TBDY Betonarme Döşeme Tasarımı

TBDY ‘de Betonarme Döşeme Tasarımı konusunda önceki yönetmeliklere göre önemli değişiklikler yapılmış ve taşıyıcı sistemde döşeme tasarımlarına gösterilmesi gereken özenin vurgusu yapılmıştır. Bu yönetmelikte betonarme yapıların tasarımı ile ilgili bölümde dikkat çeken önemli yeniliklerden birisi; kolon, perde ve kiriş elemanlarının yanı sıra döşemeler için de detaylandırma kuralları ayrı bir başlık halinde verilmiş olmasıdır.TBDY Betonarme Döşeme Tasarımında uyulması ve dikkat edilmesi gereken kuralları inceleyelim:

TBDY Betonarme Döşeme Tasarımı; Döşemelerde bırakılacak boşluklarla ilgili;

Döşemelerde açılacak boşlukların her iki kenarına her bir doğrultuda etriyelerle sarılı ilave yatay donatı (hatıl) oluşturulması ve bu hatıldaki donatıların toplam kesit alanı, boşluk bölgesine yerleştirilmemiş olan toplam yatay donatı kesit alanından az olmayacak şekilde ilave yatay donatının konulması öngörülmüştür.

TBDY Betonarme Döşeme Tasarımı; Zımbalama kontrolleri ile ilgili;

Kirişsiz döşemelerde ve plak temellerde zımbalama kontrolü sonlu elemanlar modeli ile çözülecektir. Çözümünden elde edilen veya TS 500’de verilen yöntem kullanılarak elde edilen ve düşey yüklerle beraber Dayanım Fazlalığı Katsayısı D ile büyütülmüş olan deprem etkileri altında oluşan düşey doğrultudaki kayma gerilmesi esas alınarak yapılacaktır. Sonlu eleman çözümünden ele edilen kayma gerilmesi için döşeme etkili yüksekliği d olmak üzere, τd=Vpd/d≤fctd şartı veya TS 500’de tanımlandığı üzere Vpr≥Vpd şartları sağlanacaktır.

Burada Vpd birim genişlikte hesaplanan kesme kuvvetidir. Hesaba esas olan τd değeri kolon veya perde yüzünden d/2 mesafede alınacaktır. Bu şartların sağlanmadığı ancak τd=Vpd/d≤1.5fctd şartının sağlandığı durumunda, donatı kullanılarak plağın zımbalama dayanımı arttırılabilir. Ancak, bu durumda betonun zımbalama dayanımına katkısı %50 azaltılarak zımbalama dayanımı ortalama kayma gerilmesi cinsinden Vpr=0.5fctd+ρfyd şeklinde hesaplanacaktır. Burada ρ birim alanda bulunan zımbalama çiroz (ve/veya yatay donatıyı kavrayacak sehpa) donatısının kesit alanı olup, zımbalama donatısı en az 4 adet/m2 olacak, kolon veya perde yüzünden d/4 mesafeden başlayacak şekilde düzgün yayılı olarak yerleştirilecek, zımbalama donatılarının arasındaki mesafe d/2’yi aşmayacak ve zımbalama donatıları ortalama kayma gerilmesinin fctd/2 değerine düştüğü bölgeye kadar devam ettirilecektir.

Kirişsiz plak sistemlerdeki döşeme-kolon birleşimlerinde, düşey yüklerle beraber Dayanım Fazlalığı Katsayısı D ile büyütülmüş olan deprem etkileri altında kolona kat seviyesinde gözönüne alınan doğrultuda aktarılan toplam eğilme momentinin bir bölümünün eğilme donatısı ile ve kalan bölümünün ise zımbalama çevresindeki zımbalama (kayma) gerilmeleri yoluyla aktarıldığı kabul edilerek, döşemeye zımbalama çevresi boyunca etki eden kayma gerilmelerinin dağılımı hesaplanabilir. Bu hesaptan elde edilen en yüksek kayma gerilmesi değeri, tasarıma esas τpd değeri olarak, döşemenin zımbalama dayanımı kontrolünde kullanılması öngörülmüştür. Kirişiz döşemelerin kolon şeritlerinde ve orta şeritlerde aşağıdaki şekilde verilen donatı kurallarına uyulacaktır.

