Jeodezik Kubbe Nedir?
Richard Buckminster Fuller tarafından 1954’te patenti alınmış olan jeodezik kubbe, yirmiyüzlüden (Platonik veya düzgün katı cisimlerden biri) çıkartılan en elverişli kubbe sistemi olarak bilinir.
Fuller, jeodezik kubbeyi patent başvurusunda çekme ve basınç kuvvetlerini sisteme düzenli olarak yayan “küre biçiminde bir direk” olarak tanımlanmıştır. Jeodezik kubbe, (en az yüzeyle en fazla hacim kaplayan ve iç basınca karşı en dayanıklı olan) küre ile dörtyüzlünün (en fazla yüzeyle en az hacim kaplayan ve dış basınca karşı en fazla rijitliğe sahip olan) yapısal avantajlarını birleştirir.
Jeodezik sistem, yükleri yüzeyine eşit bir biçimde dağıtır ve uzay kafesi gibi tamamen küçük elemanlardan oluştuğu için ekonomik bir şekilde inşa edilebilir. Jeodezik kubbe, matematiksel olarak tanımlı bir yüzey üzerinde bulunan iki nokta arasındaki en kısa çizgi üzerine kurulu bir geometrinin ürünüdür. İsmini, yeryüzünün boyutlarını ve şeklini ölçen jeodezi biliminden almıştır. Jeodezik kubbe, jeodezik çizgilerin (veya büyük dairelerin) kesişmesi sonucunda oluşan bir çokgenler ızgarasından oluşur. Büyük daire, (Fuller’a göre) “bir kürenin merkezinden geçen bir düzlemin küre yüzeyinde oluşturduğu çizgi”dir. Üç yönlü bir “büyük daire” ızgarası, küre üzerine yerleştirilmiş bir yırmiyüzlünün yüzlerini simetrik olarak böler.
Yirmiyüzlünün üçgen yüzlerinden her birinin bölünme sayısı frekans olarak ölçülür. Frekans arttıkça, daha çok üçgen oluşur, kubbe daha da rijitleşir. Jeodezik kubbenin bölümlenebilme özelliği oldukça ilginçtir. Fuller’ın çığır açan kitabında (Critical Path) söylediği gibi, “… jeodezik kubbenin çapı ikiye her katladığında, içerdiği atmosfer molekülleri sekiz kat artarken, onu çevreleyen kabuk yalnızca dört kat artar”. Bu tespit, Fuller’ın 1950’de tüm Manhattan şehir merkezini içine alan 3,2 km çapında bir jeodezik kubbe önermesiyle sonuçlandı.
Bu kubbenin kabuğunun ağırlığı, içinde barındırdığı havanın hacmine kıyasla oldukça düşük, kubbe sistemi de kısa mesafedeki optik yanılgı nedeniyle büyük ölçüde görünmez olacaktı.
Fuller ve danışmanlık şirketleri Synergetıcs ve Geodesics İnc., diğer mimarlar ve mühendislerle işbirliği içinde çalışarak, pek çok jeodezik kabuk sistemi üretti.
Ayrıca Fuller, geometrik düzenin ve çeşitli bağlantı detaylarının patenti de dahil olmak üzere teknolojisinin lisansını aldı. Kubbeler karton, kontrplak levhalar, çelik saclar ve Elyaf Takviyeli Plastikler gibi çok çeşitli malzemelerden üretildi.
Çeşitli Kubbe ve Kabuk Sistemlerin Açıklıkları, Kalınlıkları, Açıklık/Kalınlık Oranları
