Elastik ve Plastik Şekil Değiştirme (Deformasyon) Nedir?

Şekil değiştirme oluştuktan sonra dış etki kaldırılınca hemen geri dönen şekil değiştirmelere elastik şekil değiştirme ve bu özellikleri taşıyan cisimlere elastik cisim adı verilir. Elastik şekil değiştirmeler zamandan bağımsızdır, dış etki kalkınca hemen geri döner.

Dış etkiler kalktıktan sonra hemen geri dönmeyen şekil değiştirmelere ise elastik olmayan şekil değiştirme adı verilir. Elastik deformasyonlar içinde zamana bağlı olmayan şekil değiştirmelere plastik şekil değiştirme ve bu özelliğe sahip cisimlere plastik cisim adı verilir. Plastik şekil değiştirmeler kalıcı şekil değiştirmelerdir. Burada plastik kelimesi polimerik malzemeler için genel olarak kullanılan isim anlamında kullanılmamaktadır. (Gerilme-Şekil Değiştirme İlişkisi)

Bir cisim yüklendikten sonra yükün sabit kalmasına karşın şekil değiştirmeler zaman içinde artabilir. Bu olaya sünme denir. Herhangi bir yüklemeden sonra yük kalktıktan sonra şekil değiştirmenin bir kısmı zaman içinde geri gelebilir. Bu olaya elastik gecikme adı verilir. Elastik gecikmedeki geri dönen şekil değiştirmeler her ne kadar elastik şekil değiştirmenin bir formu ise de zamana bağlı olması nedeniyle elastik olmayan deformasyonlar arasında düşünülmektedir. (Bazı yazarlar sonradan geri dönen kısmın elastik şekil değiştirmenin bir formu olması nedeniyle elastik şekil değiştirme olarak kabul ederler.)

Zaman faktörü göz önüne alınmadığı takdirde cisim üzerindeki dış etkiler kalktıktan sonra geri dönen şekil değiştirmeler elastik şekil değiştirmeler ve geri dönmeyen kalıcı şekil değiştirmeler plastik şekil değiştirmeler olarak tanımlanır.

Elastik ve plastik cisimler ideal cisimlerdir. Böyle cisimler doğada yoktur. Doğada bulunan cisimlerde dış etkiler kalktıktan sonra şekil değiştirmenin bir kısmı geri gelir ve bir kısmı geri gelmez. Bu cisimlere elasto-plastik cisim adı verilir. Kalıcı veya elastik şekil değiştirmenin miktarına göre cisim idealleştirilerek elastik veya plastik cisim olarak kabul edilir. Şayet elastik ve plastik şekil değiştirmeler mertebe olarak farklı değil ise cismi elasto-plastik cisim olarak göz önüne almak gerekir.

Uygulamada sık kullanılan bir başka idealleştirme, cismin şekil değiştirme kanununun doğrusal kabul edilmesidir. Bu şekilde idealleştirilen cisme Hooke cismi veya elastik cisim adı verilir.

Özellikleri noktadan noktaya değişmeyen cisimlere homojen cisim adı verilir. Özellikleri doğrultuya göre değişmeyen cisimlere ise izotrop cisim aksi halde anizotrop cisim adı verilir.

Zamana bağlı şekil değiştirmede şekil değiştirme hızı gerilmenin fonksiyonu ise böyle cisimlere viskoz cisim adı verilir. Bağlantı doğrusal ise doğrusal viskoz cisim aksi halde doğrusal olmayan viskoz cisim adı verilir. (Viskozite Nedir?)