Permakültür Nedir? Permakültür Tasarımı, Etiği ve İlkeleri
İçerik
1. Permakültürün Tanımı
Permakültür, sürdürülebilir insan yerleşimleri yaratma amaçlı bir tasarım sistemidir ve amaç kendi ihtiyaçlarını karşılayan, çevresini sömürmeyen veya kirletmeyen, dolayısıyla uzun vadede sürdürülebilir, ekolojik olarak sağlıklı ve ekonomik olarak uygulanabilir sistemler yaratmaktır.
Permakültürün temel felsefesi, “doğaya rağmen değil, doğa ile birlikte çalışmaya, kısa süreli-düşüncesiz bir emek yerine uzun süreli-düşünceli bir gözleme, öğeleri tek ürünlük bir sistem olarak görmek yerine bitkilerle hayvanların tüm işlevlerini birlikte değerlendirmeye” dayalı bir yaklaşım olmalıdır.
Permakültür kavramı, İngilizce “permanent” (kalıcı) ve “agriculture” (tarım) kelimelerinin, latincede ise “perm” (sürmek, devam etmek), “culture” (tarım) kelimelerinin birleşmesi ile oluşmuştur.
Permakültür, insanla doğanın uyumunun temel alındığı, doğayı gözlemleyip taklit ederek, doğaya en az müdahalenin uygulandığı, kendi ihtiyaçlarını karşılayabilen sistem tasarımlarıdır.
2. Permakültür Tasarımın Üç Temel Etik Kuralı
Permakültürde üç bölümden oluşan bir etik anlayış benimsenilir:
- Dünya’ya özen göstermek,
- İnsana özen göstermek,
- Adil Paylaşım
2.1. Dünya’ya özen göstermek
Dünyaya özen göstermek, yeryüzündeki canlı ve cansız tüm varlıklara özen göstermeyi ifade etmektedir. Dünyayı gözlemek, ancak kaynakların akıllıca yönetilmesi ile mümkün olabilecektir. Dünya’ya özen gösterme etiğinin uygulanabilmesi için çeşitli yollardan bahsedilmektedir. Bunlar:
- Eylemlerin uzun vadeli sonuçlarının göz önünde bulundurulması.
- Arazide olabildiğince yerel ya da doğal türlerin kullanılması
- Mümkün olan en küçük toprak parçasının işlenerek, yoğunlaştırılmış sistemlerin kurgulanmaya çalışılması.
- Çok yönlü ve polikültürel (farklı ürünlerin bir arada yetiştirildiği) uygulamalar yapılması.
- Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılması.
- Gıda yetiştiriciliğinin şehirlerde yeniden başlatılması.
- Atıkların mümkün olduğunca geri dönüştürülmesi.
- Toprağa verimlilik kazandırmaya ilişkin çalışmalar (ağaçlandırma vs.) yapılması.
2.2. İnsana özen göstermek
İnsan, yaptığı faaliyetlerle dünyanın durumunda ve gidişatında belirleyici role sahiptir. İnsana özen göstermek, insanın ihtiyaçlarını ve gelişimi sağlarken doğa ile uyumlu hareket etmesini içermektedir.
2.3. Adil Paylaşım
Bu etik kuralı, kaynakların tüm insanlar arasında adaletli bir şekilde dağıtılması ve israfın önlenmesini içermektedir. Tüketim sınırlarını belirlemek, esasında diğer etik kurallar olan “dünyaya özen göstermek” ve “insana özen göstermek” in gerçekleşebilmesi için gerekli olan stratejilerin belirlenmesidir.
3. Permakültür İlkeleri
Permakültür ilkeleri:
- Gözlemleyin ve Etkileşime Girin,
- Bağıntılı Yerleştirme,
- Her Ögenin Birden Fazla İşlevi Vardır,
- Bütün Önemli İşlevler Birden Fazla Öge Tarafından Desteklenmelidir,
- Enerjiyi Yakalayın ve Muhafaza Edin,
- Faydalı Çıktı Elde Edin,
- Kendi Kendinizi Yönetin ve Geribildirimlere Açık Olun,
- Yenilenebilir Kaynak ve Hizmetleri Kullanın ve Değerlerini Bilin,
- Atık Üretmeyin,
- Örüntülerden Ayrıntılara Doğru Tasarım Yapın,
- Ayırmaktansa Tümleştirin,
- Küçük Ölçekli Yoğun Sistemler Kurun ve Yavaş Çözümlerden Faydalanın,
- Çeşitlilikten Faydalanın ve Değerini Bilin,
- Kenarları Kullanın ve Marjinal Olanın Değerini Bilin,
- Değişimden Yaratıcı Biçimde Faydalanın ve Ona Cevap Verin
Aşağıdaki şekilde permakültürün uygulama alanları için oluşturulan tasarımda kullanılacak etik kurallar ve ilkeler ileri teknoloji değil doğaya uygun teknoloji ve araçları, kültür ve eğitim, sağlık ve manevi refah, finans ve ekonomi, arazi kullanım hakkı ve toplum, toprak ve doğa yönetimi, yapılı çevre olmak üzere yedi temel konu üzerine kurulmaktadır. Hem bu ilkelerin birbiri ile ilişkisini hem de diğer alt konular ile ilgili ilişkisini de gösterecek örümcek ağı gibi bir sarmal yapı oluşturulmaktadır.
