Metretül Nedir? Mtül Hesaplama Mantığı ve Örnekleri

1. Metretül Nedir?

Metretül (mtül), bir ölçüsü daha önceden belirli olan ya da kararlaştırılan 2 boyutlu alanların tek boyutlu yani uzunluk birimi cinsinden ölçülmesi şeklindeki hesaplama yöntemidir. Kısaca mt ya da mtül şeklinde de ifade edilmektedir.

Metretül hesabında en önemli nokta, diğer hakediş-metraj işlemlerinde olduğu gibi mtül ölçüm yönteminin işin başında netleştirilerek yanlış anlaşılmaların, istismar ya da hak kayıplarının önlenmesidir. Bu konuyu örnekler üzerinden açıklayarak metretül hesabında ne gibi problemlerin yaşanabildiğini yazının ilerleyen bölümlerinde açıklayacağız.

Öncelikle belirtilmelidir ki metretül, mtül hesaplama yöntemi inşaat sektöründe teknik alanda karşılığı olmayan, daha çok uygulamada, uygulayıcı, usta-işçi ya da taşeronlar tarafından, fiyat verme ve ölçme konusunda kolay olması (kimi zaman da avantajları) sebebiyle ortaya atılan ölçme yöntemidir. (Tekstil ya da diğer sektörlerde daha yaygın şekilde kullanılmaktadır.) Fakat bazı noktalarda yüklenen ve yüklenici tarafı için de avantajları olduğundan kullanılmasında da sakınca bulunmamaktadır. Örneğin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın yayınladığı birim fiyatlarda bu ölçü yöntemi yalnızca 1 iş kaleminde (Kompozit baca hava atıkgaz sistemi), analizlerde ise 2 iş kaleminde (çelik borunun taşıtlara yükleme, boşaltma ve istifi) geçmektedir. Herhangi bir alan ya da hacim hesabında haklı olarak mtül hesabı kullanılmamaktadır.

2. Metretül Hesabı Nerelerde Kullanılır?

Metretül hesabı, tanımı gereği tek ölçünün sabit olduğu alan hesapları ya da sabit uzunluğun önemsiz olduğu noktalarda kullanılabilir. Fakat bu konuda oldukça yaratıcı olunabilen inşaat sektöründe bir çok noktada bu hesap yöntemiyle karşılaşabilmekteyiz.  Mtül hesaplama;

1. Mermer-granit gibi taş işleri
2. Sıva, alçıpan, asma tavan işleri,
3. Pencere, kapı, pvc, doğrama,
4. Korkuluklar, parapetler,
5. Denizlik, harpuşta işleri,
6. Bordür, çim taşı, farklı parke taşları,
7. Merdiven kaplama,
8. Süpürgelikler, limonluklar, eşikler,

gibi birçok farklı alanda karşımıza çıkabilmektedir.

Burada “karşımıza çıkabilir” kelimelerine dikkat çekmek gerekir. Zira bu konuların asıl hesaplama yöntemleri farklı olup, bu alanlarda metretül hesabı yapılması gerekir anlamına gelmemektedir.

Gerek şantiyelerde gerek farklı ortamlarda x işi metretül ile ölçülür gibi kesin ifadeler kullanılmaktadır. Bu kabul yanlış olup, bu ölçüm yöntemi ancak iki tarafın da kabul etmesi durumunda geçerlidir. Çünkü temel metraj ve keşif işlemlerinde (CSB birim fiyatlarında da olduğu gibi) böyle bir ölçü birimi yoktur. Bu kabul bir inisiyatif kullanımıdır.

Yukarıda bahsedilen alanlarının çoğunda da genel mantık aynı olsa da ölçüm tekniklerinde farklılıklar olabilmektedir. Bu sebeple anlaşma sağlanmadan önce mtül ölçme yöntemi kesinlikle kararlaştırılmalıdır. Şimdi “metretül hesabı nasıl yapılır?” örnekler üzerinden inceleyelim.

