Mükebbire Nedir? Kullanım Amacı ve Örnekleri

Mükebbire; bazı camilerde revakların arkasındaki duvarın üstünde, dışarıya çıkma olarak yapılmış, balkon gibi küçük kısımlara verilen isimdir. Buna mizene de denir. Caminin hem içini hem de dışını görebilen bu yerdeki müezzin, caminin içindeki imamın tekbirini aynen tekrar ederek dışardakilerin de camideki cemaat ile birlikte namaz kılmasını sağlar.

Büyük Larousse Ansiklopedisi’nde “Mükebbire (Arapça), büyük camilerde, son cemaat yerinin camiye bitişik duvarında yer alan balkon biçiminde küçük çıkma. Son cemaat yerinde namaz kılanlara imamın tekbirini tekrarlayan müezzinler için yapılan mükebbirelere mizene ya da son cemaat müezzin mahfili de denir.”diye geçer.

Eczacıbaşı Sanat Ansiklopesi’nde yer alan tanım ise “Bazı camilerde son cemaat yerinin harem duvarı üstündeki küçük cumba ya da balkon. Burada caminin içini görebilen müezzin, imamın tekbirini dışarıda namaz kılanlara tekrarlar.”dir. Sanat Ansiklopesinde mükebbireyi “Mi’zene veya mükebbire ezan okunacak veya tekbir getirilecek yer manasında (Arapça dan) camilerin avlusundaki son cemaat yerinde namaz kılanlara içerideki imamın tekbirini tekrar ederek cemaatin birlikte namaz kılabilmesini temin için yüksekçe bir pencere içine veya dışarıya taşkın olarak inşa edilmiş balkon şeklinde çıkmadır. Ki son cemaat müezzini burada imam tekbirini tekrar ederek dışarıdakilere bildirir. Bu mahfillere son cemaat müezzin mahfili veya mükebbire de denir.” şeklinde tarif eder.

Doğan Hasol “Mükebbire (Arapça) Camilerde imamın tekbirini cemaate tekrarlamak üzere son cemaat müezzinlerine ayrılmış yer. Mükebbireler son cemaat yerinin camiye bitişik olan duvarına açılmış pencerenin balkon gibi dışarı çıkan bölümünden ibarettir.” şeklinde bir tanım yapar.  Sanat Kavramları sözlüğünde ise “Mükebbire camilerin son cemaat yerinde namaz kılanlara içerideki imamın tekbirini ileterek, cemaatin aynı anda namaz kılmasını sağlamak işini gören müezzinin durduğu küçük balkon. Bu çıkmaya ‘mi’zene’ ya da ‘son cemaat müezzin mahfili’ de denir.” şeklinde bir tanım yer alır.

Cami mimarisinin detayları ile birlikte daha iyi anlaşılabilmesi amacıyla hazırlanmış bir kitap olan Mimari ve Tezyinî Unsurlarıyla Câmi kitabında Aziz Doğanay Mükebbire/Tekbirlik diye bir başlık oluşturmuş ve bu birimi şöyle açıklamıştır: “Merkezi kubbeli câmilerde ses iletişimini kolaylaştırmak için cümle kapısının bulunduğu kıble duvarının iç avluya/harem-i bîrûn’a bakan yüzüne kapının sağında ve solunda veya üstünde, dışarıya taşkın bir cumba şeklinde çıkmalar yapılır ki bu çıkmalara, burada duran kişinin imamın tekbir seslerini dışarıdaki cemaate duyurmak maksadıyla yüksek sesle tekrarladığı için mükebbire (tekbir getirilen yer, tekbirlik) adı verilmiştir.”

BETÜL ESER-OSMANLI CÂMİ MİMÂRİSİNDE MÜKEBBİRE