Sıra Evler – Sıra Ev Kavramı Nedir?

Sıra evler, birbirine ard arda bitişik ortak duvarları olan, benzer plan tipine sahip, barınma amaçlı yapılmış ev dizinidir. Sıra ev kavramının sözlük tanımı; eş boyutlu ve eş biçimli, benzer planlara sahip konutların yan yana inşa edilmesiyle meydana gelen konut biçimi olarak yapılabilir.

Sıra ev, sokak üzerindeki konut birimlerinin aralıksız yan yana gelişinden meydana gelen “dizi”yi anlatmaktan çok, tipolojik birimlerin yinelenmesi sonucu ortaya çıkan “toplanabilir” bir biçimsel oluşumdur.

Sıra evler, Dünyada bir çok ülke için farklı anlamlar taşımaktadır. Genel olarak sıra evlerde sokağa bakan ve bahçeye bakan iki cephe bulunmaktadır. Barınma ihtiyacı bir veya iki aileye uygun şekilde düşünülerek planlanmıştır. Sıra evlerde ana sokağa bakan ön cephe bahçeye bakan arka cepheye göre daha bezemeli, gösterişlidir. Arka cephe olabildiğince yalın tutulmuştur. Sıra ev anlayışı ilk olarak alt gelir grubu için düşünülmüş olsa da sonraları bulundukları şehrin önemli yerleşim alanlarında da tercih edilmişlerdir.

Sıra evlerin ilk örneklerinin 12. yüzyılda Akdeniz bölgesinde görülen “tüccar evleri” olduğu düşünülmektedir. İngiltere’de 18.yüzyılda ortaya çıkan sıra ev kavramı, tüccar evlerine benzer plan şemasına sahip olmasına rağmen toplumun sosyal yapısı sonucu ortaya çıkması noktasında ayrılmaktadır. Kendiliğinden oluşan tüccar evlerine karşılık, İngiltere’de sıra evler ilk örneklerinde iş alanları çevresinde plansız şekilde yapılaşsa da sonradan düzenli ve planlı olarak inşa edilmiştir.

Sıra evlerin yapım sebebinin genellikle ekonomik nedenlere dayanmasının yanı sıra bu tipolojinin kullanıcıya güven duygusu verdiği düşünülmektedir. Ardı ardına sıralanan duvarlar, güvenlik duygusunu pekiştirmektedir.

Farklı toplumlar için farklı anlamlar ifade eden sıra evler, Filipin, Meksika, Kolombiya gibi ülkelerde yerel konutlardır. Ayrıca bir tipoloji olarak görülmez. Ancak İngiltere, Almanya, Fransa, Hollanda gibi ülkelerde sıra evler Endüstri Devrimi sonucunda ortaya çıkmış bir tipolojiyi ifade etmektedir. Endüstri Devrimi sonucu artan konut ihtiyacına hızlı çözüm bulmak amacıyla yapılan bu evler bir veya birkaç ailenin bir arada kalabileceği şekilde planlanmıştır. Kentlerde parsel bölünmelerine gidilmesiyle ekonomik ve hızlı inşa edilebilen sıra evler, orta/üst gelir grubu ve işçi sınıfı için farklı şekillerdedir. İşçi sınıfı için yapılan “back to back” (sırt sırta) olarak adlandırılan ilk örneklerde ortak yemek pişirme ve yaşam mekânları vardır; banyolar da ana kütlenin dışındadır. Zaman içinde bu örnekler de gelişmiş, yalnızca ortak duvarların kullanıldığı plan tipine evirilmiştir. Orta ve üst sınıfa hitap eden sıra evler ise kentlerde sayıları artan küçük ve orta tüccarların konutlarıdır. Zaman içinde değişen planlarda banyolar konut içlerine alınmıştır.

Sıra Ev Örnekleri