Brüt beton nedir? Nerelerde Kullanılır?

Bir yapı malzemesi olan beton, günümüzde yapı sektörünün, mimarlık ve mühendislik alanlarında önde gelen taşıyıcı sistem malzemelerinden biridir. Taşıyıcı sistem malzemesi olmasının yanında betondan, kaplama, dolgu, yalıtım veya dekoratif yüzeylerin oluşturulmasında ve  prekast ve prefabrike yapı malzeme ve elemanlarının üretiminde de yararlanılmaktadır.

Betonun bu zengin kullanım alanlarından bir tanesi de “Brüt Beton” , “Görünen Beton” veya “Mimari Beton” uygulamasıdır.

Beton tarihte öncelikle taşıyıcı sistem malzemesi olarak kullanım bulduysa da Brüt Beton olarak ilk kullanımı 1913 yılında, M.Berg’in, Almanya-Bresslau’da inşaa edilen ‘Jahrhunderthalle’ binasında olmuştur. Bura binanın uygulamasında beton, herhangi bir malzeme ile kaplanmadan, kalıptan çıktığı helinde kullanılarak, ‘Mimari Beton, Çıplak Beton ya da Brüt Beton’ olarak adlandırılan uygulamanın ilk örneği verilmiştir.

“Brüt beton, beton yüzeyi imal edildiği şekilde görünecek haliyle doğal görünümü ile bırakılan veya çeşitli görsel, dekoratif dokusal etkilerin uygulandığı, yüksek kaliteli ve kalıp sistemi ve işçiliğinde aşırı özen gösterilen beton yüzeylerdir.”

Brüt Betonun Özellikleri nelerdir?

Genellikle yapılarda beton yüzeyler, klasik çimento-kireç esaslı sıvalarla veya diğer kaplama malzemeleriyle kullanılmakta ve beton yüzeylerin, karbonatlaşma ve korozyon etkisi gibi nedenlerle sıvasız Brüt beton olarak kullanımından kaçınılmaktadır. Dolayısıyla brüt beton imalatında bu tür etkiler göz önünde bulundurularak normal betondan farklı olarak bazı önlemler almak gerekmektedir. Yine brüt beton üretiminde normal bir betondan beklenen işlenirlik, dayanım ve durabilite özelliklerinin yanında estetik kaygılar da önemlidir.

• Brüt beton kıvam olarak normal betona oranla daha akıcı bir kıvamdadır.
• İçerisinde daha küçük tane çapına sahip agregalar kullanılmaktadır.
• Kullanılan agrega çeşidi dış etkilerden etkilenmeyen ve yağmur vb etkilerle reaksiyona girmeyen minerallerden oluşmaktadır.
• Çimento olarak, portland çimentosu ve beyaz çimento kullanılılırır. Çimento dozajı yüksek tutulur.
• Dayanıklı ve geçirimsiz olması için brüt betonun boşluksuz bir yapıda olması gerekmektedir.
• Renklendirici pigmentler kullanılarak, istenilen renklerde tasarımlar yapılabilmektedir.
• Brüt betonla, çeşitli kalıp veya uygulamalarla çok çeşitli dokular elde edilebilme imkanı vardır.
• İç mimari veya dış cephelerde kullanımıyla ekonomik ve yaratıcı çözümler üretilebilmesinin yanında sıva veya kaplama gibi iş kalemlerine gerek duyulmaması zaman tasarrufu konusunda da avantaj sağlamaktadır.

Brüt beton nerelerde kullanılır/uygulanır?

Brüt beton, binaların iç ve dış yüzeylerinde, bina çevresindeki sınırlayıcı duvar elemanlarında, istinat duvarlarında, veya pek çok farklı yerde ve çeşitte uygulanabilmektedir. Brüt betonun, betonun doğal rengi olan grinin yanında, çeşitli yöntemler ile renkendirilerek de kullanılabilmesi, mimari tasarımlarda uygun çözümler sunulmasına imkan sağlamaktadır.

Brüt betonun mimari estetik amaçlarla kullanımına en çok karşılaştığımız yerlerden bir tanesi de cafe ve restoranlardır. Aslında, iç mimari tasarımlarda her türlü mekan için brüt beton uygulamalarına rastlamaktayız. Buraların yanında alışveriş merkezlerinde, özellikle bodrum katlarda bulunan otopark alanlarında ekonomik olması yönüyle oldukça sık kullanılmaktadır.

Özellikle 3 boyutlu yazıcıların inşaat sektöründe kullanımının başlanmasıyla, brüt betonu etrafımızda daha çok görür olacağız. Her ne kadar 3D printerların kendine has farklı bir dokusu olsa da, çimentolu bileşiğin çoğu zaman herhangi bir kaplamaya gerek duyulmadan kullanıma sunulması uygulamaya brüt beton görünümü kazandırmaktadır.

