İçerik
Restorasyon; kültürel değerleri taşıyan ve yansıtan tarihi yapılara, en az müdahale ile en iyi bakımı yapak adına gerçekleştirilen geniş kapsamlı, detaylı ve hassas çalışmaların bütünüdür.
Restorasyon; malzemenin, taşıyıcı sistem olarak da adlandırılan strüktürün ve yapının bulunduğu zeminin iyileştirilmesi, yapı elemanlarının eksilen kısımların bütünlenmesi, eskimiş, işlevini yitirmiş elemanların yenilenmesi ile, ortadan kalkmış kısımların ya da artık işlevini gerçekleştiremez duruma gelmiş yapıların yeniden inşaasına kadar farklı düzeylerde gerçekleştirilen yeniden değerlendirme yöntemidir.
Restitüsyon; zaman içerisinde görünüş ya da işlevleri farklılaşmış, bir bölümü ya da tamamı yıkılmış yapıların, inşa edildikleri dönemdeki biçimleri ile daha sonra yaşadıkları değişiklikleri göstermek amacıyla hazırlanan, yapı planı, kesiti, görünüş ve perspektiflerini içeren rapor ve projelerin bütünüdür.
Restitüsyon rapor ve çizimleri yapının mevcut durumunda taşıdığı özellikler, elemanlar, izler ve malzemeler ile yapı yakınında bulunan diğer benzer dönem yapılarının özelliklerinden faydalanılabilir. Restitüsyon çalışmalarında benzer dönem yapıları ile ilgili daha önce hazırlanmış çalışmalar da göz önünde bulundurulur. Güvenilir kaynaklardan elde edilen sözlü kaynaklar da değerlendirilir. Yapılan tüm bu çalışmaların hassasiyeti ve güvenilirlik derecesi ilgili raporlarda belirtilerek kayıt altına alınır.
Rölöve; tarihi yapıların mevcut hallerinin plan, kesit ve görünüşleriyle sanal ortam ya da kağıt üzerine geçirilmesi işlemidir. Bu işlem kaba elle ölçüm işlemlerinden özel lazer tarama işlemlerine kadar farklı hassasiyetlerde gerçekleştirilebilir. Tarihi yapının mevcut durumunun proje düzlemine aktarılması 1/50, 1/10, 1/5, 1/2, 1/1 gibi farklı ölçeklerde uygulanabilmektedir. Analitik rölöve ise rölövenin detaylandırılmış versiyonlarıdır. Yapıda kullanılan malzemeler ve özellikleri, kullanım ömrü boyunca yaşadığı değişiklikler, aldığı hasarlar, yapım süreçleri ve teknikleri gibi detaylı analizlerin işlendiği analitik rölöve işleminde detaylı inceleme yapının özelliği ve durumuna bağlı olarak derinleştirilir.
Örnek restorasyon raporu ve projesi ile örnek restitüsyon raporu ve projesine sayfanın sonundaki bağlantılardan ulaşabilirsiniz.
Tarihsel bir dokunun bakımı, onun en iyi şekilde korunması ve hasar görmesini engellemek ile sağlanır. Onarım ve restorasyon çalışmaları ise tarihsel bir yapının bakımının iyi yapılmamasıyla karşılaştırılmamalıdır. Çürüyen ve derin hasar görmüş çatılarda yapılan onarımlar, temizlik çalışmaları, yerinden çıkmış parçaların tamiratı, yapılan restorasyon ve bakım işlemlerinden birkaçıdır. Çatı olukları ele alınarak açıklanırsa; bakım; periyodik kontrol ve oluk temizliğini içerir. Restorasyon içeren onarım yerinden çıkmış olukların takılmasıdır. Rekonstrüksiyon içeren onarım ise; bozulmuş olukların yenileri ile değiştirilmesidir.
