Perlit Nedir? Ham ve Genleştirilmiş Perlit Nedir?

“Perlit”, “perlstein” kelimesinden türeyen ve bazı perlit tiplerinin kırılması ile inci parlaklığında küçük küreler oluşmasından dolayı inci taşı denilen yapı materyalidir. (Neufert 1983) Asidik yapıda bulunan püskürük camsı volkanik kayaçlardır.

Perlit ismi bazı perlit tiplerinin kırıldığı zaman inci parlaklığında küçük küreler elde edilmesi nedeni ile inci anlamına gelen perle kelimesinden gelmektedir. 20. yüzyılın başlarında perlit içeren bazı kayaların hızlı bir şekilde ısıtıldığında genleştiği fark edildi. Bunun üzerine yapılan çalışmalarla anlaşıldı ki inci parlaklığında amorf yani belirli bir biçimi olmayan yapıda olan camsı volkanik  kayaç perlit, yumuşama sıcaklığı aralığı olan 760-1090 °C’ye ısıtıldığında orijinal hacminin yaklaşık 20 katı kadar genleşebilmektedir.

Bu genleşme işlenmemiş kayada bulunan su sayesinde gerçekleşir. Perlit cevheri hızlı bir şekilde ısıtıldığında su buharlaşmaya başlar ve yumuşayan bu taşın genleşmesine sebep olur. Ufak cama benzer kabarcıklar oluturan genleşmiş perlitin belirgin ve özgün hafiflik fiziksel özelliklerini meydana getirirler.

Perlit madeni volkanik faaliyetler sonucunda volkanik merkezlerden püskürmüş veya lokal olarak domsal yükselimler halinde meydana gelen asidik karakterli volkanik bir kayaçtır.

Perlitin Kimyasal Özellikleri

Kimyasal İçeriği- Yüzde (%)

• SiO2 71,0-75,0
• Al2O3 12,5-18,0
• Na2O 2,9-4,0
• K2O 0,5-5,0
• CaO 0,5-2,0
• Fe2O3 0,1-1,5
• MgO 0,02-0,5
• TiO2 0,03-0,2
• H2O 2,0-5,0
• MnO2 0,0-0,1
• SO3 0,0-0,2
• FeO 0,0-0,1
• Cr 0,0-0,1
• Ba 0,0-0,05
• PbO 0,0-0,03
• NiO Eser
• Cu Eser
• B Eser
• Be Eser

Serbest Silis 0,0-0,2

Toplam Klorürler 0,0-0,2

Ham Perlit Nedir?

İnci taşı anlamına gelen “Perlit”, grinin tonlarından siyaha kadar değişik renklerde oluşabilen camsı volkanik bir kayadır. Bu haldeki cevher perlite “ham perlit” adı verilmektedir.

Genleştirilmiş Perlit Nedir?

Perlitin yüksek sıcaklıklarda alev şokuyla bünye suyunu kaybedipk, patlaması sonucunda tane hacminin yaklaşık 20 misline kadar büyümüş haline  ise genleştirilmiş perlit adı verilmektedir. Genleştirilmiş perlit kullanıldığı sektöre göre çeşitli dane boyutu aralıklarında üretilebilmektedir.

En önemü perlit üretici ülkeler Türkiye, Yunanistan ve ABD’dir. Dünya perlit rezervinin yaklaşık olarak 700 milyon ton olduğu tahmin edilmektedir. Türkiye, Dünya perüt rezervinin yaklaşık % 70’ine sahiptir.

Perlit % 90`ın üzerindeki toplam gözenekliliği ve %60 dolayındaki havalanma gözenekliliği ile toprağın havalanmasını sağlar, drenajını düzenler.

Perlit Kullanım Alanları

Ham perlitin uygulama alanı az ve sınırlı olmasa da genleştirilmiş perlitin uygulama alanı çok ve çeşitlidir. Esas olarak perlitin kullanım alanı fiziksel ve kimyasal özelliklerine bağlıdır. Genleşmiş perlit ısıya dayanıklı mükemmel bir ısı ve ses izolatörü ve çok hafif bir malzemedir. Düşük termal iletkenliği, yüksek ses absorpsiyonu, düşük bulk yoğunluğu ve ateşe dayanıklığından dolayı perlit karışımlı sıvalar geleneksel sıvalar üzerinde birçok avantajlara sahiptir.

