Konsorsiyum Nedir? Konsorsiyum Türleri

Konsorsiyum

“Konsorsiyum”, birliktelik, katılma, ortak sahiplik mülkiyet gibi anlamlara gelmektedir.  Başka bir tanıma göre konsorsiyum, farklı milletlerden iki veya daha fazla ticari kuruluşun, belirli ve sınırlı bir işi yapmak amacıyla, geçici olarak bir araya gelmelerini ifade etmektedir. Konsorsiyum kendi başına bir kuruluş veya şirket değildir. Konsorsiyum, kendisini oluşturan taraflar arasında kurulan sözleşmesel bir ilişkidir.

Konsorsiyum ilişkisi bir sözleşmeye dayanır. Bu sözleşmenin tarafları gerçek veya tüzel kişiler olabilmekte, konsorsiyuma katılanların tacir olma zorunluluğu bulunmamaktadır. Konsorsiyum sözleşmesinin geçerliliği herhangi bir şekil şartına bağlı olmayıp, sözleşme yazılı olarak yapılabileceği gibi sözlü olarak da yapılabilmektedir. Yapılan işlerin hacmi göz önünde bulundurulduğunda sözlü yapılan sözleşmelere uygulamada rastlanmadığı görülmektedir.

Konsorsiyum ve ortak girişim terimlerinin gerek uygulamada gerekse literatürde çoğu kez birbirlerinin yerine kullanıldığı, kendilerine özgü bir yasal düzenlemenin mevcut olmaması sebebiyle de bu iki kavram arasındaki çizginin kesin olarak çizilemediği görülmektedir. Konsorsiyumda ortak girişimden farklı olarak mutlaka teşebbüslerin birleşmelerine, müşterek bir organizasyona, tüzel kişilik ortaya çıkaracak bir yapılanmaya ihtiyaç yoktur. Yine ortak girişimden farklı olarak, konsorsiyumlarda, konsorsiyumu oluşturan ortakların elde edilen karı paylaşma hakkı bulunmamakta, her ortak işin kendi payına isabet eden bölümünün kazanç ve kaybına kendisi katlanmaktadır. (Ortak Girişim ile Konsorsiyum Arasındaki Fark)

Uluslararası konsorsiyumlar, yeni pazarlara girmek, hammadde, teknoloji, sermaye, know-how edinmek, maliyetleri azaltmak, yeni yönetim ve pazarlama teknikleri öğrenmek, ar-ge maliyetlerini azaltmak, yeni ürünler üretmek, rakip firmalarla işbirliği yaparak rekabeti azaltmak, ihracatı artırmak, kaynakları paylaşmak, yabancı sermayeye karşı olumsuz tepkileri azaltmak gibi nedenlerle kurulabilmektedir.

Bazı ülkelerde hükümet politikası gereği, yatırımlar için yerli müteahhitler ve tedarikçiler tercih edilmektedir. Konsorsiyum vasıtasıyla bu yerli kuruluşlarla iş birliği yapmak, yabancı yatırımcılara rekabet üstünlüğü tanımaktadır. Özellikle katma değer vergisi veya hasılat vergisi gibi vergi sistemlerinin uygulandığı bazı ülkelerde konsorsiyum oluşturmanın, birtakım mali veya vergisel avantajları da olabilir.

Konsorsiyumlar, barajlar, tüneller, otoyollar, hidroelektrik santraller, köprüler gibi çok büyük yatırımları ve ileri teknolojiyi gerektiren, bir yatırımcının tek başına gerçekleştiremeyeceği işlerde tercih edilmektedir. Bunun gibi durumlarda birden çok inşaat firması bir araya gelerek bu tür yatırımları gerçekleştirir, örneğin, bir hidroelektrik santrali yapımında birbirinden çok farklı makine, teçhizat, personel ve teknik bilgiye ihtiyaç duyulmakta, baraj alanının yapımı için farklı makine ve ekipman, santral tesislerinin kurulması için farklı bir ekipman ve teknolojik bilgi gerekmektedir. Dolayısıyla bunun gibi projeler her biri kendi alanında uzman olan firmaların oluşturduğu konsorsiyumlar tarafından hayata geçirilmektedir.

