Mimari Proje Nasıl Okunur? Bölümleri ve Detayları Nelerdir?

Mimari proje diğer tüm projelerden farklıd olarak çok fazla detayın ve çizimin bir arada çizildiği ve bulunduğu dolayısı ile okuması daha zor olan bir projedir. Aynı proje içerisinde kodlamalar, açıklamalar, hesaplamalar, kısaltmalar, birçok farklı ölçülendirmeler, planlar, kesitler ve detaylar bulunan mimari projenin okunması büyük dikkat ve bazı teknik bilgileri bilmeyi gerektirir.

“Mimari Proje Nedir?”

“Mimari Proje Nasıl Okunur? Bölümleri ve Detayları Nelerdir?”

“Mimari Proje Okunurken Dikkat Edilecek Hususlar Nelerdir?”

Öncelikle diğer projelerle aynı olan noktalarından bahsedelim.

Diğer tüm projeler gibi mimari proje paftaları da paftanın güneyinden ve doğusundan incelenmekte/okunmaktadır.

Planlar bazı özel durumlar hariç genellikle 1/50 ölçekle çizilir. Yani bu, proje üzerinde cetvelle ölçüm yapıldığında 2 cm’in gerçekte 100 cm, 1 metreye eşit olduğu ölçektir. Plan alanlarının büyük olması durumunda çok geniş bir pafta hem kullanışsız hem de anlamsız olacağından bu gibi durumlarda a ölçek 1/100’e çekilip daha küçük bir mimari proje paftası oluşturulabilir. Ozalitçilerde yaygın olarak bulunan kağıt boyutları 60’lık, 90’lık, 100’lük, 120’lik, 150’lik gibi boyutlarda olduğundan mimari projeler de ilgili ölçeklerle bu kağıtlara sığdırılmaya çalışılır. Her koşulda bu paftalar  A4 normuna uygun katlanabilir pafta düzeninde düzenlenir ve kapakları bu katlamanın en önünde A4 boyutunda bulunacak şekilde ayarlanır.

En çok kullanılan ölçekleri şu şekilde verebiliriz;

Vaziyet Planları: 1/2000, 1/1000, 1/500,
Yerleşim Planları: 1/1000, 1/500, 1/200,
Fikir Projeleri: 1/500, 1/200,
Ön projeler: 1/200, 1/100, 1/50,
Uygulama Projeleri:1/100, 1/50,
Sistem Detayları: 1/20, 1/10, 1/5,
İmalat Detayları: 1/5, 1/2, 1/1,

Ekonomik olması açısından paftalar genellikle siyah-beyaz olarak çıktı alınsa da bazen renkli paftalarla da karşılaşmak mümkündür. Bu arada ülkemizde genel olarak mimari projeler cm cinsinden çizilir, bazı detay projelerinde veya uygulama projelerinde ise milimetre de kullanılabilmektedir. Bu nedenle bir pafta ile karşılaştığımızda ilk olarak projelerde belirtilen ölçülerin birimini kontrol etmek gerekir.

Her zaman projeleri malum ozalit olarak incelemiyoruz. Hatta çoğu zaman bilgisayarlarda ilgili Cad yazılımları(AutoCad-ArchiCad-IdeCad) ile inceliyor ve hatta bu projeler üzerinden kendi projelerimizi geliştiriyoruz. Bilgisayarda proje incelemenin en büyük avantajı, bir çok kalabalık detay ve ölçü içeren bu projelerde istemediğimiz çizgilerin/katmanların görüntülenmemesini sağlayabilmektir. (layiso, lay off) Mimari projeler zaten bu tür karmaşaların yaşanmaması için layer’ler-katmanlar halinde çizilir. Örneğin, yatay ölçüler bir katmanla, dikey ölçüler bir katmanla, sıva çizgileri bir katmanla, tefrişler vs. bir katmanla çizilir ve bu katmanlar çizimleri filtreleyebilmemize olanak sağlar.

