Mahmuz Nedir? Ne İşe Yarar? Çeşitleri Nelerdir?

Mahmuzlar kıyıya dik ve dar inşa edilen (ince) yapılardır. Özellikle kıyıda meydana gelen erozyonu önlemek ve yeni bir kıyı çizgisi veya koruyucu kumsal yaratmak amacıyla yapılırlar. Mahmuz veya mahmuz sistemi kıyı dengesini korumak ve yapay ve doğal olan kıyı alanları ile belirli bir kumsal alanını korumak için inşa edilirler. Mahmuzlar kıyı boyu katı madde taşınımını etkileyerek kıyının dengeli (stabil) hale gelmesini sağlar. Mahmuzlar I, T, L, Y tipinde inşa edilmektedir.

Mahmuzlar, kıyı boyu sedimenti tutmak, koruyucu saha ve yeni bir kıyı çizgisi oluşturmak, bir sahildeki erozyonu önlemek v.b. sebeplerle genellikle kıyıya dik olarak inşa edilen yapılardır. Mahmuzlar dar (5-8 m) ve uzun (30-200 m) yapılardır. Mahmuzlar tek veya seri halinde inşa edilebilir.

Mahmuz Ne İşe Yarar?

Mahmuzların yönlendirilme durumlarına göre birçok fonksiyonları vardır ve bunlar şu şekilde sıralanabilir.

1. Kıyıda hareket halindeki malzemeyi tutarak mevcut plajı denge halinde tutarlar.
2. Yüksek plajlarda, plajın ilk durumunu meydana getiren ince malzemelere göre daha kalın malzemelerin tutulup plajın yukarı kısımlarında biriktirilmesini sağlarlar.
3. Memba tarafındaki malzeme hareketini azaltıp liman ve balıkçı barınaklarının dolmalarını önlerler.
4. Etkin dalga kretleri üzerinde düzgün plajların meydana gelmesini sağlarlar.

Mahmuzların uzunlukları ortalama 30 – 200 metre aralığında değişir. Ortalama aralıkları ise yaklaşık olarak,

LG=(1~3)LX

LG= Mahmuz aralığı (m)

LX= Mahmuz boyu (m)

Mahmuz Çeşitleri

Mahmuzların inşasında kullanılan malzemenin cinsine göre ve işlevine göre mahmuzların sınıflandırılması aşağıda gösterilmiştir.

1. Kullanılan Malzemenin Cinsine Göre
   • Ahşap mahmuzlar
   • Çelik mahmuzlar
   • Beton mahmuzlar
   • Asfalt mahmuzlar
   • Taş mahmuzlar
2. İşlevlerine Göre
   • Geçirimli ve geçirimsiz mahmuzlar
   • Yüksek ve alçak mahmuzlar
   • Sabit ve ayarlanabilir mahmuzlar
3. Şekillerine göre
   • Düz mahmuzlar
   • T mahmuzlar
   • L mahmuzlar

1. Kullanılan Malzemenin Cinsine Göre Mahmuzlar

a) Ahşap Mahmuzlar: Kalas ve kazıklarla desteklenen ahşap perdelerden oluşan geçirimsiz ahşap mahmuzlar en çok kullanılan tiplerdir. Kalasların kalınlıkları en az 20 cm, kazıkların çapları da en az 30 cm olmalıdır. Çakıl gibi iri malzemeden oluşan kıyılarda yuvarlak kazıkların belirli aralıklarla çakılmasıyla geçirimli mahmuzlar yapılabilir.

b) Çelik Mahmuzlar: Bu tip mahmuzlar birbirine geçme çelik levhaların ahşap ve kazıklarla desteklenmesi şeklinde yapılırlar. Ayrıca içi doldurulmuş çelik borulardan yapılan çelik mahmuzlar orta şiddetteki dalga etkilerine rahatlıkla karşı koyabilir.

c) Beton Mahmuzlar: Günümüzde beton mahmuzlar daha önceleri yapılan geçirimlilerin aksine geçirimsiz olarak ve öngerilmeli betonarme plaklardan yapılmaktadırlar. Bunlar oldukça ince yapılardır.

d) Asfalt Mahmuzlar: Fazla kullanım alanına sahip değillerdir. Uygulamaları Amerika Birleşik Devletleri’nde görülmektedir.

e) Taşdolgu Mahmuzlar: Taş dolgu mahmuzlar ocak artığı gibi ince ve geçirimsiz malzemeden oluşan çekirdek tabakası üzerine, dalgalarla hareket etmeyecek ağırlıktaki kaya bloklarından yapılan üst koruma tabakasından oluşur. Geçirimsizliği sağlamak önemli ise kaya blokların arası beton veya asfalt malzeme ile doldurulabilir. Bu işlem, yapının dalgalara karşı stabilitesini artırır.

2. İşlevlerine Göre Mahmuzlar

a) Geçirimli Mahmuzlar: Kıyısal etkenlerin bir kısmı ile malzemeler mahmuz arasından geçer ve mahmuzun her iki yanında kum birikmesine neden olur. Zemin çizgisinin altındaki geçirgenlik derecesi mahmuz modelini ve kum birikme miktarını etkiler. Genellikle mahmuzlardan geçen kum miktarı mahmuzun yükseklik ve uzunluk ölçüsüne uygun olarak ekonomik bir şekilde ayarlanabilir.

b) Yüksek ve Alçak Mahmuzlar: Mahmuzun alt kısmına doğru sürüklenen kum miktarının önemli ve gerekli olmadığı durumlarda mahmuz tarafından etkilenen zonda hareket eden kumun tam bir şekilde hareketini önlemek amacıyla yüksek yapılabilirler. Ayrıca mahmuz, yüksek gel-gitteki dalgalarla, fırtınada meydana gelen dalgaların mahmuzun üzerine çıkmasına imkan vermek amacıyla alçak yapılabilir.

c) Ayarlanabilen Mahmuzlar: Bu mahmuzlar kazıklar arasındaki hareketli panellerden meydana gelmektedir. Bu paneller sahil seviyesinin altında (genellikle 0.3-0.6 m.) özel bir yükseklikteki mahmuzu elde etmek için eklenebilir veya çıkarılabilir. Böylece sahilin aşağıya doğru sürüklenmesine ve mahmuzun üzerinden bir kısım kumun geçmesine müsade edilir. İşlemlerinin zor olması dezavantajlarıdır.

3. Şekillerine Göre Mahmuzlar

a) Düz mahmuzlar

b) “T” mahmuzlar

c) “L” mahmuzlar

Mahmuz tipinin seçiminde en önemli faktörler; ekonomi (malzemenin elde edilebilmesi, bakım ve onarım masrafları v.b.), dalga şartları ve temel malzemesi durumudur. Uygulamada en çok taş dolgu mahmuzlar kullanılmaktadır. Bu mahmuzların en önemli avantajları; esnek olmaları, kolaylıkla onarılabilmeleri, dalgaların önemli bir kısmını absorbe edip yansıtmamaları ve malzemelerinin ucuz olmasıdır. Buna karşılık, çok miktarda malzeme gerektirmeleri, ilk yatırım maliyetlerinin pahalı oluşu dezavantajlarındandır.