Asfalt Yollarda Meydana Gelen Kusur ve Hasar Çeşitleri

Asfaltlarda Esnek Kaplamalarda Oluşan Hasar Tipleri;  Deformasyonlar, Ayrışmalar ve Çatlamalar olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Tüm bu hasarların meydana gelmesine neden olan etkiler şu şekildedir.

Trafik Etkisi: Tekerlek yükü, lastik basıncı, dingil sayısı, yük tekrarlanma frekansı gibi çeşitli faktörleri içerir.

İklim ve Çevre Etkisi: Aşırı sıcak havalar, çok soğuk havalar, don etkisi gibi faktörlerdir.

Yapım ve Dizayn Hatalarının Etkisi: Sıkıştırma hatası, asfalt çimentosunun oranının aşırı oluşu, zeminin iyi sıkışmaması, karışım sıcaklığının iyi ayarlanamaması, yanlış karışım oranı, kötü serme.

Malzeme Hatalarının Etkisi: Kullanılan agreganın aşınma ve don dayanımı düşük oluşu, aşırı ince malzeme, aşırı kaba malzeme, karışımda aşırı rutubet olması.

Esnek Kaplamalarda-Asfaltlarda Oluşan Hasar Tipleri;

DEFORMASYONLAR

Deformasyon asfalt kaplama imalatından bir süre sonra görülen yapısal bozukluklardır. Bunlar kalıcı deformasyonlar (kalıcı şekil değiştirmeler) şeklinde olup yol ekseni boyunca veya belirli kesimlerde yolun tüm kesitinde veya belirli kısımlarında bölgesel şekilde görülebilmektedir.

HANGİ SEBEPLERDEN DOLAYI ASFALT TABAKALARDA DEFORMASYONLAR OLUŞUR ?

• Deformasyonlar genel olarak düşük stabiliteli bitümlü sıcak karışımların imalatından kaynaklanır. Fakat değişik sebepleri de vardır:
• Kaplama tabakalarının yetersiz sıkıştırılması.
• Aşınma tabakalarında aşırı filler ve asfalt kullanımı.
• Alt tabakalarda ve zeminde aşırı hacim değişikliği olması.
• Tabaka kalınlıklarının yetersiz oluşu.
• Yetersiz drenaj.

DEFORMASYON TİPLERİ

• Teker İzleri
• Üniform Olmayan Yüzey Deformasyonları
• Bölgesel Çökme veya oturmalar
• Ondülasyonlar (Dalgalanmalar ve yığılmalar)
• Kabarmalar
• Lastik Deseni
• Özellikle ağır taşıt trafiğinin yoğun olduğu yollarda çok sık karşılaşılan bu tip kusurların nedenleri çeşitlidir.

TEKER İZİ DEFORMASYONLARININ NEDENLERİ

• Ağır trafik yükü ve tekerrür sayısının fazlalığı
• Ağır taşıtların yavaş hızı
• Yüksek hava ısısı
• Yetersiz temel tabakası kalınlığı ve zemin mukavemeti
• Aşırı asfalt ve filler yüzdesi veya filler/bitüm yüzdesi.
• Yüksek penetrasyonlu asfalt
• Yuvarlak dere malzemesi
• Yetersiz sıkıştırma

TEKER İZİ DEFORMASYONLARININ TEHLİKELERİ

• Teker izi deformasyonları özellikle hızlı taşıtlar için sürüş emniyeti açısından tehlikeli iken sürüş konforu açısından da mahsurludur.
• Yüzeysel yağmur sularının bu oluklarda birikmesi taşıtların sürüş emniyetini olumsuz etkiler.
• Bu oluklarda biriken suların donması tehlike yarattığı gibi kaplamanın içine nüfuz ederek agreganın soyulmasına ve asfaltın oksidasyonunun artmasına neden olduğundan diğer tip stabilite bozukluklarının başlamasına veya hızlanmasına sebep olur.

UNIFORM OLMAYAN YÜZEY

Bu tip deformasyonlar genel olarak zemin ve temel tabakalarındaki oturmalardan kaynaklansa da farklı nedenleri de vardır. Bu tip deformasyonlar yolun boyuna veya enine doğru farklı şekillerde dalgalı yüzeyler olarak görülür.
Bu tip yollarda sürüş konforu ve emniyeti azdır.

UNİFORM OLMAYAN YÜZEY DEFORMASYONLARININ NEDENLERİ

• Yetersiz Zemin Mukavemeti
• Yetersiz temel tabakası stabilitesi veya boşlulu gradasyon
• Yetersiz Drenaj
• Yüksek su seviyesi ve don derinliğinin fazlalığı
• Zeminden temel tabakalarına kil yükselmesinin olumsuz etkisileri.
• Banketlerin yanal desteğinin az olması.
• Yetersiz kaplama kalınlığı.

