Merdiven Dengeleme – Dönel Basamak Dengelendirme

Merdiven dengeleme; dönel merdivenlerde, basamak derinliğinin kova hattında ortalama değerlerin altına düşmesi ve yine kova hattında eğim açısının normal değerlerin üzerine çıkması sorununa karşı yapılan düzenlemedir.

Merdiven planında rıhtların birbirine paralel olmaması durumunda, basamakların kova hattı üzerindeki genişliklerinin ayarlanması gerekir. Düz kollu ve tam dönel merdivenlerde kova hattı üzerindeki basamak genişlikleri belirlidir. Düz kollu yamuk basamaklı merdivenlerde ise basamakların kova hattı üzerindeki genişliklerinin toplamı, çıkış hattı üzerindeki toplamından daha küçük olduğundan kova hattı üzerindeki basamak genişlikleri de normal genişlikten daha dardır. Düz kısımlarda çok rahat olan merdiven, dönel bölgede birdenbire dikleşeceğinden yeteri kadar rahat ve güvenli olmadığı gibi görünüşü de güzel değildir ve düzenlenmesi gerekir. Bunun için kova hattı üzerindeki basamak genişlikleri sıkışık bölgede azar azar artırılırken rahat bölgede aynı oranda azaltılır. Merdivenin güzel, rahat, güvenli ve konstrüktif olması amacıyla yapılan bu ayarlamaya merdiven basamaklarının dengelenmesi denir. (Merdiven tasarım kuralları ve ilgili ölçüler)

Geometrik bir yöntemle dengelemesi yapılacak tam dönel bir merdivenin, öncelikle çıkış hattı üzerinde normal basamak genişliği işaretlenmekte ve işaretlenen bu noktalardan merdiven kovasına teğet geçen rıht çizgileri çizilmektedir. Bu yöntemle elde edilecek basamağın; merdiven kovasına yakın olan basamak genişliği artarken, merdiven korkuluğuna yakın olan basamak genişliği daralacak ve basamak genişlikleri dengelenmiş olacaktır.
Bazı döner merdiven çeşitlerinde merdiven dengelendirmesi yapılmadığında, basamak şekillerinde oluşan değişim, yürüyüş ritminin bozulmasına ve iniş çıkışlarda kazalara neden olmaktadır. Bu nedenle dönel ve kısmen dönel merdivenlerde, rahat ve emniyetli bir iniş çıkış sağlamak ve merdiven kovasına yakın basamak genişliğini arttırarak dengeli bir basamak yüzeyi oluşturarak kullanıcıya kullanım rahatlığı sağlamak için, merdiven basamakların dengelenmesi önemli bir konudur.

Merdiven basamak genişlikleri, düz kollu merdivenlerde çıkış ve kova hattı boyunca eşit, yamuk basamaklı merdivenlerde kova hattı boyunca daralmaktadır. Bu durum merdivenlerin özellikle, “birbirinin yanından geçen iki merdiven kolu arasındaki boşluk” olarak tanımlanan kova hattı bölgelerine yakın kısımlarda eğimin birden bire dikleşmesine bağlı olarak güvensiz ve rahat olmayan basamakların oluşmasına sebep olmaktadır.

Buradan hareketle merdivenlerde güvenlik, konfor ve estetik görünümün sağlanması  amacıyla basamak genişliklerinin düzenlenmesi işlemi, merdiven dengelenmesi olarak adlandırılmaktadır.

Basamak genişliklerinden, çıkış hattı boyunca birbirine eşit olması; kova hattı boyunca dar olduğu kısımlarda azar azar arttırılması, geniş olduğu kısımlarda aynı oranda azaltılması yoluyla dengelenmesi beklenmektedir. Buna karşın özellikle dönel merdivenlerde, merdivenin kapladığı alanın en aza indirilebilmesi için merdiven kovaları küçültülmektedir. Buna bağlı olarak kova hattı üzerindeki basamak genişlikleri belirtilen minimum değerlerin altında kalmaktadır. Aksi durumlarda ise kova hattındaki basamak genişliklerini arttırabilecek yöntemler tercih edilmelidir. (Merdivenler, Türleri ve Özellikleri)

Günümüzde merdiven basamaklarının dengelenmesinde mimari yazılımlar tercih edilmekle farklı yöntemler de kullanılmaktadır. Bu yöntemler: orantılı bölme yöntemi, daire yöntemi, açı yöntemi, kaçış çizgisi yöntemi ve trapez yöntemi olmak üzere ele alınmaktadır.