Metraj Nedir? Nasıl Yapılır? Örnek Metraj – Keşif Tabloları

1. Metraj Nedir?

Metraj, gerçekleştirilen ya da planlanan bir işin, kullanılan ya da kullanılacak malzemenin miktarını belirlemek için yapılan ölçümler, hesaplar ve işlemlerdir. Metrajın tanımında bahsedilen bu miktar kavramı; uzunluk, alan, hacim, ağırlık gibi ölçü birimlerini, adet, paket, kutu, palet, kamyon, tır, vb. ölçeklerdeki tanımlamaları ya da daha farklı ölçüm/gruplama yöntemlerini içerebilir. Dolayısıyla metraj işleminin net bir birimi olmayıp, yapılacak hesapta sayılacak/hesaplanacak şey esastır.

“Proje içerisinde bulunan ve cinsleri farklı olan tüm imalatların ayrı ayrı miktarlarının hesaplanmasına metraj denir.”

Metraj hesabı, yapılacak iş/kullanılacak malzeme miktarının hesaplanması için yapılabileceği gibi yapılmış/kullanılmış miktarın tespiti için de yapılabilir. Kısaca bir iş ya da malzemenin muhasebesi işlemi metraj olarak adlandırılır.

Aynı zamanda metraj, bir yapının maliyet bedel hesabı için yapılan tüm hesaplamaları olan keşif oluşturmanın ilk aşamasıdır. Yani keşfin temelinde metrajdan alınan değerler ve birim fiyat değerleri bulunur.

Metraj;

• Keşif oluşturmanın ilk aşamasıdır.
• Bütçe ve yaklaşık maliyet hesaplarının temelini oluşturur.
• Hakediş çalışmalarında kullanılır.

Bu işlem; metraj çıkarmak, metraj yapmak ya da almak gibi farklı şekillerde de ifade edilebilmektedir.

2. Metraj Nasıl Yapılır?

Metraj yönteminin hesaplanacak birime ve işe bağlı olması, çok farklı yöntemlerin bu işlemde kullanılmasına yol açmaktadır. Dolayısıyla “metraj nasıl yapılır?” sorusunun tek bir yanıtı yoktur. Metrajlar için belirli bir düzene göre oluşturulmuş elektronik tablolar ve programlar kullanılmaktadır. Sayfanın sonunda keşif, metraj ve hakediş işlemleri için hazırlanmış 4 farklı Excel ve Word tablolarına ulaşabilirsiniz.

2.1. Metraj Birimleri

Metraj yöntemlerini açıklamadan önce hangi işin metrajı hangi birimle hesaplandığı gibi kritik bir noktaya değinmek gerekir. Bunun için en çok kullanılan metraj birimlerini şu şekilde sıralayabiliriz;

• Kazı İşleri-m³
• Kaplamalar-m²
• Toprak Taşıma-m³
• Yarım Tuğla Duvar-m²
• Blokaj-m³
• Kalın Tuğla Duvar-m³
• Büz Döşeme-m
• Denizlikler-m
• Beton İşleri-m³
• Bordürler-m
• Betonarme Demirleri-ton
• Sıva, Boya İşleri-m²
• İksalar-m²
• Badana-m²
• Kalıplar-m²
• Mozaik-m²
• İskeleler-m²
• Yalıtım İşleri-m²
• Moloz Taş Duvar-m³
• Ahşap Doğrama-m²
• Kesme Taş Duvar-m³
• Cam-m²
• Çatı Örtüleri-m³
• Demir İşleri-ton

Metraj birimleri için ayrıca kendimize Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın, kamu kurum ve kuruluşlarının gerçekleştirecekleri yapım işlerinde kullanılmak üzere yayınladığı birim fiyat cetvelindeki birimleri referans alabiliriz. Bu cetvelde geçen bazı işlere örnek olarak bakacak olursak;

• Ahşaptan seri kalıp yapılması-metrekare
• Ön yapımlı bileşenlerden oluşan tam güvenlikli, tavanlar için iş iskelesi yapılması-metreküp
• Kum temin edilerek, makine ile serme, sulama ve sıkıştırma yapılması-metreküp
• Kazılara tam ahşap kaplamalı iksa yapılması-metrekare
• Yeni sıva yüzeylere macun ve astar uygulanarak iki kat su bazlı mat boya yapılması-metrekare
• Mahya kiremitleri ile mahya yapılması-metre
• 2.5 cm kalınlığında 400 kg çimento dozlu şap yapılması-metrekare

gibi birimlerin kullanıldığını görürüz.

Tüm iş kalemleri için metraj birimlerine Excel formatında şuradan ulaşabilirsiniz;  Metraj Birimleri

Buradaki resmi birimlerin yanında şantiyelerde metretül olarak bilinen ve sıklıkla kullanılan bir birim de vardır. Metretül konusuyla ilgili detaylı yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.

