Bu esas temeller Küresel İlkeler Sözleşmesi, Kurumsal Yönetim İlkeleri ve kuruma özgü ilkeler olarak kabul edilmektedir. Serbest piyasa ekonomisinin gelişimi ve yeni çalışma modelleri etik kural ve ilkelerin kapsamını sürekli genişletmekte ve güncellemektedir. Özellikle teknolojik gelişmeler bazı meslek ve iş süreçlerinin yapısında köklü değişmelere neden olmuştur.

İş Etiği Neden Önemlidir? Neden Gereklidir?

Günümüzde iş etiğinin iş hayatının vazgeçilmez bir öğesi olmasının dört temel nedeni bulunmaktadır. Bu nedenler şu şekilde sıralanmaktadır:

• İyi sonuçlanan işin, iyi ahlakla aynı manada değerlendirildiğinin bilinmesi.
• Üst yönetim açısından iş ahlakı konusunun bir eleştiri kaynağı olmaktan ziyade daha iyi ürün ve hizmet sunma sürecinin bir uzantısı olarak kabul görmesi.
• İşletme paydaşları ve çıkar gruplarının ihtiyaçlarının dengelenme sürecinin önem arz etmesi.
• Örgütler ve bireyler arasındaki ilişkilerin karşılıklı çıkar ilişkisine ve güvene dayalı bir zemine oturtulması düşüncesi.

İş Ahlakı ile İş Etiğinin Farkı Nedir?

İş etiği düşünce ve felsefe temelli iken; iş ahlakı kavramı dini öğreti ve inanç sistemlerine dayanmaktadır. İş etiğinin referans kaynağı hukuk felsefesi iken iş ahlakının referansı ahlak felsefesidir. İş etiği ve iş ahlakı kavramlarının, birtakım benzerlikleri de bulunmaktadır. Bu benzerlikler iş hayatındaki fonksiyonları açısından; dürüstlük, saygı, güven oluşturma, ilişki geliştirme, koordinasyon ve bütünleşme, denetleme, iş barışının geliştirilmesi ve eşitlik kavramları olarak ifade edilmektedir.

İş etiği kavramının iş ahlakından daha yaygın ve kabul edilmiş bir kullanımının olmasının sebebi, uygulamadan çok kurallarla ilgili olması ve çok farklı kaynaklardan besleniyor olmasıdır. Bu kaynaklardan bazıları; bilimsel makaleler, ülke mevzuat ve yasaları, insanların ahlaki birikimi, küreselleşme, iletişim olanakları, ticaret hacmi artışı olarak sıralanabilir.

Kaynaklar
Fadime AYTAR-BİST 100'DE BULUNAN ŞİRKETLERİN ETİK TAAHHÜTLERİ ÜZERİNE BİR İÇERİK ANALİZİ
Havvanur BAKAN-ÖRGÜT KÜLTÜRÜ VE İŞ AHLAKI TEMELİNDE AHİLİK KÜLTÜRÜNÜN GÜNÜMÜZ ÖRGÜTLERİNDE UYGULANMA DÜZEYİNİN ÖLÇÜLMESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA
Kudret ÖZGÜN-İÇSEL PAZARLAMANIN, ÖRGÜTSEL BAĞLILIK VE İŞ AHLAKI ÜZERİNE ETKİSİ