Hangi Duvar Boyaları Sağlıklı, Hangileri Zararlıdır?

İç mekan tasarımı ile ilgilenen mimarlar ya da iç mekan boyalarını değiştirmeyi düşünen mekan sahipleri, uygulamalarında kullanılacak ürünün ekonomik boyutunun yanında boyaların insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini öncelikli olarak ele almalıdır.

İç mekan boyaları biyolojik olarak insanın solunum sistemi üzerine, kan basıncı üzerine etki eder. Ayrıca nörolojik, hematolojik, karsinojik, dermatolojik, endokrin, renal ve reprodüktif etkileri de vardır.

Boyalar bir çok kimyasal maddeden oluşmuştur. Duvar boyaların insan sağlığına zararlarını boyaların içeriklerinde bulunan kimyasal maddeler belirlemektedir. Bu kimyasallar risk sınırının üstünde kullanıldıkları takdirde insan sağlığını tehdit edici bazı olumsuzluklara yol açmaktadır. Karbonmonoksit, nitrojendioksit, kükürtdioksit, karbondioksit, benzen, toluen, kurşun, asbest ve mineral lifleri gibi boya bileşenlerinin risk sınırları şu şekildedir;

Yapı İç Mekan Boyalarının İnsan Sağlığına Etkisi

Yapı iç mekan boyaları, insan sağlığını biyolojik ve psikolojik açıdan etkiler. İnsanın yaşamının büyük bir kısmını geçirdiği iç mekanları tasarlayan mimarlar boyaları ve zararlı etkilerini iyi bilmelidirler. Aksi halde mekanda yaşayan insanlarda boyalardan kaynaklanan çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkabilmektedir.

Örneğin; ünlü mimar Rudolph’ un tasarladığı Amerika Birleşik Devletlerindeki Yale Üniversitesi Sanat ve Mimarlık Fakültesi binasında öğrenime başlandıktan bir süre sonra öğrencilerde baş ağrısı, halsizlik, dikkat azalması gibi sağlık sorunlan ortaya çıkmıştır. Yapılan araştırmalann sonucunda bu hastalıklann iç mekan boyalarından kaynaklandığı görülmüştür. Bu olayla birlikte iç mekan boyaları ve bileşimleri sorgulanmaya başlanmıştır.

Boyalar solunum ve dokunma yoluyla vücuda alınır ve içerdiği maddelere, bu maddelerin konsantrasyonuna, etkileme süresine, risk koşullarına, mekanın fiziksel durumuna, insanın yaşına, sağlık durumuna ve cinsiyetine bağlı olarak insan sağlığına zararlı etkileri görülür.

İç mekan boyalannın insan sağlığı üzerine olumsuz etkileri uzun zaman içinde anlaşılır. Ancak yüksek dozda boya zehirlerine etkilenim durumunda olumsuzluğun daha hızlı etki yapması görülür. Buna da çoklukla boya hammaddelerini işleyen fabrikalarda ve boyacılarda rastlanır.

Boyanın zehirli maddeleri proteinlere bağlandıkları için dokulara fazla girmezler. Hücre üzerine zararlı etkileri çok hızlı bir şekilde oluşmaz. Yüklü oldukları için hücre zarından kolaylıkla hücre içine geçemezler. Hücre içine alınmaları için taşıyıcı proteine ihtiyaç duyarlar.

İç mekandaki yapısal ve sabit elemanlar için kullanılan ve içinde çeşitli zehirli maddeler (özellikle kurşun) içeren boyalar, kullanımlarından sonra yıllarca kokusu hissedilmeyen sağlığı etkileyici gazlar çıkarırlar. Havalandırma ile bu zararlı maddelerin etkileri azaltılabilir. Ancak pratikte çoğu zaman sürekli havalandırma sağlamak mümkün değildir.

İç mekanda gerekli taze hava ihtiyacı 30-60 m3 /saat-kişi’dir. Kötü havalandırılan iç mekanlarda solunan havanın radyoaktivitesi, optimum difüzyonlu iç mekanlara göre daha fazla olabilir. İç mekanlardaki havalandırma yetersiz olduğunda havada zehirli maddeler ve radyoaktivite olduğundan sürekli solunduğunda zehirlenmelere ve alerjik hastalıklara yol açabilir.

Hangi Boyalar Zararlıdır? Hangi Boyalar Sağlıklıdır?

İç mekan boyalar göz önüne alındığında, boyalar;

1. Sentetik Boyalar;
2. Su Bazlı (emülsiye) Boyalar olarak sınıflandırılabilirler.

Sentetik Boyaların Zararlı Bileşenleri:

Sentetik boyaların zararlı bileşenleri; benzen, eter, eritritol, ftalik anhidrit, ksilen, kurşun, çinko, antimon, alüminyum, kadmiyum, titanyum oksit, krom, kobalt, fosfor, cıva, nikel, titan, demir, trikloretilen ve baryumdur.