Mimari projeler ile ilgili unutulmaması gereken bir konu ise ihtiyaca, kapsama ve düzene göre birden fazla sayıda pafta oluşturulabileceği gibi tüm çizimler aynı paftada da gösterilebilmektedir. Bu özel konut projelerinde genelde 1-2 pafta ile sınırlı kalmaktayken, kapsamlı avm, hastane  vb veya kamu kurum ve kuruluşların projelerinde birçok detay, plan ve çizim için ayrı ayrı paftalar oluşturulmaktadır. (Kapı ve pencere detayları, merdiven detayları, çevre detayları, çatı eleman detayları vs.)

Şimdi mimari projeyi/paftayı baştan sona okumaya/incelemeye başlayalım.

Mimari Proje Kapağı

Diğer projelerde olduğu gibi, bu paftanın başında da arsa, proje, proje müellifi, müteahhit ve arsa sahibi gibi bilgilerin bulunduğu bir kapak bulunur.

Projenin kapağında ;

Mimarın veya mimarlık bürosunun, ortaklığının şirketinin;
İsmi Soyadı,
Ünvanı,
Sicil no’su,
Büro Tescil Belge (BTB) no’su
Adresi
Vergi dairesi ve vergi no’su ve imza bölümü,

Arsa sahibi ve Müteahhitin;
İsmi Soyadı,
Ünvanı,
Adresi,
Vergi dairesi ve vergi no’su ile imza bölümleri,

Arsanın il, ilçe, belediye, ada-parsel bilgileri, yapının toplam inşaat alanı, kat adedi, kullanım amacı ve tahmini inşaat maliyeti gibi bilgiler ile yetkili kurum ve kuruluşlar için onay-imza-kaşe alanları bulunur.

Kapaktan sonra, pafta düzenine veya ihtiyaca göre özel yapı projelerinde kar irtifakı ve metrekare bilgilerinin bulunduğu bir bölüm bulunabilir.

Mimari Vaziyet ve Yerleşim (Aplikasyon) Planları

Daha sonra genellikle 1/200 ölçekle verilmiş vaziyet planı ve yerleşim planlarını, sembolik bina kesitini, bahçe duvarı detayıları, emsal, sığınak vb hesaplamaların bulunduğu ilk çizim paftası bulunur.

Vaziyet planından, parselin diğer parsellerle ve yollarla durumu, yapının arsa üzerinde oturumu  ve kabaca bahçe ve peyzaj düzeni hakkında bilgiler edinilir.  Bu planın asıl amacı tasarlanan yapının üzerinde inşa edileceği imar ada ve parselindeki konumunu ve imar parselinin çevresine ait bilgilerin gösterilmesidir.

 

Yerleşim planlarında (aplikasyon planlarında) ise tasarlanan yapının inşa edileceği ada parseldeki konumu; ölçülü, koordinatlı ve kot bilgileriyle birlikte gösterilir. Yapının köşe noktaları gibi önemli noktalarından, parselin köşe ve belirleyici noktalarına olan mesafeler verilerek, yapının arsa üzerindeki net konumu bu proje ile gösterilir.

Yine bu böümde ihtiyaç veya tercihe göre kazı ve harfiyat için planlar oluşturulup paftaya eklenebilir. Bir de yukarıda görüldüğü üzere projelerde projenin yeryüzüne oturuş yönünü göstermesi amacıyla kuzey yönü işareti bellirtilir. Çizimler yapı geometrisi ve paftalama düzenine göre pafta içerisine yerleştirilip gerçek yönler bu kuzey işareti ile gösterilir.

Yeri gelmişken projelerde kotların kesitler ve planlarda nasıl çizildiğini de gösterelim.

 

Mimari Kat Planları

Bir sonraki çizimler ise mimari projelerin en önemli unsurları olan mimari kat planlarıdır. Mimari projenin büyük bölümünü oluşturan bu kat planları benzer veya tip olsalar bile her kat için ayrı ayrı oluşturulur ve en alt kottan başlanmak üzere paftaya ard arda eklenir.

