Döşemeler iki boyutlu düzlemsel eleman olarak kabul edilen, kalınlığı diğer iki boyutuna göre oldukça düşük olan taşıyıcı yapı elemanlarıdır. Döşemelerin esas görevi düşey yükleri karşılamaktır ve bu düşey yükleri mesnetlendiği kirişlere, kolonlara ve perde duvarlara aktarmaktır. Döşemeler kendi yüklerini ve kendi düzlemlerine dik olarak üzerlerine gelen hareketli yükleri taşıyarak kirişler vasıtasıyla veya mesnetlendiği kolon ve/veya perde duvar gibi taşıyıcılara aktarırlar.
Döşemeler üstlerinde her türlü işlevin görüldüğü önemli elemanlardır. Döşemelerin ana işlevlerinden biri, üstüne gelen yükleri oturduğu taşıyıcı elemanlara sağlıklı olarak iletmek, diğeri ise üzerinde yer alan işlevlere uygun bir zemin oluşturmaktır. Dolayısıyla döşemeler, bir taşıyıcı, bir de kaplama bölümlerinden oluşur.
Üzerlerindeki hareketli yükün çok fazla değişiklik göstermesi ve bunun hesaplanmasındaki güçlükler düşünülerek kural olarak yüklerin döşeme üstünde düzgün olarak etkidiği varsayılır. Döşemelerin geçtikleri açıklar maruz kaldıkları yük miktarına göre farklılık göstermektedir. Küçük açıklıkların geçilmesi için daha basit sistemler ve döşeme tipleri kullanılırken büyük açıklıkların geçilmesinde daha komplike sistemler ve döşeme tipleri kullanılmaktadır.
Döşemelerin kendi düzlemleri içindeki etkilere karşı rijit olduğu varsayılır ve düzlem içi şekil değiştirmeleri ihmal edilir. Bu durumda depremden dolayı oluşacak yatay yüklerin düşey taşıyıcı elemanlara iletilmesi döşemelerin yatay rijitliğine bağlı olmaktadır. Betonarme hesaplarda boşluksuz döşemelerin şekil değiştirmediği rijit diyafram olarak davrandığını ve kendi düzlemi için rijit yer değiştirdiği kabul edilmektedir. Yeterli kalınlıktaki boşluksuz döşemenin kendi düzlemi içinde iki yönde yatay yerdeğiştirme ux, uy ve düşey eksen etrafındaki dönme θz olmak üzere 3 hareketi vardır. Yapının depreme maruz kalması sırasında döşemelerde de şekil değiştirmeler olur ama nispeten diğer taşıyıcı elemanlara (perde, kolon) göre çok çok azdır.
Döşemeler çalışma prensipleri ve mesnetlenme özelliklerine göre kirişli plak döşemeler, kirişsiz plak döşemeler, dişli döşemeler olarak sınıflandırılmaktadır. Döşeme terimi kirişli ve kirişsiz döşemelerde sadece döşeme plağı, dişli döşemelerde ise dişlerle beraber döşeme plağını ifade etmektedir.
Döşemeler aşağıdaki şekillerde sınıflandırılabilirler.
Yurdumuzda en çok kullanılan döşeme tipi betonarme döşemelerdir. Bunun nedeni, betonarme iskelet yapı sisteminin tercih edilmesi ve bunun yanında yığma yapılarda da bu tip döşemelerin daha sağlam olduğunun düşünülmesidir. Oysa taşıyıcı duvarları doğru örülmüş bir yığma yapıda deprem sırasında oluşacak yanal kuvvetlere gene taşıyıcı duvarlar direnç göstereceğinden, yoğunluğu betonarmeninkinden daha düşük olan ahşap döşemeler daha uygun olabilirler.
Döşemelerin taşıyıcılığı, geçtikleri alanın büyüklüğüne ve bu alanın üstüne gelen yükün miktarına göre farklılıklar gösterir. Basit betonarme plak veya ahşap döşemelerle geçilebilen konut döşemeleri yanında büyük giriş holleri, konferans veya toplantı salonları gibi alanlar kaset döşemeler ile örtülmektedir. Betonarme, mimara geniş bir alan sunmaktadır. Ahşap döşemeler ise yurdumuzda bulunan boyutları ile 3.5-4 metrelik uzunlukları geçebilmektedir.