2. Metretül (mtül) Hesabı Nasıl Yapılır?

Metretül hesaplama, tanımından da anlaşıldığı şekilde sabit ölçünün iptal edilip, değişken ölçünün kullanılmasıdır.

Unutulmamalıdır ki detaylı hesaplamalar her zaman yapılan işin hakkının verilmesi için en kesin ve adil yoldur. Varsayımlar, hesaba katılmayan noktalar ve yuvarlamalar her zaman net değerlerden uzaklaştıran faktörlerdir.

Metretül hesaplamayı en sık kullanıldığı alanlardan örnekler vererek açıklayalım.

2.1. Pencere, Pvc, Doğrama Metretül Hesabı

Pvc pencere üzerinden metretül hesabına bakalım. Pvc işlerinde, maliyet kullanılan profil ile orantılıdır. Farklı çeşit, kalınlık ve özelliklerde pvc profillerin bulunması sebebiyle pvc metrajının birimi aslında kilogramdır. Pvc metrajının nasıl yapıldığı ile ilgili detaylı bir yazımız da mevcut ve buradan inceleyebilirsiniz.

Pvc metretül hesabı ise aslında profillerin uzunluklarıdır.

Örneğin yukarıdaki görselde bir pvc pencere ve profilleri görülmektedir. Kanat (sarı bölüm) profillerini hesaplayalım;

4 adet 1,35 m dikey, 4 adet 0,7 m yatay profil bulunmaktadır. Toplam 4×1,35+4×0,7= 8,2 metre profil

Diğer ana profilleri hesaplayalım (pembe bölüm);

2 adet 2,3 metre yatay, 4 adet 1,35 m düşey profil bulunmaktadır. Toplam 2×2,3+4×1,35= 10 metre profil.

Buradaki profillerin farklı kesitlerde olmasını göz ardı edersek toplam 18,2 metre pvc profil bulunmaktadır. İşte bu hesap 18,2 metretül olarak isimlendirilebilmektedir. Camlarda ise böyle bir durum söz konusu değildir.

2.2. Merdiven Metretül Hesabı

Merdivenlerde mtül hesabı, basamak ve rıhtların uzun ölçülerinin toplanması şeklindedir.

Örneğin basamak genişliği 1,2 metre derinliği 0,4 m, rıht genişliği 1,2 metre, rıht yüksekliği 0,30 m olsun. Burada 1 basamak ve 1 rıhttan oluşan merdiven bölümü mtül cinsinden 1,2 + 1,2 = 2,4 mtül olarak hesaplanabilmektedir. Sahanlıklar ise genellikle en x boy olarak m2 olarak hesaba katılır. Merdiven kaplamalarda CSB’de olduğu gibi özel m2 fiyatı belirlemek yerine mtül hesabı yapılarak kolaya kaçılmaktadır. Fakat burada basamak derinliğinin, rıht yükseliğinin farklı olması, ayrıca bu metretülün metrekare ile bir tutulması gibi hususlara dikkat çekilmelidir.

2.3. Sıva ve Alçıpan Metretül Hesaplama

Sıva ve alçıpan metretül hesabı sıkça karşılaşılan ve sorun yaşanan noktalardandır. Örneğin alçıpan tavanlarda sıkça yapılan havuz uygulamasını inceleyelim.

Yukarıdaki örnekte olduğu gibi alçıpan tasarımlarda genellikle 1 ve 2 ile gösterilen bölgeler ayrı ayrı A ve B şeklinde ölçülüp toplanarak, metretül hesaplanmaktadır. Benzer şekilde kimi zaman sıvalarda da buna benzer kırık olarak adlandırılan bölümlerde metretül hesabı yapılabilmektedir. Sıva metrajı konusunda detaylı bilgi almak için “Sıva Metrajı Nasıl Yapılır?” yazımızı da okuyabilirsiniz.