Kat planları konusunda insanların en çok kafasının karıştığı noktalardan birisi, kat planların bakış hizasıdır. Kat planları ortalama boydaki bir insanın göz hizasından plana paralel kesit alınıp kişinin yere/aşağıya doğru baktığı şekilde çizilir. (Örneğin statik projelerde yukarı yönde bakılır)

Mimari projelerde akslar kolonlara göre verilmektedir. Her bir kolon için en az bir yatay ve bir düşey aks verilmektedir. Bina geometrisine bağlı olarak farklı koordinat düzlemleri kullanılıp aşağıdaki gibi çapraz aksların verildiği durumlar da oldukça yaygındır.

Bir kolon veya taşıyıcı perdeye verilen aks genellikle, elemanın sabit kalacak veya büyümeyecek tarafının sıfırında veya yakınından geçirilir. (Genellikle sıfırlarından veya 10 cm içerilerinden) Bu koşulun önemsiz olduğu durumlarda ise akslar genellikle geometrik merkezlerden geçer.

Kat planlarını daha detaylı bir şekilde inceleyebilmek için planlara daha yakından bakarsak;

Örneğin burada; çizimin çok karışmaması adına, çizime göre doğudaki ve batıdaki meskenler simetrik olduğundan doğuda tefrişler (eşya yerleşimlerini gösteren çizimler) batıda ise iç ölçüler verilmiştir. Bu arada oda içlerinde verilen yatay ve düşey ölçülerin farklı layer’larla (katmanlarla) çizildiğini de görebiliyoruz.

Islak hacimlerin veya karo, seramik döşenecek mahallerin zeminlerinin benzer şekilde tarandığını (hatch) da yine yukarıda görebiliyoruz.

Projelerde net alanların ve gerçekçi uygulamanın gösterilmesi amacıyla sıva çizgileri kullanılır. Aşağıda yakından görüneceği gibi, duvarların, dış cephenin kolonların 2, 2,5 veya 3 cm dışındaki gri renkli ikinci çizgiler sıva çizgileridir.

Yukarıdaki çizimde görüldüğü gibi projelerde kapı, pencere, merdiven gibi elemanlar için bazı kodlamalar ve kısaltmalar kullanılır. Örneğin pencerede yazılı olan P10-120/230; 120 cm eninde ve 230 cm yüksekliğindeki P10 tipindeki pencereyi, kapıda yazılı olan K-3 100/220 ise 100 cm eninde 220 cm yüksekliğinde K3 tipindeki kapıyı ifade etmektedir. Bu kodlamalarda belirtilen tipler daha sonra detay projelerinde ayrıntılı olarak aşağıdaki gibi verilecektir.

Mimari Projede Kısaltmalar

Görüldüğü gibi mimari projelerde birtakım mimari elemanlar kısaltmalarla gösterilmektedir. Bu kısaltmalardan en çok kullanılanlar şu şekildedir;

Merdivenler : M1, M2 …… Mn
Kapılar : K1, K2 ……. KN
Camlı kapılar : CK1, CK2, ……. CKn
Camekanlar : CMK1, CMK2, …..CMKn
Pencereler : P1, P2, …….. Pn
Giriş kapıları : GK1, GK2…….. GKn
Gömme Dolaplar: GD1, GD2,…………..GDn

Ayrıca projelerde her bir mahale yani mekan/oda/koridor gibi bölüme bir mahal kodu verilir, bu kodunun ilk rakamı veya harfi mahalin bulunduğu katla, ondan sonra verilen numaralar ise kat içerisindeki yeri ile ilgili olarak verilmektedir.(Yukarıdaki resimde örneğin 103 numaralı mahal görülmektedir.)Bu mahal numaralarının verilmesini ise aşağıdaki şekilde açıklayabiliriz:

Bodrum kattaki mahaller: B-01, B-02,.B-n
Zemin kattaki mahaller: Z-01, Z-02,…Zn
Birinci kattaki mahaller: 101, 102,…….1n
n’ci kattaki mahaller: n01, n02,……..nn

Her projede karşımıza çıkmasa da bazı mimari projelerde taşıyıcı sistem elemanlarının ve duvaların isimlendirildiğini de görebiliriz.

