Betonarmede Dengeli Kırılma, Çekme ve Basınç Kırılması
İçerik
Betonarmede, beton maksimum birim kısalmasına ulaştığında, çekme donatısının akıp akmamasına bağlı olarak üç farklı kırılma türü tanımlanmaktadır. Bunlar:
1. Dengeli Kırılma
Denge kırılmasında, betonun nihai birim kısama değerine ulaşması (TS500’de bu değer εcu=0.003) ile çekme donatısının akması (εs=εy) aynı anda gerçekleşir. Donatı aktıktan sonra daha fazla uzama imkanı bulamadan beton ezilerek göçme meydana gelir. Göçme meydana gelmeden önce belirgin beton çatlağı da gözlenmez. Dolayısıyla, dengeli kırılma bir çeşit gevrek kırılmadır. Bu tür davranışı meydana getiren donatı miktarına sahip kesit dengeli donatılı kesit olarak isimlendirlir.
2. Çekme Kırılması veya Çekme Kontrollü Kırılma
Çekme kırılmasında, betonun birim kısalması εc=0.003’e erişmeden önce çekme donatısında akma meydana gelir (εs>εy). Donatı aktıktan sonra uzamaya devam ederken betonun birim kısalması, εcu=0.003’e erişir ve göçme gerçekleşir. Göçme meydana gelmeden önce belirgin beton çatlakları gözlenir. Dolayısıyla, çekme kırılması bir çeşit sünek kırılmadır. Bu tür davranışı meydana getiren donatı miktarına sahip kesit denge altı donatılı veya çekme kontrollü kesit olarak isimlendirilir.
3. Basınç Kırılması veya Basınç Kontrollü Kırılma
Basınç kırılmasında, çekme donatısında akma meydana gelmeden önce (εs<εy) betonun birim kısalması εcu=0.003’e erişir ve beton ezilerek göçme gerçekleşir. Donatı doğrusal elastik bölgede kaldığı için çok az şekil değiştirir ve betonda neredeyse çatlama meydana gelmez. Dolayısıyla, basınç kırılması bir çeşit gevrek kırılmadır. Bu tür davranışı meydana getiren donatı miktarına sahip kesit denge üstü donatılı veya basınç kontrollü kesit olarak isimlendirilir.
Çekme donatısının akıp akmadığına, doğrudan donatı birim uzaması hesaplanarak karak verilebilir. Bundan farklı olarak toplam çekme donatısı miktarı, donatının akıp akmamasının bir göstergesi olarak kullanılabilir. Yönetmeliklerde, sünek kırılmanın garanti altına alınması için gerekli kurallar yer almaktadır.
