Tekil Temel Nedir?-Pabuç Temel, Sömel, Münferit Temel

Tekil Temel

Tekil temel; zemin yük taşıma kapasitesi yeterli derecede ya da üzerindeki yükler küçük ise her kolon için ayrı ayrı yapılan temel şeklidir. Pabuç, sömel veya münferit temel olarak adlandırılan tekil temeller yapısal yükleri kolon veya taşıyıcı duvar altında daha geniş bir alana yayarak temel zeminine iletirler. Ekonomik bir temel şekli olan tekil temel türü, yük taşıma kapasitesi çok yüksek veya üzerindeki yük çok düşük ise donatısız yapılma imkanı da vermektedir. Her kolon ve her taşıyıcı duvarın tipik olarak kendi tekil temeli vardır ve bu yüzden her yapıda çok sayıda tekil temel mevcuttur. Tekil temeller inşa, hesap vb. kolaylıkları açısından tercih edilmektedirler.

Bu durumun dışında Pabuç Temel–tekil (münferit) temellerin oturdukları temellerin betonarme yapılması daha uygun olacaktır.

Tekil temeller; dikdörtgen, kare, yamuk veya daire şeklinde inşaa edilebilir. Başka bir deyişle merkezi simetrik geometrik şekiller tekil temel türüne uygundur. Ancak, bina kenarında farklı yapıların varlığı veya yandaki parsellere girilmemesi gerekliliği sebepler nedeniyle asimetrik şekillerin kullanımına gidilebilir. Yükünün fazla olmaması sebebiyle ön yapıma (prefabrikasyon) uygundur.

Tekil temeller her temel türünde ve her yük altında uygulama sahası bulamamaktadır. Özellikle zayıf zemin türlerinde, kolon sayısının fazla olduğu yapılarda veya farklı kotlarda olan temel tabanlarında kullanımı uygun değildir.

Tekil temel-Pabuç Temellerin boyutlandırılmasında duvaraltı temellerinde olduğu gibi hesap yapılır. (Tekil Temel Boyutlandırılmasında Sağlanması Gereken Koşullar) Aralarındaki tek fark duvaraltı temelinde alınan birim boyut yerine tekil temelde, temelin diğer boyutlarının alınmasından ibarettir. Tekil temelde kolon yüzeyinden dışarı çıkan kesitler konsol kiriş kabul edilir. Kolon kesiti eğilme momenti, kesme kuvveti için kritik kesit olarak alınabilir. Zımbalama yüzü olarak, kolon kesitinin genişliği olarak alınan (bc) ye, kolon temel yüksekliğini (d) ilave edip ortaya çıkacak genişlik çevresinde alınmalıdır.

Tekil temellerin sömelleri düz, kademeli (ampartmanlı) ve eğimli olarak yapılırlar.

“Tekil temelde planın en küçük boyutu 0,70 m den, alanı 1,0 m2 den, kalınlığı 250 mm den ve konsol açıklığının 1/4 ünden daha küçük alınamaz. Temeldeki çekme donatısı oranı, her bir doğrultuda, hesapta göz önüne alınan kesite göre 0,002 den az ve donatı aralığı 250 mm den fazla olamaz.” (TS 500, 2000).

Yapılan statik hesaplamalar sonucunda kolon ve perdelerin düşey donatıları tekil temelin başlangıç kotunda bitiyorsa bağ kirişi üstten, perde ve kolon donatısı pabuç pemel–tekil temelin alt kotuna kadar uzanıyorsa bağ kirişi alttan atılmalıdır.

Bağ kirişi atıp, atmama konusu TS 500, 2000 de iki doğrultuda atılması mecburiyete bağlanmıştır. (Bağ kirişler) Ancak buradaki bağ kirişlerini birleşik temellerdeki ya da sürekli temellerdeki kirişlerle karıştırılmaması gerekmektedir. Bunun sebebi tekil temellerdeki bağ kirişleri sadece ayakların birbirine bağlanmasını birlikte hareket etmesini sağlamaktadır. Bunun dışında farklı oturmaları engelleyici veya zemin taban basıncını karşılama gibi bir görevi yoktur. Bağ kirişleri, birbirine bağladıkları kolanlara gelen yükler doğrultusunda, hem çekmeye, hem de basınca çalışırlar.