Taşıyıcı sistem elemanlarının veya duvarların isimlendirilmesinde kullanılan kısaltmalar da aşağıdaki şekildedir.

Kolon : S201, S202 …
Döşeme : T201, T202 (Statik projede plak döşemeler D ile, nervür döşemeler N ile gösterilmektedir.)
Duvar (taşıyıcı) : D201, D202…
Kiriş : K201, K202…

Mimari Planlarda Aks Ölçüleri ve Dış Ölçüler

Mimari proje okurken en çok zorlanılan konulardan birisi de dış ölçülendirmelerin okunmasıdır. Dış ölçülendirmelerin neye göre verildiğini öğrenmek proje okuma konusunda daha başarılı olunmasını sağlayacaktır. Buna göre;

 

Dış ölçülendirmede cephe tarafına en yakın olan yani ilk ölçü, plandaki kapı, pencere boşlukları ile
duvarların ölçülerinin gösterildiği ölçü çizgileridir. Bu çizgiye kısaca dolu-boş ölçülendirme kademesi denir.

Bundan hemen sonra ikinci sırada gösterilen ölçü çizgisi, betonarme yapılarda akslar arası mesafelerin verildiği ölçülerdir. Bu akslar kolonlara göre verildiği ve buralardan geçirildiği için bunlara taşıyıcı sistem aks ölçü çizgisi de denilmektedir. Yığma yapıların mimari planlarında bu ölçülendirme çizgisi kullanılmaz.

Üçüncü ölçülendirme çizgisinde de, planda veya cephede farklılıkların bulunduğu durumlarda, yani kademeli bir cephe (girintili çıkıntılı) varsa, veya cephe farklılıkları varsa burada ölçüleri gösterilir. Buna cephe ölçü çizgisi denir. Örneğin yukarıda gösterilen projede ölçü balkon ve normal duvar olarak bölünmüştür.

Dördüncü çizgide ise ilgili cephenin komple dıştan dışa toplam ölçüsü verilir. Buna toplam ölçü çizgisi denir.

Bu dış ölçülendirmeler binanın her cephesinde ayrı ayrı verilmektedir.

Mimari plan cephesinde eğik veya eğimli cephe olduğunda ise eğime paralel ölçü çizgisi verilmektedir. Bu durumda iki ölçülendirme grubu bulunur. Bİlk grupta, cepheye paralel yani eğik ölçü çizgisinde dolu boş, varsa cephe hareketi ve eğimli cephe toplamını veren ölçü çizgileri bulunur. İkinci grupta ise taşıyıcı sistem aksı parça parça ve toplam olarak bulunur.

Mahal Listeleri

Mimari kat planlarının bulunduğu paftanın kenarlarında, planların bizzat içerisinde veya projeye ek olarak verilen paftalarla mahal listeleri verilir.

Mahal listelerinde duvar, döşeme ve tavan kaplamalarında kullanılacak malzemelerin detayları verilmektedir. Özel konut projelerinde çok detaya inilmeden bu detaylar verilirken, kamu projelerinde ise bu uygulama ve malzemeler ilgili pozlarla beraber detaylı olarak verilmektedir.

Çatı Planı

Kat planlarının en sonunda ise çatı varsa çatı planı yoksa göğebakan teras planı bulunur. Burada binaya üstten bakıldığında görünecek şekilde plan bulunur. Binanın çatısının eğimi, eğim yönü, mahya çizgisi, mahya kotu, varsa boşluklar, hava ve ateş bacaları, teraslar ve balkonlar burada da gösterilmektedir.