Yine bir diğer yeni teknoloji ürünü olan beton kumaş teknolojisi ile, her ne kadar farklı bir yapıda olsa da brüt beton görüntüsü elde edilmektedir. Bu malzeme şu an için daha çok stabilite ve koruma amaçlı kullanılsa da, özellikle dış mekanlarda görsel amaçlarla da kullanılmaya başlanmıştır.

Taşıyıcı sistemlerin kapasitelerinin artırılması amacıyla yapılan güçlendirme çalışmalarında, zaten mantolama ile genişleyen taşıyıcı sistem elemanlarının bir de kaplama malzemesi ile şişirilmemesi için çoğunlukla yüzeyler brüt beton olarak bırakılmakta ve iç mimaride buna uygun tasarımlar yapılmaktadır.

Günümüzde iç mekanlarda kullanılmak üzere geliştirilmiş, brüt beton veya dokulu sıva şeklinde görünümlere sahip malzemeler de bulunmaktadır.

Brüt Betona Desen ve Renk Verilmesi

Pigmentler katılarak brüt betona renk vermek de mümkündür. Doğal rengi olan gri renkte, beyaz çimentoyla beyaza yakın renklerde ve içeriğine katılan pigmentlerle istenilen birçok renkte sonuç alınabilen brüt beton, mimari açıdan bir çok probleme çözüm olarak kullanılabilmektedir.

Renklendirilerek kullanımının yanında çeşitli şekil ve dokularda kullanımı da oldukça yaygındır. Eskiden daha çok betona yüzey dokusunu vermek amacıyla, ağaç dokusunu çıkaracak şekilde tahta parçalarında oluşturulan kalıplar kullanılmaktaydı. Günümüzde ise gelişen teknoloji sayesinde, metal, plastik, suni ahşap ve geçmeli doğal ahşap kalıp malzemeleri ile istenilen dokular elde edilebilmektedir. Yukarıda da bahsettiğimiz üzere 3D yazıcıların kullanımının yaygınlaşmasıyla gerek kalıp üretimi gerekse direkt malzeme üretimi ile bu dokuların ve tasarımların daha da çeşitlendirilmesi mümkün olacaktır.

Brüt betonda dikkat edilmesi gereken noktalar nelerdir?

• Brüt beton uygulamalarında, beton yüzeyinde bir kaplama veya sıva uygulaması bulunmaması, gerçekleşebilecek en ufak bir kalıp kayması, boşluk oluşumu veya herhangi bir hatanın giderilmesinin çok zor olması betonun ve kalıbın üretimi ve yerleştirilmesinde azami dikkat gerektirmektedir.
• Her betonda olduğu gibi brüt beton uygulamalarında da karışımda bulunan su miktarı beton dayanımında, betonun yerleştirilmesinde ve düzgün bir yüzey oluşturulmasında oldukça önemlidir. Kullanılan agregaların su ile olan ilişkisi, nem içeriği veya mineral yapısı yine bu konuda  dikkate alınması gereken noktalardandır.
• Renklendirme amacıyla betona katılan pigmentlerin, akışkanlaştırmak amacıyla verilen kimyasalların veya her türlü katkı maddesinin gerek dayanıma etkisi, gerekse dış ortam koşullarında göstereceği davranışlar ya da yüzeyde oluşturacağı görselliği bozucu etkiler göz önüne alınmalıdır.
• Dökümü tamamlanan ve brüt beton olarak kullanılacak elemanların en az bir hafta süreyle sarsılmaması, yüklenmemesi veya herhangi bir deformasyon yaratacak bir işlemlerin yapılmaması gerekmektedir. Diğer beton türlerinde olduğu gibi kürlenmesi dikkatlice yapılmalı, aşırı sıcak soğuk veya rüzgar gibi etkilerden korunması gereklidir.
• Santralden şantiye ortamına gelen betonun mikserde ayrışmasının önüne geçilmesi amacıyla döküm öncesine kadar karıştırmaya devam edilmelidir. Yine ayrışmanın önüne geçmek amacıyla betonun 1.5 metreden daha yüksekten dökülmemesi ve vibrasyon işleminin ne eksik ne de fazla bir şekilde uygulanmaması gerekmektedir.
• Derz oluşmaması ve homojen bir görünümün sağlanması amacıyla dökümün mümkün olduğu kadar tek parça halinde yapılması gerekmektedir.
• Mimari betonun görüntüsünün, beton yüzeyindeki organik bileşikler sebebiyle bozulması, renginin solması, kirlenmesi gibi problemlerin yaşanmaması için fotokatalitik özelliğe sahip titanyumdioksit brüt beton karışımına ilave edilebilmektedir. Bu şekilde betonun estetik ve dayanım özellkilerini koruyarak kullanım ömrü boyunca, üzerine gelen kirleticilerin ayrışarak, betonun aynı renk ve dokuda kalması sağlanabilmektedir.