BÖLGESEL ÇÖKME VE OTURMALAR

• Bu tip deformasyonlar 0.5-2 m yarıçaplı dairesel veya daireye yakın boyutta bölgesel çökme veya oturmalar şeklinde görülür.
• Bölgesel deformasyonlar oldukları için tamiri kolay ve mümkündür.
• •Deformasyona uğramış kesimler kazılıp atıldıktan sonra uygun bitümlü sıcak veya soğuk karışım ile doldurulup sıkıştırılır.

BÖLGESEL ÇÖKME VE OTURMALARIN NEDENLERİ

• Yetersiz veya üniform olmayan sıkıştırma.
• Yetersiz gradasyon veya aşırı segregasyon
• Kaplamalarda su içeriğinin aşırı artması.
• Yüzeysel kaplamalarda parçalanmaların artmış olması. Drenaj, zemin ve imalat problemleri.
• Bu deformasyonlar; yaya geçişleri, kavşaklar, otobüs durakları ve aşırı eğimli kesimlerde görülür. Bölgesel bozulmalar olduklarından kusurlu kesimler kazılıp atıldıktan sonra tamir edilebilirler.

ONDÜLASYONLAR (DALGALANMALAR)

ONDÜLASYONLARIN NEDENLERİ

• Düşük stabiliteli karışımlar
• Yetersiz aşınma tabakası kalınlığı
• Yüksek penetrasyonlu asfalt (veya çok düşük viskosite)
• Aşırı Asfalt
• Binder Tabakası Eksikliği
• Çok Dik Kesimlerde Ağır Taşıtların Durma ve Kalkma Hareketi,
• Kavşaklarda, otobüs duraklarında frenleme ve kalkma hareketleri.

KABARMALAR

Bu tip deformasyonlar genellikle zeminin kabarması sonucu oluşur.
Zeminlerin kabarması;

• Killerin suyla temaslarında aşırı şişmeleri.
• Dona duyarlı zeminlerde don derinliğinin kaplama kalınlığından fazla veya eşit olduğu kesimlerde don kabarması olması gibi nedenlerden ileri gelir. Bu tip zeminlerde kaplama altına uygun malzeme konulması, drenaj, zemin stabilizasyonu gibi tekniklerle kabarmanın etkisi giderilebilir.

LASTİK DESENİ

Bu tip deformasyonlarla sıcak iklimli bölgelerdeki ağır trafik hacminin fazla olduğu yol kesimlerinde çok sıkça karşılaşılmaktadır.

Bu kusurlar ;

• Ağır trafik yükleri ve tekerrür sayısının fazlalığı
• Ağır trafik yüklerinin düşük hızlara sahip olduğu fazla eğimli kesimler.
• Düşük stabilite
• Aşırı kusma
• Yüksek ısı
• Yüksek penetrasyonlu asfalt kullanımı gibi sebeplerden kaynaklanır.
• Bu tip deformasyonlar buzlanma yaparak sürüş konforu için olumsuz durumlar yaratmaktadır.

Diğer bir hasar türü de “Ayrışmalar” olarak bilinen hasar türüdür.

AYRIŞMALAR

AYRIŞMALARIN NEDENLERİ

Bu tip kusurlar aşınma tabakasının trafik ve iklim etkisi ile küçük parçalar halinde ayrışması sonucu kopma ve parçalanma şeklinde görülür ve aşınma tabakasından agrega tanelerinin koparak ayrılmasından kaynaklanır.

Ayrışmalara genel olarak;

• Yapım hataları
• Düşük kaliteli malzeme
• Serim sırasında segregasyon
• Homojen olmayan karışım
• Yetersiz ve yüksek penetrasyonlu asfalt gibi nedenler yol açar.

AYRIŞMA TÜRLERİ

• Çukurlar
• Sökülmeler
• Kaygan Yüzeyler

ÇUKURLAR

Bu tip kusurlar, çanak şeklinde değişik çap ve derinlikteki çukurlar şeklinde görülür ve genel olarak kaplamanın ayrışmaya karşı düşük dirençlerinden oluşur.

Bu düşük direncin sebepleri

• Asfalt miktarının az olması.
• Aşınma tabakası kalınlığının az olması.
• İnce malzeme miktarı ya çok az ya da çok fazla olması.
• Alt tabakalarda yetersiz drenaj tedbirleri.