2.4. Bordür, Çim Taşı ve Farklı Parke Taşları Metretül Hesabı

Bordürlerde metretül hesabı, yukarıda bahsedilen pvc hesabı gibi, uzunluğun, mtül olarak ifade edilmesinden farklı bir durum değildir. Ancak çim taşı gibi dikdörtgen elemanlarda mtül hesabında sıkıntı yaşanabilmektedir. Örneğin aşağıdaki görseli inceleyelim.

Buradaki ya da benzeri taş döşeme işlemlerinde, taş başı ya da bunun doğrudan benzeri alan hesabı yerine taşların yatay mesafelerinin toplanması şeklinde yaratıcı bir metretül-mt hesabı yapılabilmektedir. Şekilde görülen alanda örneğin bir sıra 60+60=1,2 mtül olarak ölçülüp, yatay sıra sayısı ile çarpılarak toplam mtül hesaplanabilmektedir . 🙂 Yukarıdaki gibi bir yürüyüş yolu ya da komple alanın döşenmesi sırasında bu şekilde bir ölçümün mantığı özellikle sorgulanmalıdır.

3. Metretül Hesabı Konusunda Dikkat Edilmesi Gerekenler

Buraya kadar “metretül hesabı nedir? nasıl yapılır?” gibi konularını örneklerlerle açıklamaya çalıştık. Metretül hesabı ve bu konuda dikkat edilmesi gerekenleri maddeler halinde değerlendirecek olursak;

• Metraj konusunda, en net hesaplamalar dolayısı ile en hakkaniyetli hakedişler, en detaylı ölçüm ve en az varsayım ile gerçekleştirilebilir. Burada bir tarafın yeterince detaylı analiz ve buna uygun fiyatlandırma yapamıyor olması o tarafın sorunudur. Teknik eleman çalıştırılarak ya da danışmanlık alınarak bu sorunun aşılabileceği ve böylelikle mühendis, mimar, tekniker gibi elemanlara istihdam/iş sağlanabileceği unutulmamalıdır. Detaylı analizlerden kaçınma nedenleri iyi değerlendirilmelidir.
• Metretül hesabının iş veren ve yüklenicinin iki taraflı rızası ile uygulanabilir olduğu akıldan çıkarılmamalıdır. “Bu iş böyle yapılır, şöyle ölçülür”, “ben 40 senedir böyle yapıyorum” ve “herkes böyle yapıyor” gibi bahaneler bir şey ifade etmez.
• Metretül hesabına girilmemesi tavsiyesi, işçinin zararı ya da iş verenin çıkarı için değildir. Tabii ki bir duvara monte edilen bir alçıpanın m2 işçilik bedeli ile, tavana yapılan bir motifin işçilik bedeli aynı değildir. Fakat her noktaya ayrı özel fiyatlandırma yapılması, belirli bir kabul yapıp bütün projeye uygulamaktan daha hakkaniyetlidir. Amaç doğruya ulaşmaktır, kim kimden daha fazla çıkar sağlayacak değildir.
• Mtül hesabı uygulandığında, 1 metretül ve 1 m2 arasındaki ilişki uygun bir şekilde kurulmalıdır. Her m2’nin her mtül’e eşit olması söz konusu değildir. Her biri için ayrı fiyatlandırma yapılabilir.
• İmalata başlamadan, sözleşmelerle ölçüm şekilleri, birim fiyatları, m2-mtül ilişkisi ve özel (motif gibi) proje fiyatları belirlenip imza altına alınırsa, hakediş aşamasında anlaşmazlıkların önüne geçilmiş olunur.
• Metretül hesabının zıttı ya da karşılığı yevmiye hesabı da değildir. Yevmiye konusu apayrı bir konu olup bir diğer suistimale açık noktalardandır.
• Metretül hesabında derinliğin görece daha geniş olduğu yerlerde köşegen ölçümü gibi durumlar da söz konusu olup yaratıcılık sınırları zorlanabilmektedir.