Konsorsiyum Türleri

1) Emisyon Konsorsiyumları

Bir kuruluşun ihraç edeceği hisse senedi ve tahvillerin sadece tedavüle çıkarılması veya hem tedavüle çıkarılması hem de bizzat konsorsiyumca üstlenilerek üçüncü kişilere plase edilmesi amacıyla bankaların bir konsorsiyum sözleşmesi ile bir araya gelmeleridir. “Saf tedavül konsorsiyumları” ve “üstlenme konsorsiyumları” olmak üzere iki türü vardır.

a- Saf tedavül konsorsiyumları

Konsorsiyum üyesi bankalar sadece, üstlendikleri kotaya dahil kıymetli evrakı, onu ihraç eden kuruluş hesabına sermaye piyasasına getirmekte ve elde edilen bedeli ihraç edene aktarmaktadır. Emisyonun ekonomik rizikosu ihraç edendedir.

b- Üstlenme konsorsiyumları

Konsorsiyum üyesi bankalar kıymetli evrakı tedavüle çıkarmanın yanı sıra bunları bedeli karşılığında kendi hesaplarına üstlenirler ve çoğu zaman sözleşme ile ihraç edenin istekleri doğrultusunda plase etmeyi, borsada işlem görmesini sağlamayı ve belirli bir kur değerinin oluşumunu da taahhüt ederler. Emisyon konsorsiyumlarında lider, kıymetli evrakı konsorsiyum adına devralır ve bunları kotalarına göre konsorsiyum ortaklarına dağıtır.

2) Kredi Konsorsiyumları

Kredi konsorsiyumlarında büyük bir kredinin birden fazla banka tarafından birlikte karşılanması söz konusudur. Konsorsiyum liderinin kredinin tamamını kredi kullanıcısına kendisinin verdiği ve geri ödemeyi de sadece kendisinin tahsil ettiği ama gerek tahsis olunan meblağın, gerekse borçlunun yaptığı geri ödemelerin iç ilişkide diğer konsorsiyum ortakları ile paylaşıldığı ve böylece riskin dağıtıldığı durumda “gerçek konsorsiyal kredi” söz konusudur. “Gerçek olmayan konsorsiyal kredi” ise konsorsiyum ortaklarının, konsorsiyum sözleşmesine göre kendi paylarına düşen tutarda krediyi, eş içerikli ama birbirinden bağımsız sözleşmeler ile kredi alana verdiği ve bu paya isabet eden ödemeleri de doğrudan kendilerinin aldığı kredidir. Bu halde liderin görevi kredinin sağlanmasını ve geri dönmesini kotaları nazara alarak denetlemekten ibarettir.

3) Oy konsorsiyumları

Oy konsorsiyumu ile iki veya daha çok pay sahibi, ortak bir amaca ulaşmak için oy haklarını sözleşmede belirledikleri veya daha sonradan sözleşmeye göre aralarında saptayacakları yönde, bizzat veya bir temsilci aracılığı ile topluca kullanmayı ya da kullanmamayı taahhüt eder. Belirli bir genel kurul toplantısına veya bir gündem maddesine yönelik olarak ya da genel ve süreklilik arz edecek biçimde yapılabilir. Oy konsorsiyumları da diğer konsorsiyumlar gibi adi şirket niteliğindedir.

4) Alacağın tahsili için harekete geçmeme konsorsiyumu

Bu konsorsiyum türü, alacaklılar (genellikle bankalar) tarafından ödeme güçlüğü içindeki borçluya karşı hemen harekete geçmeyip, ona belirli bir süre tanınması amacıyla oluşturulur. Alacaklılar, kredi ilişkisinin belirli bir tarihe kadar açık tutulup, borçlunun belirli taksitler halinde yapacağı ödemeleri kabul etme konusunda anlaşırlar.

5) İyileştirme konsorsiyumları

Alacaklılar, borçlunun ticaretini sürdürebilmesi, kazanç elde edebilmesi ve böylece ödeme gücüne tekrar kavuşması amacıyla ona belirli bir yardımda bulunma hususunda anlaşırlar. Bu yardım borçluya danışmanlık verme, yeni iş imkanları sağlama, kısa vadeli kredinin orta veya uzun vadeli krediye dönüştürülmesi, ek kredi sağlanması ya da asıl alacağın veya faizlerin bir kısmı itibariyle borçlunun ibrası şeklinde olabilir.

6) Yapı konsorsiyumları

Bu tür konsorsiyumlarda konsorsiyum üyeleri, işverene karşı bir inşaat projesinin yapımını her biri işin belirli bir bölümünden sorumlu olmak üzere üstlenmektedir. Yapı konsorsiyumları, iş ortaklığı mtiessesesi ile yakınlık arz etse de, salt sözleşemeye dayalı ortak girişim niteliğini taşıyan iş ortaklığından, işin sadece belirli bir bölümünün sorumluluğunun üstlenilmesi bakımından ayrılır.

Kaynak:

Ayşe Gizem YALÇINKAYA-Uluslararası inşaat sözleşmelerinde joint venture ve konsorsiyum

Muzaffer LEKESİZ-KONSORSİYUM SÖZLEŞMESİ