Perlit başta inşaat sektörü olmak üzere birçok sektörde de aktif bir şekilde kullanılmaktadır. Perlitin kullanım alanları aşağıdaki şekilde sıralanabilir;

• İnşaat Sektörü;
  • Çatı ve zemin yalıtımlarında, yalıtım malzemesi olarak,
  • Perlitli sıva üretiminde,
  • Hafif yalıtım betonu üretiminde agrega olarak,
  • Tavan kiremitleri gibi hafif yapı elemanları üretiminde,
  • Gevşek dolgu malzemesi olarak,
  • Yüzey döşemelerinde ses ve ısı yalıtıcı olarak,
  • Özel amaçlı perlit betonları üretiminde,
• Tarım Sektörü;
  • Tarla, bağ, bahçe tarımı ve seracılıkta,
  • Çimli spor sahalarında,
• Sanayi Sektörü;
  • Gıda sanayinde;
    • Meyve sularını süzme işleminde,
    • Bitkisel yemeklik yağların süzme işleminde,
    • Şeker ve mısır şerbeti süzme işleminde,
    • Bira, likör ve şarap gibi alkollü içeceklerin süzme işleminde,
  • Kimya ve ilaç sanayinde;
    • Boyaların süzme işlemlerinde,
    • Kâğıt sanayinde beyaz su filtrasyonu olarak,
    • Antibiyotiklerin süzme işleminde,
    • Sitrik asitin süzme işleminde,
    • Soda külü eriyikleri ve sülfürik asitin filtrasyonu işlemlerinde,
    • Uranyum şerbeti filtrasyonu işleminde,
    • Fosforik asitin süzme işlemlerinde,
    • İçme ve yüzme havuzlarının suyunu süzme işlemlerinde,
    • Atık suların temizlenme ve süzme işlemlerinde
    • Makina yağı süzme işlemlerinde,
  • İlaç ve kimya sanayiinde dolgu maddesi olarak,
  • Çeşitli ilaç türlerinde,
  • Haşerelerle mücadele için kullanılan ilaçlarda,
  • Temizleyici tozlarda,
  • Gübre üretiminde,
  • Dinamit gibi patlayıcıların üretiminde,
  • Kozmetik sanayinde,
  • Sanayide ısı yalıtım malzemesi olarak,
  • Soğuk hava depolarının yalıtımında,
  • Sıvılaştırılmış gaz tanklarının ısı yalıtım işlemlerinde,
    • Sıvılaştırılmış petrol gazları (LPG) ve sıvılaştırılmış doğal gazlarda (LNG),
    • Sıvı oksijen, sıvı azot ve amonyak üretiminde,
    • Sıvı propan, metan ve etan üretiminde,
  • Seramik ve cam sanayinde katkı maddesi olarak,
  • Metalurji sanayinde,
  • Döküm kumuna katkı maddesi olarak,
  • Dökümcülükte metalurjik flaks işlemlerinde
  • Demir-Çelik sanayinde ergimiş metalin cüruf kontrolünde ve potada ergimiş metalin korunmasında koruyucu olarak,
  • Dövmede veya haddeye giden sıcak metal ingotların ısı kayıplarını önlemede,
  • Yalıtıcı refrakter üretiminde;
    • Seramik bağlayıcılı refrakter tuğla üretiminde
    • Alüminyum fosfat bağlayıcılı perlit refrakter tuğla veya beton üretiminde
    • Perlitli refrakter harç üretiminde,
• Diğer Alanlardaki Uygulamalar;
  • Petrol, su ve jeotermal sondaj işlemlerinde
  • Gemi diplerini kaplama ve yalıtımında kullanılan kalafat macunu üretiminde,
  • Petrol artıklarından veya diğer yağlı atıklarından kaynaklanan su kirliliğini önlemede,
  • Baraj göllerinde, kentlerde, açık su rezervuarlarda buharlaşmayla su kaybını önleyici olarak,
  • Ambalajlamada dolgu malzemesi olarak,
  • Plastik köpük ve plakalara dolgu ve katkı malzemesi olarak,
  • Ucuz ve hafif plastik mobilya yapımında dolgu maddesi olarak,
  • Yangına karşı özellikle çelik kontrüksiyonlarda yalıtım katmanı olarak.

Perlitin yarısından fazlası yapı endüstrisinde, özellikle yalıtım döşemeleri, sıvaları ve betonlarında, agrega olarak kullanılmaktadır. Genleşmiş perlit köklendirme ortamı ve toprak şartlandıncısı olarak, ayrıca bitki öldürücü ilaç, böcek öldürücü ve kimyasal gübreler için bir taşıyıcı olarak da kullanılmaktadır. Tam olarak boyutlandırılmış perlit gıda endüstrisinde su ve diğer sıvılar için süzme yardımcı maddesi olarak da kullanılmaktadır. Perlit genellikle % 70’den fazla silika içerdiğinden, adsorpsiyon özelliği gösterir.

Anorganik bir yapıya sahip olan perlit, özellikle hafiflik ve yanıcılıkta kendisine rekabet edebilecek organik kökenli yapay malzemelere oranla yanmazlık üstünlüğüne sahiptir. Yanmazlık özelliği yanında, yüksek sıcaklıklara uzun süre bozulmadan dayanabilme ve ısı yalıtıcılık özellikleri bulunduğundan, yangında zarar görmesi istenmeyen önemli yapı elemanlarının korunmasında kullanılır.