Su Bazlı Boyaların Zararlı Bileşenleri

Su bazlı boyaların zararlı bileşenleri; propilen, glikol, dibütil ftalat, ftalat, kurşun, çinko, antimon, cıva, kadminyum, krom, kobalt, nikel, fosfor, titan ve baryumdur.

Boya Bileşenlerinin Risk Sınırları

BİLEŞENLER…………………………….KONSANTRASYON SINIRI

• Karbon monoksit………………………..1-115 mg/m3
• Nitrojen di oksit………………………….0.05 -1.0 mg/m3
• Kükürt di oksi……………………………..0.02 -1.0 mg/m3
• Karbondioksit………………………………600 -9000 mg/m3
• Benzen, toluen vb………………………..0.01 – 1.0mg/m3
• Kurşun……………………………………….0.02 – 0.4 mg/m3
• Asbest…………………………………………l+lif/cm3
• Mineral lifleri………………………………100- 10.000/m3

Belirtilen miktarların üzerinde kimyasal maddeler içeren boyalar zararlı olarak belirtilmektedir.

Sentetik ve Su Bazlı Boyaların zararlarını içerdikleri kimyasallara göre açıklamak gerekirse;

İç mekanlarda kullanılan boyaların kurşun, cıva, krom, nikel, fosfor, demir, eter, benzen, formaldehit, trikloretilen gibi bileşenlerinin nörolojik etkileri IQ’da gerileme, okul başarısında azalma, dikkat toplama güçlüğü, unutkanlık, aşırı huzursuzluk, davranış bozuklukları, işitme azlığı, kurşun nöropatisi, ensefalopati, koma ve ölümlere neden olabilmektedir.

Nikel, alüminyum, eter, formaldehit gibi bileşenler solunum sistemi üzerinde öksürük, nefes darlığı, morarma, redrostamal ağrısı, taşikardi ve ölümle sonuçlanabilen olumsuzluklar oluşturabilmektedir.

Boyaların hematolojik etkilerine ise cıva, krom, fosfor, demir, benzen, anilin ve ksilen gibi maddeler sebebiyet vermektedir. Bunların oluşturduğu sağlık sorunlan ise eritrosit protoporfini artışı, dolaşım ve idrarda ALA artışı, eritrositlerde bazofirik noktalanma, hemolitik anemi ve demir eksikliği anemisine neden olur.

Vitamin D metabolizmasında bozulma, hücre gelişimi ve maturasyonunda bozulma, diş ve kemik gelişiminde bozulmalar olarak ortaya çıkan endokrin etkiler kurşun, sülfonal ve ksilenin neden olduğu sağlık sorunlarıdır.

Renal etkiler ise kurşun, cıva, krom, nikel, fosfor, anilin, fenol, formaldehit ve trikloretilenden kaynaklanan renal tübüler disfonksiyon, kronik intersitisiyel nefropati, ürik asit atılımında azalma, bun ve serum kreatinin artışı ve aminoasidüri, glikozüri, fosfatüridir. İç mekan boyalarının düşük doğum ağırlığı, prematüre doğum, spontan aborytus, sperm sayısında azalma gibi reprodüktif etkileri ise en çok kurşundan kaynaklanmaktadır.

Sistolik kan basıncında artış olarak görülen kan basıncına olumsuz etkilerinde de kurşun en etkili bileşendir.

Kurşun, cıva, krom, nikel ve trikloretilenin de akciğer kanserine yol açtığı bilinmektedir.

Boyaların dermatolojik etkileri ise daha çok nikel, benzen, anilin, fenol, formaldehit ve ksilenin neden olduğu kaşıntı, kanama, deride parestezi gibi sağlık sorunlarıdır.

Anlaşılacağı üzere “Hangi Duvar Boyası Sağlıklı?, Hangi Duvar Boyası Zararlı?” karar verebilmemiz için boyaların içeriklerini, yani içerdikleri kimyasalları ve bu kimyasalların oranlarını incelememiz gerekmektedir. Bu içeriklere ise gerek bazı markalarda ambalajların üzerinden, bazı markalarda ise katalog veya internet sitelerinden ulaşılabilmektedir.

Duvar boyası renkleri ve bu renklerin seçimi ile ilgili kapsamlı bir yazımız da bullunmaktadır. Şuradan ulaşabilirsiniz; Duvar Boyası Renkleri

Kaynak: Gülay YEDEKÇİ-İÇ MEKAN BOYALARININ İNSAN SAĞLIĞINA ETKİSİ