Döşemelerde su yalıtımı; çatılarda, zeminle doğrudan ilişkili olduğu yerlerde ve ıslak hacimlerde yapılmalıdır. Her üç durumda da yalıtım döşemenin kendisinde değil, kaplamalarında veya çevresinde alınan önlemlerle çözülmektedir. Eğimli çatılarda üstüne kurulan damla, düz çatılarda ise üzerine serilen katmanlarla döşemenin su yalıtım sağlanmaktadır. Zeminle ilişkili durumlarda kılcal suya karşı grobetonun üstüne rijit yalıtımla, basınçlı su içinse radye temellerle özel önlemler alınarak yapılır. Her iki durumda da döşeme ıslanacaktır. Bu döşemelerin uzun ömürlü olabilmeleri için beton harcına katılan maddelerin sudan zarar görmeyen cinsten olmalarına dikkat edilmeli ve gerekirse harca özel katkı maddeleri eklenmelidir.
Özellikle düz çatı döşemelerinde döşeme malzemesinin (üstüne gelen koruyucu katmanların hesabını etkileyeceği için) ısı ve buhar geçirgenliği önem kazanmaktadır. Her ne kadar ülkemizde pek önemsenmemekte ise de zeminle doğrudan ilişkili ve özellikle çıkma ve tüp geçitlerin altları açık döşemeler ile altları ısıtılmayan döşemelerde ısı ve buhar akımları mutlaka hesaplanmalıdır.
Binalarda ses denetiminin en önem kazandığı yerlerden birisi de döşemelerdir. İnsanların yaptıkları hareketlerin büyük bir kısmı döşemelerden alt katlara iletilir. Mekan veya darbe sesi olabilen bu seslerin geçişlerini önlemenin en kolay yolu döşemeyi halı veya bazı plastikler gibi ses emici malzemelerle kaplamaktır. Ses seviyesinin yüksek olduğu ve denetiminin önem kazandığı yerlerde yüzer döşeme adı verilen bir döşeme sistemi kullanılır. Yüzer döşemenin esası, esas taşıyıcı döşemeye ikincil bir döşemenin ses ve titreşim yutucu bir malzeme ile bohçalanarak oturtulmasıdır. Bu teknik, betonarmenin yanında ahşap ve çelik döşemelerde de uygulanır.
Betonarme döşemeler içlerindeki donatının yüksek ısıdan ötürü erimeye başlaması, ahşaplar ise belirli bir süre sonra kirişlerin yeterli kalmayacak kadar yanması ile çökerler. Çökmeyi geciktirmek için yanarken aşırı sıcaklık veren kaplama malzemelerinden kaçınmalı, gerekiyorsa bir yağmurlama sistemi kurulmalıdır.
Döşemelerin modellenmesi ile ilgili ayrıntılı öneriler TBDY 4.bölümünde açıklanmıştır. TBDY Madde 4.5.6.2’ye göre A2 ve A3 tipi düzensizliklerin olduğu ve/veya döşemelerin rijit diyafram olarak çalıştığının varsayılmadığı yapılarda ve betonarme kirişsiz döşemeli yapılarda döşemeler iki boyutlu olarak sonlu elemanlar yöntemi ile modellenmelidir. TBDY Madde 4.5.6.3’e göre A2 ve A3 tipi düzensizliklerin olmadığı ve düzlem içi önemli şekil değiştirmelerin ortaya çıkmayacağı planda düzenli binalarda, döşemeler rijit diyafram kabulü ile modellenebilir. TBDY Madde 4.5.6.4’e göre rijit diyafram modeli, ek dışmerkezlik etkisinin göz önüne alınması için yapılacak hesapta da kullanılacaktır
Lemi Yücesoy-Temeller-Duvarlar-Döşemeler Yılmaz KELEŞ-BİNA TAŞIYICI SİSTEM DAVRANIŞININ FARKLI DÖŞEME TÜRLERİ İÇİN İNCELENMESİ
Sismik İzolatör Nedir? Sismik İzolasyon Nedir? Deprem izolatörü olarak da adlandırılan sismik izolatör; yapılara gelen…
Son beton fiyatları piyasadan alınan güncel m3 beton fiyatlarına göre güncellenmiştir. Ağustos 2022 ayı itibariyle…
İnşaat demir fiyatları, inşaat maliyet hesaplarında önemli yer tutan maliyet kalemlerindendir. Demir fiyatlarının güncel piyasa…
2022 Doğrudan Temin Limitleri - Eşik Değerler Büyükşehir belediyesi sınırları ve bunun dışındaki yerler için…
20 Ocak 2022 tarihli Resmi Gazete`de yayınlanan Kamu İhale Tebliğ'ine göre 2022 inşaat mühendisi diploma…
KİK Payı Limit On binde beş olarak anılan KİK Payı Limiti 2022 yılı için açıklandı;…