Yapı Denetim Nedir? Yapı Denetim Kanun’u ve Yönetmeliği

Yapı Denetim

Yapı denetimi, yapımı yeni başlayan binaların yönetmeliğe uygun, sağlam ve güvenilir olduğuna dair onay verilmesi işlemidir. Mevcut binalarda ise, güvenli ve sağlam olduklarına dair gerekli iyileştirmelerin ve değişikliklerin gerçekleşmesi için yaptırım imkânı verilen işleyiş sistemidir. Yapı denetim firmalarında bu onaylar yetkili mühendis, mimar ve denetçiler tarafından verilmektedir.

Yapı denetim firmalarında denetçiler, denetim faaliyetlerini yürüten, mesleki bilgi ve deneyime sahip, bağımsız olarak davranabilen ve yüksek ahlaki nitelikleri taşıyan kariyer sahibi uzman kişilerden oluşmaktadır.

Yapı Denetimin Amacı

Yapı Denetimi Hakkında Kanun’un birinci maddesinde yapı denetiminin amacı “kişilerin mal ve can güvenlikleri için teminen, imar planları, fen, sanat ve sağlık kurallarına, standartlara uygun kaliteli yapıların yapılması için proje ve yapı denetimlerini sağlamak ve yapı denetimlerine ilişkin kural ve esaslan düzenlemek” olarak ifade edilmiştir. Yapı denetiminin amaçları şunlardır:

• Can ve mal güvenliğini sağlamak, ekonomik ve sosyal kayıpları en aza indirgemek,
• Yapılaıan daha kaliteli ve uzun ömürlü olmasını sağlamak,
• Mimar ve mühendislik hizmetlerinde uzmanlaşmayı ve kaliteli hizmeti sağlamak,
• Yapıların oluşum aşamasında kanun denetiminin etkinliğini artırmak,

Zamana uygun ve gelecekte de kullanılabilecek yapılar yapmak, yapı denetim sistemi içerisinde görev almakta olan müteahhitler, şantiye mühendisleri ve şefleri, laboratuvar görevlileri, proje müellifleri, yapı denetim firmaları, denetim yapan mühendisler ve mimarlar gibi yapılardan sorumlu kişilerin görevleridir.

Yapı Denetim Kanun’u

Yapı Denetim Kanun’unun güncel haline buradan ulaşabilirsiniz.

Yapı Denetim Uygulama Yönetmeliği- Yapı Denetim Yönetmeliği

Yapı Denetim Yönetmeliği’ne buradan ulaşabilirsiniz.

Hangi Yapılarda Yapı Denetime Gerek Yoktur?

Ülkemizde yapıların üretiminde denetim Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından belgelendirilen özel kuruluşlarca yapılmaktadır. Yapı denetimi kuruluşlarınca denetlenecek yapılar; kamuya ait yapılar ve istisnai yapılar dışında bodrum katı hariç en fazla 2 katlı ve 200 m ’yı geçmeyen yapılar, basit tarım ve hayvancılık için yapılan tesisler, köy yerleşik alanında bodrum katı ve çatı arası dışında en çok iki katlı ve yalnızca bir bodrum katın inşaat alanı hesaba katılmaksızın toplam inşaat alanı 500 m2,yi geçmeyen yapılar hariç olmak üzere tüm yapılan kapsamaktadır.

Yapı denetiminin kapsamı, tüm yapıların türleri ve özellikleri dikkatte alınıp, güvenirlik, fonksiyonellik ve ekonomik olma özelliklerini oluşturmak maksadıyla sistem çerçevesi içerisinde yapıların tüm parçaları için projelere ve alakalı mevzuatlar, standart şartname ve talimatnamelere uygunluğuyla, aynı zamanda çevre değerleri ve ekonomik değerleri, konfor, estetik, zaman kayıplarını önlemek yönünden laboratuvar da dâhil her türlü teknik ve idare çalışmaların araştırmaların ve çalışmaların tümü şeklinde ifade edilir.

Kimler Yapı Denetimde Denetçi-Yardımcı Kontrolör Olabilir?

Yapı denetimi kuruluşlarının faaliyetleri gerek yerel yönetimlerce gerekse Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca belirli aşama ve zamanlarda kontrol edilmektedir. Yapı denetim kuruluşları bünyesinde bakanlıkça sertifıkalandırılan denetçi mimar ve mühendis ayrıca kontrol elemanı ve yardımcı kontrol elemanı unvanlarına sahip teknik personel istihdam etmektedir. Ancak 2019 yılında yürürlüğe giren Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (YDUYDYDY) kapsamında kontrol elemanı unvanı kaldırılmıştır. Yerine denetçi mimar ve mühendislerin sevk ve idaresi altında görev yapacak olan mimar ve mühendisler, aynca Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca sınırları belirlenen yapı grubu ve inşaat alanına kadar olan yapılarda yapı denetimi faaliyetlerine katılabilen teknik öğretmen, yüksek tekniker, tekniker ve teknisyen unvanına sahip personeller, yardımcı kontrol elemanı olarak tanımlanmıştır.

Yapı Denetimde Denetçi Olmak

Denetçi unvanına sahip olabilmek için deneyim şartı ön koşul olarak belirlenmiş olup denetçiler Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca sertifikalandırılmaktadır.

