Akma Sınırı ve Akma Dayanımı Nedir?
Akma sınırı çekme deneyinde uygulanan uzama hızının bir fonksiyonudur. Akma bölgesinde durdurulmasıya özellikle düşük değerdeki birim uzama hızlarına karşı gelen akma sınırında gerilme değeri düşer. Bu değer statik akma sınırı olarak değerlendirilir. Statik akma sınırının varlığı, özellikle taşıma gücü teorisinde önemlidir ve belirlenmesi bir zorunluluktur.
Çeliğin akma sınırı soğuk şekil vermede oluşan şekil değiştirme durumuna bağlıdır. Bu nedenle malzemeye ön şekil vermebu değeri önemli ölçüde değiştirebilir. Akma sınırının bir ölçütü ve ön işareti, çekme deneyinde numunenin bir önceki şekil değiştirmeye nazaran nasıl yüklendiğine bağlıdır. Yükleme ve boşaltma (çekme-basma) şeklindeki yüklemede ön şekil verme, akma sınırının belirli bir şekilde azalmasına ve az miktarda değişimine yol açar. (Bauschinger etkisi)
Akma dayanımını aştıktan sonra malzeme plastik şekil değişimine uğrar. Akma dayanımı aşılmadan önce yani elastik bölgede malzemeye etki eden yükleme, kuvvet ortadan kalkarsa malzeme bir süre sonra eski haline döner elastik davranır ama artık akma dayanımı aşılmış plastik bölgeye geçilmişse malzemenin maruz kaldığı kuvvet ortadan kaldırılsa dahi malzeme eski haline dönemez. Şekil değiştirme artık kalıcıdır yani plastik şekil değiştirme söz konusu olmuştur.
Öte yandan, bir yandan malzemenin elastik şekil değiştirmesi için elastisite modülü bir ölçüttür. Elastisite modülünden başlangıç enkesitine etkiyen kuvvetin, diğer bir deyimle gerilmenin tamamen elastik bölgede kalan uzaması sırasında ortaya çıkan birim boy değişine olan oranı anlaşılmaktadır.
Ayrıca TBDY 2018 ile olası akma gerilmesi tanımlanmış olup, bu karakteristik akma gerilmesinden farklı olarak kullanılan malzemeden beklenen akma gerilmesi anlamına gelmektedir. Ry ile gösterilen bu değerler;
- S235 için 1,4,
- S275 için 1,3,
- S355 için 1,25,
- S460 için 1,1,
- Boru ve Kutu profiller için 1,4,
- Donatı Çeliği için 1,2 ,
olarak verilmiştir. (TBDY 2018-Tablo 9.2)
