Presiyometre Deneyi

Presiyometre deneyi zeminlerin ve kaya kütlelerinin mühendislik karakteristiklerinin belirlenmesi için kullanılmaktadır. Deney ile taşıma gücü ve oturma değerleri hesaplanmaktadır. Presiyometre deneyi ile akma basıncı, elastisite modulü, limit basıcı, içsel sürtünme açısı, kohezyon değerleri belirlenebilmektedir. Ayrıca bu deney yöntemi ile basınç deformasyon ilişkileri belirlenmektedir.

Presiyometre deneyi zeminlerin deformasyon ve mukavemet özellikleri aynı zamanda belirlenebilen, sondaj kuyusu içerisinde gerçekleştirilen bir deneydir. Bu deney sondaj için açılmış olan delikteki iç çeperlere silindir biçimindeki ölçüm hücresinin basınç uygulanması esasına dayanır. Presiyometre deneyinin amacı yanal basınç ile oluşan deformasyon arasındaki ilişkiden zemin rijitliğini bulmak ve malzeme dayanımını hesaplamaktır.

Deney verilerinden birçok parametre tahmininde doğrudan ve dolaylı olarak yararlanılmaktadır. TS EN ISO 22476-4 standardına göre öncelikle zemine basınç verilerek zeminde deformasyon oluşmasını sağlayan prob, sondaj kuyusuna deneyin yapılacağı seviyeye kadar indirilmektedir. Daha sonra deney başlatılıp basıncı sağlayan sıkıştırılmış hava tüplerinden plastik borular aracılığıyla basınç iletilmektedir. Prob’a eşit aralıklarla arttırılarak 1, 2, 3 kg/cm2 dairesel basınçlar verilmektedir. Her basınç kademesi için 15, 30, 60 saniyelerinde oluşan hacimsel değişmeler not edilmektedir. Her bir deney zonuna en az 10 kademelik basınç verilmektedir.

Presiyometre deneyi kuyu içinde gerçekleştirilen yerinde bir deneydir. Çapsal olarak genişleme özelliğine sahip silindirik bir sonda kullanılarak, kuyu içinde gerçekleştirilir. Çapsal genişlemeye neden olacak basınç kuyu duvarlarına uygulanır. Esasen deney kuyu çeperlerinde yer alan zeminin gerilme-deformasyon özelliğini ortaya koyar.

Presiyometre deneyinin üç çeşidi vardır;

1. Menard Tipi Presiyometre Deneyi
2. Kendiliğinden Delgili Presiyometre Deneyi
3. İtmeli Presiyometre Deneyi

Presiyometre deney aleti; dairesel basınç verilerek zeminde dairesel deformasyon oluşturan silindir şeklinde bir sonda (prop) ve buna kabloyla bağlı kumanda panosundan oluşan bir cihazdır. Cihaz; Menard tarafından geliştirildiği için cihaza Menard tipi presiyometre aleti denilmektedir. Kullanılan sondaların çapları zemin özelliğine göre değişir. Sonda çeşidine göre kuyu çapları 46 mm, 66 mm veya 76 mm olmaktadır.

Presiyometre Deneyinde; sondaj kuyusunda belirli aralıklarla kuyu içine yerleştirilen sonda ile kuyu duvarına kademeli olarak radyal basınç verilir ve kuyu cidarında oluşan deformasyonlar 15-30-60 saniye aralıklarla ölçülür. Buna göre x – ekseni basınç seviyelerini (kg/cm²), y-ekseni’ de bu seviyelerde oluşan hacim değişimlerini (cm³) gösterecek şekilde Basınç-Deformasyon grafikleri çizilir. Bu grafikler sonucunda zeminin her seviyesi için Menard Elastik Modülü ve Limit Basınç değerleri saptanır. Bu değerlere dayanılarak Menard formülasyonları kullanılarak taşıma gücü ve oturma miktarları her kuyu ve civarı için ayrı ayrı hesaplanır.