2019 yılına kadar yapı üretimi faaliyetini denetleyecek kuruluş yapı sahibi tarafından ilinde faaliyet göstermek üzere yetkilendirilmiş firmalardan herhangi birini seçmek suretiyle belirlenmekteydi. Ancak 11.05.2018 tarihli ve 7143 sayılı Vergi ve Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 18.,19.,20.,21. Maddelerinde 4708 sayılı Yapı Denetim Kanununda değişiklikler yapılmış olup 1 Ocak 2019 itibari ile denetim faaliyetlerinde denetim işini üstlenecek kuruluş elektronik sistem ile belirlenmektedir.

Yapı Denetiminin Önemi

Yapı denetiminin önemi öncelikle yapıların doğrudan insana hizmet etmesinden yani insanın can, mal, çalışma, dinleme, üretme, eğlenme, sağlık, ibadet gibi hayatının her safha ve anıyla ilişkili olmasından ve bunun yanında yapıların üretiminin pahalı ve uzun zaman alıcı olmasındandır. Bu can, mal, zaman ve verim veya üretimin gücü, konfor kaybı parametrelerinden her biri çok önemlidir. En önemsiz gibi görünen zaman ve konforun bile ne kadar önemli olduğu bir deprem sonrası hatırlanması ile anlaşılabilmededir.

Türkiye’de yaşayan insan sayısı, depreme maruz %95’lik yüzölçümü, insana hizmet veren yapıların ülkemiz bazında toplamı, yapılmış ve yapılması gereken binaların miktarları, bunlar için üretilen yapı malzemelerinin miktarı, yapı sektöründe çalışan insan sayısı gibi ilk anda akla gelen pek çok husus hatırlanırsa, yapının ve yapı denetiminin önemi kolaylıkla anlaşılmaktadır.

Yapı Denetim Kuruluşları Görev ve Sorumlulukları

Yapı denetim kuruluşları; görev ve sorumlulukları 4708 sayılı YDHK ile belirlenen, denetim faaliyetini çeşitli vasıflara sahip olması koşulu ile olması şartı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın verdiği izin belgesine istinaden yürüten bunun yanı sıra geniş bir teknik kadro istihdam eden özel yapılanmalardır.

Yapı denetim kuruluşu; Bakanlıktan aldığı izin belgesi ile özel olarak yapı denetlenmesi görevini üstlenen ortaklarının tamamı mimar ve mühendislerden oluşan tüzel kişi olarak tanımlanmaktadır. Yapı denetim kuruluşları; kurucuları mimar ya da mühendis olması gereken, 4708 sayılı Yapı Denetimi Kanunu ve ilgili mevzuata göre yapıların denetimi için, bünyesinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığının yetkilendirdiği sözleşmeli mühendis ve mimar (denetçi) bulunduran, İl Yapı Denetim Komisyonlarının ve Merkez Yapı Denetim Komisyonunun aldığı kararlara göre yapıların denetimini yapan ticari bir kuruluştur.

Yapı denetimi kuruluşları; yapıların, proje ve uygulama aşaması denetimini yaparak yapının ruhsat eki projeleri doğrultusunda, ilgili mevzuata; bilim, fen, sanat ve sağlık kurallarına uygun bir biçimde gerçekleştirilmesini yapı sahibi adına sağlamaktadır.

YDHK’ye göre yapı denetim kuruluşlarının sorumlulukları proje ve yapım aşamalarında ayrı ayrı tanımlanmaktadır. Yapının tasarım aşamasına ilişkin herhangi bir hizmet vermeyen yapı denetim kuruluşu, yapacağı teknik anlamda düzeltmelerle yapının tasarım aşaması dinamiklerini de etkilemektedir. Yapı denetimi kuruluşları, yapıların teknik denetimini, ilgili yerel yönetim adına üstlenirler. YDHK’ye göre görev ve sorumlulukları şunlardır.

• Yapımı üstlenilen işin ilgili tüm bilgi, belge ve projelerinin kanunlara uygunluğunu denetleyip onaylayarak ilgili idareye sunmak,
• Yapının denetiminin üstlenildiğine dair ilgili idareye belge sunmak,
• Yapım aşamasında ruhsat ve eklerine uygun imalatını sağlamak,
• Yapım işlerinde kullanılan malzemelerin analizini yaptırarak uygunluğunu denetlemek,
• Şantiye sahasında iş sağlığı ve güvenliğine uygun hareket edilmesini denetlemek,
• Ruhsat ve eklerine aykırı imalatı ilgili idaresine bildirmek,
• Yapının ruhsat eki onaylı projelerine uygun bitirildiğini yazılı olarak idareye bildirmek,
• Malzemelere ilişkin deneyleri yetkilendirilmiş laboratuvar kuruluşlarında yaptırmaktır.

Yapı denetim kuruluşlarının çekirdek kadrosunu; mimar, makine mühendisi, inşaat mühendisi ve elektrik mühendisi olmak üzere dört meslek disiplininden olan denetçiler oluşturmaktadır. Denetçilerin sertifika alabilmesindeki ön koşul deneyim şartıdır. Yapı denetim kuruluşunun bünyesinde istihdam ettiği ve denetçilerin sevk ve idaresi altında bulunan teknik elemanlar için herhangi bir sertifikasyon zorunluluğu bulunmamaktadır.

Kaynak: Aydan DEMİR- Türkiye'deki Yapı Denetim Sisteminin İncelenmesi ve Bolu İli Örneği