Mimari Kesitler

Mimari kat planlarının ardından paftalarda bina kesitleri bulunmaktadır. Her projede birbirine dik doğrultuda olmak üzere en az 2 adet kesit bulunur. Projenin anlaşılmasının kolaylaşması ve kritik noktaların detaylı bir şekilde gösterilmesi için bu kesit sayıları artırılıp ikiden fazla olacak şekilde verilebilmektedir. Kesitler özellikle binanın merdiven, asansör boşluğu gibi kritik noktalardan geçirilip projelerin daha açık bir şekilde anlaşılabilmesi sağlanmaktadır.

Kat yükseklikleri, kat kotları ve pencere, parapet yükekliklerinin okunabildiği A-A, B-B, N-N kesitleri olarak adlandırılan proje kesitlerinin tam olarak nereden geçtiği ise planlarda gösterilmektedir. Örneğin açağıdaki kat planında birbirine dik iki doğrultuda geçirilen mor renkli kesit çizgilerini görmekteyiz. Genellikle uçları üçgen şekilde gösterilen kesit çizgilerinde ise bakış yönü, üçgenin çizgiyle kesiştiği tabanından sivri ucuna yani tepe noktasına doğrudur.

Kesit çizgisiyle kesilen eksenden bakış yönü doğrultusunda bulunan tefrişler, kapı ve pencereler de görülebilmektedir. Kesitlerde yine taşıyıcı sistem aksları gösterilmektedir.

Görünüşler-Cepheler

Kesitlerden sonra projelerde görünüşler bulunmaktadır. Binanın dört tarafının görünüşlerinin ayrı ayrı çizildiği bu görünüşler çoğu zaman, kuzey görünüş veya cephe, güney görünüş veya cephe, doğu görünüş veya cephe, batı görünüş veya cephe şeklinde isimlendirilir.

Cephe ve görünüşlerde yapının ilgili kotları ile cephe tasarımı, pencere, kapı, balkon gibi elemanları hakkında bilgilere ulaşılabilmektedir.

Islak Hacim Detayları

Mimari proje paftasının devamında veya ayrı olarak verilen paftada yapıda bulunan mutfak, banyo, tuvalet gibi ıslak hacimlerin makine mühendisi dolayısı ile mekanik projeyle beraber hazırlanan detaylar bulunmaktadır. Banyo tefrişleri, mutfak tasarımı gibi detayların daha büyük ölçeklerle (genellikle 1/20) gösterildiği bu detaylar mekanik projeyle beraber ortak olarak yerinde uygulanmaktadır.

Merdiven Detayları

İmalat ve projelendirmelerde anlaşılmasında en zorlanılan konulardan birisi de merdiven çizimleridir. Bu konunun daha net şekilde anlaşılması ve yanlışlıkların önüne geçilmesi açısından merdiven plan ve kesitlerin detayları yine daha büyük ölçeklerle verilmektedir.

Diğer Detaylar

Proje kapsamına, özelliklerine, isteğe ve uygulamaya göre istenilen veya ihtiyaç duyulan her konuda teknik detay verilebilmektedir. Kapı pencere detayları, asma tavan detayları, dilatasyon detayı, motif, dolap, tezgah detayları, drenaj, yalıtım, cephe kaplama detayları, çevre ve bahçe elemanları detayları, havuz detayları, çatı elemanları, markiz, engelli rampa ve asansör detayları gibi her türlü konuda detaylarla projelerde karşılaşabilmekteyiz.

Mimari projenin okunuşu, bölümleri ve detaylarından sonra ilgili teknik elemanlar, mühendis, mimarlar ve öğrenciler için oldukça önemli ve karmaşık olan bir diğer proje olan statik projelerin nasıl okunduğu ile ilgili yazımızı gözden geçirmenizi öneririz.

https://insapedia.com/2018/02/26/statik-proje-nasil-okunur/