Restorasyon terimi yalnız tarihi yapı ve sanat eserleri için değil ormanlık alanlar için de kullanılmaktadır. İnsanın doğaya yaptığı etkilerin anlaşılması ve buna göre gerekli planlama önlemlerinin alınmasını kapsayan restorasyon çalışmalarının disiplinlerarası bir konu olduğu kabul edilerek, ormanlardaki restorasyon çalışmaları günümüzde peyzaj düzeyinde bir boyut kazanmıştır. Peyzaj mimarlığı alanında ve orman alanları için restorasyon; orijinal ormanın strüktür özelliği, verimliliği ve tür çeşitliliğinin geri kazandırılmasıdır.
Restorasyonun amacı öncelikle; tarihi mirasları, en az müdahale ile ayakta tutmak, özgün tasarımları korumak, ayrıntıları bozmamak, olabildiğince dönemin özelliklerini yansıtır şekilde devamlılığını sağlamaktır.
Zamanla aşınmış, yıpranmış belki de terk edilmiş yapıların restorasyonunun yapılarak, yeni işlevlerin yüklenmesiyle gerek ülkemizde gerek Dünya’da bir çok tarihi değer günümüze kazandırılmaktadır. Bunların bir kısmı başarısız olurken bir kısmı son derece başarılı olup kentin ve kentlinin yaşamını pozitif etkilemektedir
Restoratör gerçek anlamda eski eser doktorudur. Sanat eserine mimari elemanlara veya ayağa kaldırılan yapılara uygulanan olumlu, olumsuz çalışmaların sonuçları, restoratörün eğitiminde görmüş olduğu ve benimsediği pratik bilgi ve teorilerin doğruluğuna bağlıdır. Her eserin oluşumunda kullanılan malzemenin kalitesine göre uzun veya kısa bir süre sonra bulunduğu ortamın şartlarına bağlı olarak yok olması önlenemez. Fakat sürenin azlığı ve çokluğu, restoratörün kullanmış olduğu malzemeye, tatbik ettiği uygulamaların doğruluğuna ve değer vermesine bağlıdır.
Restorasyon teknikleri;
Sağlamlaştırma etkinliği bir restorasyon türünden ziyade bilimsel bir müdahale, minimum restorasyonun kendisidir. Yapıya yapılan en az müdahale şekli olduğu için yapı elverdiği sürece en doğru ve bilimsel yöntem sağlamlaştırmadır.
Çok iyi korunmuş, işlevini koruyan yapılar içinde restorasyon sağlamlaştırmadan ibarettir. Restorasyon kararı sağlamlaştırma ile sınırlanırsa, rölöve ile restorasyon projesi arasında büyük bir fark kalmaz, iyi bir analitik rölöve, uygulamayı yönlendirecek projeye temel oluşturur. Bozulma nedenleri iyi saptandığı zaman, strüktüre müdahale gerektirdiği zaman sağlamlaştırma malzemenin korunmasını, güçlendirilmesini, bozulma nedenlerini yok etmeyi amaçlamaktadır.
Reintegrasyon, bütünleme; bir parçası hasar görmüş ya da tamamen ortadan kalmış tarihi bir eserin, dönem ve diğer tüm özellikleri korunarak tasarlandığı günkü haline tamamlanması işlemidir.
Yenileme, yeniden işlevlendirme, tarihi yapıların tasarlandıkları işlevlerinden farklı şekillerde kullanılması amacıyla yeniden uyarlanmasıdır. Günümüzde işlevi kalmamış ya da kısmen çok az kullanılır hale gelmiş, kervansaray, tekke, manastır gibi yapıların kullanımdan uzaklaşarak, yıpranmasının önlenmesi ve yıkımdan kurtarılması için yeniden işlevlendirme önemli bir araçtır.