4. Permakültür Projeleri
Permakültür projeleri, hizmet şekline ve amaçlarına göre ayrılan birçok ekoköy ve çiftlikten oluşmaktadır. Bu ekoköy ve çiftliklerde çeşitli faaliyetin yanı sıra permakültür tasarım kursları verilmekte ve permakültür sistemleri uygulanmaktadır. Dünya’da 2485 permakültür projesi bulunmaktadır (permacultureglobal.org, 2018). İlgili kuruluşların internet sitelerindeki bilgilere göre düzenlenen aşağıdaki tabloda Dünya’daki permakültür projelerinden bazı örnekler yer almaktadır.
| Permakültür Çiftlikleri | Finca Tierra | CapeTrib Exotic | Whitwood Permaculture Farm | D Acres New Hampshire Permaculture Fram |
| Yer, Tarih | Kosta Rika, 2010 | Avıısturalya, 1988 | Avıısturalya, 2016 | Amerika Birleşik Devletleri, 1997 |
| Proje Tipi | Kırsal, Ticari, Gösteri, Eğitim | Kırsal, Ticari | Kırsal, Konut, Ticari | Kırsal, Gösteri, Eğitim |
| İçeriği | Permakültür prensiplerini eğitim amaçlı bir çiftlikle birleştirerek alternatif tatil imkânı sunar | 100’ün üzerinde meyvenin yetiştiği turistik permakültür çiftliği | Permakültür ve yenilenebilir tarım eğitimi, kurs ve vvorkshoplar | Sürdürülebilir yaşam ve organik, çiftliğe yönelik teknikleri uygulayan ve araştıran bir eğitim merkezi |
| Etkinlikler ve Hizmetler | Günlük turlar, permakültür tasarını kursu | Tropik meyve tatma ve çiftlik turu | Permakültür tasarımları oluşturma ve deneyimleme | Çiftlik kahvaltısı, permakültür kursu ve doğa yürüyüşü |
| Turizm Faaliyetleri ve Konaklama İmkânları | Kanıp alanları ve Bamboo evlerde koııaklayabilme imkânı | Oda kahvaltı, konaklama imkânı | Konaklamaya açık ve gönüllü kabul etmekte | Kamp alanları ve odalarda koııaklayabilme imkânı |
Kaynaklar: AYBÜKE FIRAT-TÜRKİYE’DE YER ALAN PERMAKÜLTÜR ALANLARI VE EKOLOJİK YAŞAM ÇİFTLİKLERİNİN EKOLOJİK SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ ELMAS ÜLKÜHAN USTA-PERMAKÜLTÜR BAHÇELERİNDE KULLANIM POTANSİYELİ OLAN Stevia rebaudiana Bertoni ve Hypericum perforatum L. BİTKİLERİNİN KURAKLIK STRESİ ALTINDA BÜYÜME KOŞULLARININ BELİRLENMESİ Yağmur ÖCAL-KENTSEL YERLEŞİMLERDE PERMAKÜLTÜR TASARIM POTANSİYELİ: BURDUR KARAMANLI ÖRNEĞİ ŞERİFE CİCİK-TATUTA ÇİFTLİKLERİNDEKİ UYGULAMALARIN PERMAKÜLTÜR GÖNÜLLÜLERİNİN MOTİVASYONLARINA ETKİSİ N. Nihan PARLAK-EKOLOJİK PEYZAJ TASARIMI VE PERMAKÜLTÜR YAKLAŞIMI Fevziye GURLAŞ-TRABZONALTERNATİF TURİZM İÇİN SÜRDÜRÜLEBİLİR DENGELİ SKOR KARTIN PERMAKÜLTÜR EKOLOJİK KÖY VE ÇİFTLİKLERİN PASTORAL VADİ ÖRNEĞİ