TBDY Betonarme Döşeme Tasarımında;

Kirişsiz döşemeli binalarda veya deprem yüklerinin döşemelerden düşey taşıyıcı elemanlara güvenli bir şekilde aktarıldığının hesapla gösterilmesi gereken kirişli döşemeli binalarda, döşemeden perdeye veya perde koluna kuvvetli doğrultusunda aktarılacak deprem kuvveti, kat seviyesinin alt ve üst kesitlerinde oluşan ve Dayanım Fazlalığı Katsayısı D gözetilerek hesaplanmış DVd perde kesme kuvvetlerinin farkı olarak hesaplanacaktır. Bu kuvvet farkı, perdeye kuvvetli doğrultusunda her iki taraftan saplanan ve eğilme dayanımı için gerekli olandan arta kalan kiriş veya döşeme donatılarının oluşturduğu eksenel çekme dayanımlarının toplamı ile döşeme ile perde birleşimindeki eğilme dayanımı için gerekli olandan arta kalan döşeme donatısının oluşturduğu kesme sürtünmesi dayanımının toplamını aşmayacaktır. Kirişsiz döşemeli binaların döşemelerindeki düzlem içi eğilme, kesme ve eksenel kuvvet etkileri, elastik diyafram kabulü ile gözönüne alınacaktır.

Bu binaların döşemelerindeki düzlem içi ortalama çekme, basınç ve kayma gerilmelerinin hesabında Dayanım Fazlalığı Katsayısı D kullanılacaktır.

Döşeme düzlemi içinde oluşan çekme gerilmesi değerinin fctd’den büyük olduğu durumda, düzlem içi çekme gerilmesi değeri, döşemenin eğilme dayanımı için gerekli olandan arta kalan donatı oranı ρ olmak üzere, ρfyd sınırını aşmayacaktır. Bunun gibi, döşeme düzlemi içinde oluşan basınç gerilmesi değeri 0.85fcd sınırını ve döşeme düzlemi içindeki yatay kayma gerilmeleri her iki doğrultuda vr=0.65fctd+ρfyd sınırını aşmayacaktır. Bu hesapta ρ eğilme dayanımı için gerekli olandan arta kalan ve kayma gerilmesine paralel doğrultuda yerleştirilecek olan döşeme donatısı oranıdır. Düzlem içinde oluşan kayma gerilmesi 0.65√fck sınırını aşmayacaktır. Döşeme ile perde arasında oluşan düzlem içi kayma gerilmeleri, bu kesitlerdeki düzlem içi kesme sürtünmesi dayanımını aşmayacaktır. Kesme sürtünmesi dayanımı gerilme cinsinden, perdeye saplanan ve kenetlenme boyu yeterli olan ve eğilme dayanımı için gerekli olandan arta kalan döşeme donatısı oranı ρ olmak üzere, vr=μρfyd bağıntısı kullanılarak hesaplanacaktır. Birdöküm birleşimlerde kesme sürtünmesi katsayısı için μ=1.0 değeri kullanılacaktır. Deprem yüklerinin döşemelerden düşey taşıyıcı elemanlara güvenli bir şekilde aktarıldığının hesapla gösterilmesi gereken A2 ve A3 türü düzensizliklerin bulunduğu kirişli döşemeli binalarda, döşemeler için kirişsiz döşemeler için verilen şartlar sağlanacak, deprem yüklerini döşemeden perdeye aktaran kirişlerin kesit hesabında ve detaylandırılmasında bu kirişlerde oluşan eksenel basınç ve çekme kuvvetleri Dayanım Fazlalığı Katsayısı D gözetilerek alınacaktır. Bu kirişlerde oluşan eksenel basınç gerilmesinin 0.5fck’dan büyük olduğu durumlarda kiriş kesitinde kolonlara benzer enine donatı yerleştirilecektir.

Birdöküm döşeme ve perde birleşimlerinde kesme sürtünmesi katsayısı için μ=1.0 değeri kullanılacak, betonun kesme sürtünmesi dayanımına katkısı dikkate alınmayacaktır. Aktarma donatısı miktarında donatının saplandığı perde yüzeyinden başlayarak, perde yüzünden uzaklaştıkça uygun miktarda azaltma yapılabileceği dikkate alınmalıdır. Bu biçimde oluşturulmuş aktarma elemanları ile döşeme arasında aktarma elemanı uzunluğu boyunca kesme sürtünmesi kontrolü ayrıca yapılacaktır.

Prof. Dr. Zekai Celep-Deprem Yönetmeliği Taslağında Betonarme Yapılar Konusunda Muhtemel Değişiklikler