Çizimlerden yola çıkarak kullanılacak olan malzeme miktarı yüksek hassasiyet ile belirlenebilir. Birimlerine göre metraj, yapılan işin yerinde ölçümlerle ya da bilgisayarda proje üzerinden inşaatın her aşamasında yapılabilmektedir. Hakediş çalışmalarında, dijital ortamda yapılan ölçümler sahada da kontrol edilerek karşılaştırılabilir.

2.2. Metraj Cetveli Nedir?

Metraj cetveli; inşaat projesinde kullanılacak malzemeleri ve diğer maliyet kalemlerinin kategorilerini, detay ve miktarlarını belirten bir çizelgedir. Cetvelin hazırlanmasında, şartname ve çizimler net bir anlayış için ayrıntılı olarak analiz edilecek diğer iki önemli öğedir.

Metraj Cetveli, projenin her aşamasında (sözleşme öncesi ve sözleşme sonrası) kullanılacaktır, ancak farklı sözleşme anlaşmalarına ve projelerine dayalı olarak metraj cetveli gerekliliği farklılık göstermektedir. Metraj cetvellerinin ana kullanım alanları şu şekildedir;

• Teklif sahiplerine proje miktarlarını vererek projenin yapılacak işleri ile ilgili temel bir fikir verir.
• İşin kapsamını tanımlar. İşin kapsamı aynı zamanda çizim ve sözleşmeler doğrultusunda da yapılmalıdır.
• Tahmini veya beklenen sözleşme tutarını verir. İşveren için çok önemlidir.
• Değişiklik değerlemesi için bir temel sağlar. Değişiklik detaylı olarak tartışılmalıdır

Metraj işlemlerinde genel mantık, yapılan işin, harcanan malzemenin her noktasının düşünülerek hesaba katılmasıdır. Örneğin hacim hesabı şeklindeki metraj işlemlerinde iki boyutlu çizimlerden diğer boyutun öngörülmesinde ya da üç boyutlu bir yapının plan ya da görünüşlerinde görünmeyen alanların hesabında (örneğin saçak veya çıkmaların alt bölümleri) problemler yaşanabilir. Dolayısıyla metraj yapılırken mekanlar ya da işler her açıdan düşünülerek değerlendirilmelidir. Bu da her iş kalemi için farklı işlemler ve kabuller anlamına gelmektedir. Örneğin aşağıdaki temel önemli işlemlerin her biri için metraj hesabı ayrı ayrı anlatılmaya değerdir, bu hesap detaylarına ve ilgili Excel hesap dosyalarına bu bağlantılardan ulaşabilirsiniz;

• Beton Metrajı
• Donatı-Demir Metrajı
• Duvar Metrajı
• Sıva Metrajı
• PVC Metrajı

(Bu yazılarda konu ile ilgili ayrı olarak hazırlanmış excel metraj cetvelleri bulunmaktadır.)

Diğer onlarca hatta belki yüzlerce farklı konuda ise benzer prensipler, ölçüm yöntemleri ve matematiksel kurallar takip edilir. Amacın en doğru ve hakkaniyetli ölçüm ve hesap olduğu unutulmadan tarafların anlaşmalarına uygun şekilde metraj işlemleri gerçekleştirilir. (BOQ Nedir? – Bill Of Quantities)

CSB birim fiyat tariflerinde olduğu gibi, ölçüm birim ve şekilleri farklı şekillerde de karşımıza çıkabilmektedir. Dolayısıyla yapılan iş kadar işverenle yüklenicinin yapacağı anlaşma da önemlidir. Şantiye dili ve usta hesabı konusunda sıklıkla sıkıntılar yaşandığından bu birim ve hesap yöntemleri yazılarak imza altına alınmalıdır. Örneğin kimi ustalar metrekareyi de metre olarak adlandırırken kimileri mekap ya da meküp gibi farklı şekillerde kullanabilmektedir. Ya da alan olarak ölçülen kimi bölümlerin özellikle uzunluk ya da metretül olarak ölçülmesi ve bu birimlerin fiyatlarının metrekareyle bir tutulması gibi durumlar söz konusu olabilmektedir. Dolayısıyla hem yaşanabilecek karmaşıklıkların, hem de iki taraf için de hak kayıplarının önüne geçilmesi adına metraj ve hakediş yöntemleri net bir şekilde ortaya konulup anlaşma sağlanmalıdır.

3. Metraj Çıkarırken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

Metraj yaparken dikkat edilmesi gereken hususlar, metraj konusuna göre farklılık gösterse de genel prensipler bakımından aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz.

Metraj yapılırken en önemli hususlar kuşkusuz, doğru hesap, iyi niyet ve tarafsızlıktır.

