Pergole

Açık havada oturma ve dinlenme imkanı sağlıyan pergole, kamelye veya çardaklar peyzaj tesislerinin önemli mimari yapı ele­manlarını teşkil ederler. Pergoleler yüksek sütunlar üzerine yatay vaziyette bağlanan kirişlerle, bu kirişler üzerine dik olarak dizilen latalardan oluşan merdiven şeklinde uzun yapı elemanlarıdır.

Pergoleler belirgin bir hacım ve kütle gösterisinde bulunarak bahçede üç boyutlu, bol gölgeli bir mekan meydana getirirler. Bu sebeple genellikle mimari yapılar civarında planlanırlar. Binaları ve yapı elemanlarım birbirine bağlarlar. Konstürksiyonlarında bina ve bahçe duvarlarından geniş öl­çüde istifade edilir.

Pergole, pergole tente, ahşap pergole asgari 2 m., azami 12 m. genişlikte inşa edilirler. Uzunlukları ise tesisin büyüklüğüne göre değişir. Ev bahçelerinde norma! olarak 3-6 m. genişlikte, 6-12 m. uzunlukta inşa edilirler.

Pergolelerin yüksekliği asgari 2.25 in., normal olarakta 3-3.5 m. olarak hesap edilir.

Pergolelerin konstrüksiyonu sade ve basittir. Önce genellikle eşit aralıklarla sıra halinde sütunlar dikilir. Sütun olarak tuğla du­var, kesme taş, ahşap direk, galvenizli demir boru ve çubuklar kul­lanılır. Sütun veya direkler, toprak içine 30-40 cm. genişlikte, 30- 100 cm. derinlikte açılan çukurlara yerleştirilerek dibine beton dökülür. Ahşap direklerin uçları kolay çürümemesi için yakılır ve­ya katranlanır.

Sütunların kalınlıkları çekeceği yüke göre ahşap ve kesme taş direklerde. 10×10 cm., 10×12 cm., 12×12 cm.. 14×14 cm. prese tuğla ve klinker sütunlarda 22×33 cm., 33×45 cm. galvanizli demir boru­larda 5-8 cm. çapında hesap edilir.

Sütunlar, 12×10 cm., 12×8 cm., 10×10 cm., 10×8 cm., 8×8 cm., kalınlığındaki ahşap kirişlerle üstten yatay olarak bağlanır.

Kirişler üzerine 8×5 cm., 5×5 cm. kalınlığındaki latalar kirişlerle dik açı meydana getirecek şekilde 40-90 cm. aralıklarla dizilirler. Bu ölçüler kesin ve mutlak olmamakla beraber bahçede statik akımından dengeli görünürler.

Ahşap pergolelerde yuvarlak kesitli ahşap kullanılacaksa direk, ki­riş ve latalar yuvarlak kesitli; köşeli kesitli ahşap kullanılacaksa direk, kiriş ve lataların köşeli kesitli olması tercih edilir. Yuvar­lak ve köşeli kesitli ahşabın karışık olarak kullanılması arzu edil­mez.

Direk, kiriş ve latalar, çeşitli lama, U ve T demirleri ile birbir­lerine vidalanarak veva çivilenerek tutturulurlar.

Pergolelerde genellikle yalnız sütunlarda, kesme taş, prese tuğla ve demir boru kullanılır. Kiriş ve lataların ahşap olması ter­cih edilir. Bir tente örtüsü kullanılarak imal edilen pergole tenteler de mevcuttur.

Lataların diziliş şekilleri ahşap pergolaların görünüşüne çok etki ya­par. En iyi dizi şekilleri paralel, kare ve dörtgen dizilerdir. Eğik diziler pek arzu edilmez. Ahşabın yağlı boyalarla boyanması tabii bir renk görünüşü sağlamaz. Xylamon veya keten tohumu yağı emdirilerek tabii odun rengi verilir.

Pergolelerde sütunların dibine çeşitli sarılıcı ve tırmanıcı bit­kiler dikilir. Bu bitkiler sütunlara tırmanarak latalar üzerine ya­yılır. Pergoleyi üstten kısmen kapatarak gölge temin eder. Genel­likle geniş yapraklı, güzel çiçekli ve kokulu sarmaşıklar tercih edi­lir. Önemli sarılıcı bitki türleri ileride ayrıca anlatılacaktır.