Değişmenin bir gerçek tavır olduğunu düşünenler için yeni ek de olasıdır. Tarihi bir harap yapının yeni bir işlev için yenilenmesi ve yeni öğeler eklenmesi, tıpkı yeni bir yapı yapılması gibi her zaman tartışılacak bir sorundur. Tarihi verilere saygılı davranmak ve onları vurgulamak ortak bir tavır olsa bile, eski ile yeni arasında kurulacak görsel ilişki boyut, mekân, renk, tekstür, biçim armonileri ve tarihe karşı duyarlık kapsamında daima özneldir. Burada kararlar, tek yapı boyutuna inmeden önce kentsel boyutta verilmek zorundadır. Bu genel ilkeyi zorlayan olgu, sanatsal ve tarihi statüsü yüksek, yasal statüsü kesinleşmiş yapı ya da yapıların müdahale edilen kentsel bölgede olmasıdır. Yapıldığı dönem sonrasından bugüne kadar geçen değişmelere ilişkin karar, karşıt iki ilkeye göre olur; ekler kaldırılır, özgün dönem esas alınır (Arkeolojik restorasyon, anastiloz temelde budur) ya da ekler kendi başlarına anlamlı olarak korunurlar, üslup bütünlüğü aranmaz, çağdaş restorasyon bu tutumu yeğler. Çağdaş restorasyon ilkeleri, tarihi eklerin kaldırılmasını kabul etmez. Fakat uygulamada yapının durumuna göre, restoratörler daha cesur hareket etmektedirler. Bunun nedeni, tarihi belge niteliği kesinlikle var olan birçok eski müdahalenin tümüyle, işlevsel, estetik duyarlıktan yoksun yapılmış olmasıdır. Eğer, ekler kaldırıldığı zaman özgün bütünlük ya da özgün yapının estetik bütünlüğü sağlanabiliyorsa, estetik ağırlıklı bir restorasyon kuramında eklerin kalkması gerekir.
Özgün yapıyı değiştirmeden yapılan bir dış ek, çözülmesi kolay bir sorundur. Bir tarihi süreç ifadesi olarak saklanması istenir. Fakat tarihi ve estetik ölçütlere simgesel ölçüt de karışınca karar ve çözüm zorlaşır.
Rekonstrüksiyon; tümüyle yıkılmış, yok olmuş ya da çok büyük oranda harap olan bir anıtın ya da sitin temin edilen belgelere dayanılarak özel durumlarda yeniden yapılması işlemidir.
Yeniden yapım–rekonstrüksiyon, restorasyonun kabul edilebilir bir etkinlik olması için, ne zamanı geriye çevirmeli ne de tarihi yeniden yazmaya kalkmalıdır. Restorasyon bir tarihi birikimi ileriye uzatan bi etkinliktir ve her restorasyon içerdiği bu karmaşık bileşenler nedeniyle, kendine özgüdür. Restorasyona karar verildikten sonra, restoratör için belirli teknikleri uygulamak söz konusudur.
Kent ve ülke için simge değeri taşıyan önemli anıtların savaş, deprem vb. felaketler sırasında yitirilmesi rekonstrüksiyon için uygun bir zemin hazırlar. Yeni yapı, yerine yapıldığı anıtın tarihi dokusuna, özgün malzeme ve işçiliğine sahip değildir. Bir kopya, tarihi yapının kütle ve mekânlarını ancak biçimsel olarak canlandırabilir, anıtın yerini alması olanaksızdır; kısaca tarihi değer taşımaz.
Türkiye’de Kültür Bakanlığı, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunca, “Taşınmaz Kültür Varlıklarının Gruplandırılması, Bakım ve Onarımları” mevzuatında “660 nolu ilke kararı” ile yeniden yapma (rekonstrüksiyon) sınırlıkları belirlenmiştir. Bu karara göre;
Korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilmesine ilişkin gerekli özellikleri taşımasına rağmen elde olmayan sebeplerle tescili yapılmamış ve/veya herhangi bir nedenle yitirilmiş olan yapının, gerek kültür varlığı niteliği, gerekse kültürel çevreye olan tarihsel katkıları açısından, eldeki mevcut belgelerden (yapı kalıntısı, rölöve, fotoğraf, her türlü özgün yazılı- sözlü, görsel arşiv belgesi vb.) yararlanmak suretiyle kendi parsellerinde daha önce bulunduğu yapı oturum alanında, eski cephe özelliğinde, aynı kitle ve gabaride, özgün plan şeması, malzeme ve yapım tekniği kullanılarak, kapsamlı restitüsyon etüdüne dayalı rekonstrüksiyon uygulamasının koşulsuz sağlanmasına, ancak uygulama gerçekleşinceye kadar parsellerde her türlü inşai ve fiziki müdahalenin yasaklanmasına, (otopark, fuar, sergileme vb.) yeni işlev ile kullanma ve aynı parselde tescilli yapı yerinde veya diğer boş alanlarda başka bir yeni yapılaşmaya izin verilmeyeceğine, tüm bu uygulamalar için koruma kurulu kararının alınması gerektiğine karar verilmiştir denilmektedir.