• Metraj hesapları bir başkası tarafından da anlaşılabilir, kontrol edilebilir ve karşılaştırılabilir olmalıdır.
• Kolaylık adına çeşitli kabuller ve yuvarlamalara başvurarak detaylı hesaplamalardan kaçınılmalıdır. En doğru metraj hesabının en ayrıntılı ölçüm ve hesaplamalar ile elde edilebileceği unutulmamalıdır.
• İlgili her çizim kontrol edilip, her malzeme ölçü birimleri ile kayıt altına alınmalıdır. Bu işlem yapılırken herhangi bir hesabın atlanmadığı veya birden fazla kez yapılmadığından emin olunması gerekmektedir.
• İyi hazırlanmış kontrol listeleri sayesinde hataların önüne geçilebilir. Ayrıca karışıklık yaşanabilecek ya da daha sonra anlaşılmasında zorluk yaşanabilecek noktalarda açıklamalar ya da notlar eklenmelidir.
• Daha sonra yapılabilecek değişikliklerin kolayca düzeltilmesi ve olası hesap hatalarından kaçınmak adına Excel gibi elektronik tablolardan ya da metraj için hazırlanmış özel programlar kullanılmalıdır.
• Metraj alınırken, metraj alan kişinin inşaat süresince oluşacak zayiat yüzdesini de göz önünde bulundurması gerekmektedir.
• Metrajı doğru almak maliyet hesabı için çok önemlidir, çünkü metraj, çalışan sayısı ve yüklenici ekipman maliyeti ile doğrudan ilintilidir.
• Hesap sırasında yapılan kabuller ve varsayımlar varsa, bu noktalar not edilmeli ve daha sonra netleştirilmeli ya da tarafların kabulüne sunulmalıdır.
• Proje üzerinden çıkarılan metrajlarda kuşkuya düşülmesi durumunda, durumun netleştirilmesi için yerinde kontroller ve ölçümler gerçekleştirilmelidir.
• Şantiyede yerinde yapılan ölçümlerde ölçüm hassasiyetine dikkat edilmelidir. Örneğin metrelerin eğimlerinin, metreyi tutan iki kişi tarafından tam algılanaması nedeniyle daha uygun bir pozisyondaki bir kişi tarafından denetlenmesi uygun olacaktır. Uzun mesafelerde tutuş biçimleri dahil her bakımdan denetim için her uçta birer kişi daha bulunması sağlanabilir.
• Metrelerin sehim yapmasının önüne geçmek adına mümkün olduğu kadar yatay yüzeyler üzerine tutularak ölçüm yapmaya çalışılmalıdır. Temel ölçüm bilgisi kuralları takip edilmelidir.
• Büyük uzunluklar, alanlar ya da hacimler ile temel yöntemlerle ölçülmesi mümkün olmayan noktalarda, harita mühendisleri/topograflardan destek alınmalıdır.
• Metraj hazırlanırken yapılan en sık hata, bazı yapı elemanları miktarının olması gerekenden az ya da fazla olmasıdır. Bu durum, daha çok bazı elemanların unutulması veya birden fazla yazılmasıyla meydana gelmektedir.
• Boyutları ifade eden rakamlar, elemanın birimine uygun şekilde yazılmalıdır. Örneğin 2,00 m; 5,20 m2; 4,500 m3; 1,500 ton.
• Eleman boyutları belirlenirken, en ve boylar planlardan; yükseklikler kesitlerden alınmalıdır.

Klasik yöntemde metraj 2 boyutlu AutoCAD gibi programlrda çizimlerinden manuel hesaplanırken, bu işlem belirli bir zaman almakta, çok fazla değişken içerdiği için bir takım yanlışlıklara ve hatalara yol açabilmektedir. Son yıllardaki 3 boyutlu modellemedeki gelişmeler ölçüm tasarım ve teslim aşamalarını daha verimli hale getirmiştir. BİM-Yapı Bilgi Modellesi yazılımlarındaki hızlı ve daha keskin ölçüm sistemleri inşaat sektörünü klasik yöntemlerden BİM yöntemlerinin kullanımına doğru yönlendirmektedir.

3.1. Metraj Cetveli Örnekleri

Aşağıdaki bağlantılarda paylaşılan, keşif, metraj, teklif ve icmal örneklerinin içerikleri anlaşılması açısından silinmemiştir. Dosyalarda bulunan fiyatlar farklı tarihlere ait olduğundan referans olarak bir anlam ifade etmemelidir.

• Metraj ve Keşif Örneği Excel
• Metraj ve Teklif Örneği Excel
• Kaba İnşaat Metraj Örneği – Word
• Metraj İcmali Örneği Excel

Metraj konusunda ya da ilgili tablolar hakkında merak ettikleriniz ya da belirtmek istediğiniz hususları aşağıdaki yorumlar bölümünden iletebilirsiniz.