Çukurların daha derin ve geniş boyutlarda dikdörtgen şeklinde kazılıp atıldıktan sonra yerine uygun bir karışım koyup sıkıştırılması ile bu tip kusurların tamiri mümkündür.

SÖKÜLMELER

Bu tip kusurlar aşınma tabakasının parça ve tabaka halinde soyulması şeklinde meydana gelir.

Agrega danelerinin yukarıdan aşağıya doğru yavaş yavaş kopması sonucu oluşur.

SÖKÜLMELERİN NEDENLERİ

• Yetersiz sıkıştırma
• Kirli ve segrege olmuş agrega
• Soğuk ve nemli havada imalat
• Asfalt miktarının azlığı
• Karışım sırasında asfaltın aşırı ısıtılması
• Çok ince aşınma tabakasının yapılması

KAYGAN YÜZEYLER

• Bu tip kusurlar agrega cilalanması ve asfaltın terleme veya kusması sonucu oluşur.
• Özellikle yağışlı havalarda çok düşük kayma direncinden dolayı sürüş emniyeti olumsuz etkilenir.

TERLEME-KUSMA KUSURLARI

• Yüksek hava ısısı
•  Isıya karşı duyarlı asfalt
• Yüksek penetrasyonlu asfalt
• Aşırı asfalt ve çok düşük boşluk oranı
• Aşırı yapıştırma tabakası
• Karışımdaki agreganın aşırı yükü nedeniyle konsolide olması gibi nedenlerden kaynaklanır.

ÇATLAMALAR

Çatlamalar kaplama yüzeyinde trafik, çevre ve iklimin etkisi ile çok çeşitli şekilde, genişilikte ve derinlikte oluşan kusurlardır.

Çatlaklar genel olarak:

• Stabilite Çatlakları
• Yorulma Çatlakları
• Yansıma Çatlakları olarak sınıflandırılır.

STABİLİTE ÇATLAMALARI

Trafik yükleri etkisi ile kaplamanın altında oluşan çekme gerilmelerinin kaplamanın çekme mukavemetini aşması sonucu tabakanın alt tarafından başlayarak kaplama yüzeyine kadar oluşan çatlaklardır.

YORULMA ÇATLAMALARI

Ağır trafik yüklerinin etkisi ile kaplamanın yorulma mukavemetini aşması sonucu oluşan çatlak türleridir.

YANSIMA ÇATLAKLARI

• Bozulmuş bir esnek veya rijit kaplama üzerine yeniden bir kaplama yapıldığında veya çimento stabilizasyonlu yarı rijit bir temel tabakası üzerindeki esnek kaplamalarda veya kaya zemin üzerinde inşa edilen esnek kaplamalarda veya bir şekilde fleksibilitesi çok düşük temel tabakasında oluşmuş çatlakların trafik ve iklim etkisi ile yaklaşık 45 derecelik açıyla yüzeye yansıması sonucu oluşur.

TİMSAH SIRTI ÇATLAKLAR

Bu tip çatlaklar birbirleriyle bağlantılı olup timsah sırtı görünümünde ve değişik boyutta bloklar halinde kaplamanın tüm kesitinde veya belirli kesiminde oluşurlar.
Dolayısı ile oturmadan veya yorulma mukavemetinin aşılmasından dolayı oluşurlar.

KENAR ÇATLAKLARI

Bu tip çatlaklar ya banket kenarından 30-50 cm içeride boyuna ve sürekli bir geniş çatlakla beraber banketlere doğru dallar halinde olan veya olmayan yanal kılcal çatlaklar ya da kaplama ile banket arasında oluşan derin ve geniş çatlaklar şeklinde iki farklı tipte görülürler.

EK YERLERİ (DERZ ÇATLAKLARI)

Bu tip çatlaklar, kaplamanın inşaatı sırasında finişerle şeritler halinde serilmesi ile boyuna ve ayrıca mesai sonlarında serimin tamamlanması ile enine oluşan derzlerin sıkıştırma tekniğine uygun olmayan işçilik ve sıkıştırma yapılması halinde zamanla oluşmaktadır.

ENİNE ÇATLAKLAR

• Bu tip çatlaklar yol eksenine dik olup nadir görülürler.
• Köprü yaklaşımlarında ve drenaj yapıları civarında daha sık görülürler.
• Sanat yapıları civarında yetersiz sıkışma, uygun olmayan dolgu, kısa yük transfer tablası gibi nedenler bu tip çatlakları oluşturur.

(Bitümlü Sıcak Karışımların Fiziksel ve Mekanik Özellikleri)