Tarihi yapıların, yapısını, görünüşünü ve sağlığını bozan, tarihi özellik taşımayan eklenti ve değişikliklerin temizlenmesi işlemidir. Temizlenen elemanların estetik değer taşıyıp taşımadığı da önemli bir kriterdir. Tarihi yapılardan kaldırılacak eklerl ve temizleme işlemi ile ilgili karar verme yetkisi, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurullarına aittir.
Restorasyonun ilk aşamasında malzeme ve yapı olarak yaşamını uzatacak fiziksel ve kimyasal müdahale yapılır. Bu aşamada sağlamlaştırmadan önce temizleme adı altında bir ayıklama yapılır. Fakat bu, yapıyı özgün haline getirmek, eklerinden temizlemek anlamına gelmez. Genellikle terk edilmiş yapıların başına gelen ve geçici amaçlarla yapılmış, bölme, uydurma tavan, pencere dolgusu gibi sanat değeri olmayan her türlü kısa ömürlü düzmece inşaat kalıntılarının temizlenmesidir.
Venedik Tüzüğü’nün 7. maddesinde anıtların taşınmasına “Anıtın korunması bunu gerektirdiği, ya da çok önemli ulusal ya da uluslararası çıkarların bulunduğu durumlar dışında izin verilmemelidir.” denilmiştir. Yapının bulunduğu alandaki trafiğin artması, bu alanların gelişmesi ve değişmesi sonucu yeni ulaşım, enerji, sulama hatların inşa edilmesi ya da bayındırlık faaliyetlerinin gerçekleşmesi gerektiği durumlarda mevcut durumunu muhafaza edemeyecek durumdaki tarihi yapılar, özelliklerine göre, parça parça ya da mümkünse bütün halinde yeni bir konuma taşınabilmektedir. Eser taşıma işlemleri ile ilgili projeler Koruma Bölge Kurulunca onaylanmaktadır.
Kaynaklar; TARİHİ YAPILAR İÇİN DEPREM RİSKLERİNİN YÖNETİMİ KILAVUZU-İstanbul ValiliğiAnıl Süvari-RESTORASYON SÜRECİNDE YERİN RUHU KAVRAMI VE İÇ MİMARLIK İLİŞKİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME – ESKİŞEHİR KURŞUNLU KÜLLİYESİ KERVANSARAYI Özer AKTİMUR-SANAT ESERLERİNİN RESTORASYONUNDA GELENEKSEL VE ÇAĞDAŞ TEKNİKLERİN KULLANIMI Derya SÖYLEMEZ ÖZKÖSE-AHŞAP YAPI RESTORASYONUNDA UYGULAMA SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ICOMOS Arkeolojik Mirasın Korunması ve Yönetimi Tüzüğü 1990
Sismik İzolatör Nedir? Sismik İzolasyon Nedir? Deprem izolatörü olarak da adlandırılan sismik izolatör; yapılara gelen…
Son beton fiyatları piyasadan alınan güncel m3 beton fiyatlarına göre güncellenmiştir. Ağustos 2022 ayı itibariyle…
İnşaat demir fiyatları, inşaat maliyet hesaplarında önemli yer tutan maliyet kalemlerindendir. Demir fiyatlarının güncel piyasa…
2022 Doğrudan Temin Limitleri - Eşik Değerler Büyükşehir belediyesi sınırları ve bunun dışındaki yerler için…
20 Ocak 2022 tarihli Resmi Gazete`de yayınlanan Kamu İhale Tebliğ'ine göre 2022 inşaat mühendisi diploma…
KİK Payı Limit On binde beş olarak anılan KİK Payı Limiti 2022 yılı için açıklandı;…