Donatı-Demir Metrajı Nasıl Yapılır? Excel Metraj Tablosu

Demir metrajının çıkarılması bir inşaatın maliyet hesabında ve iş programı doğrultusunda malzem temini için oldukça önemli bir işlemdir. Bir inşaatta maliyet açısından beton ile birlikte en çok göze batan inşaat malzemelerinden bir tanesi de inşaat demiri yani donatıdır. Dolayısıyla inşaat projesinin inşaat demiri miktarının hesaplanması konusunda donatı metrajının detaylı bir şekilde yapılması gerekmektedir.

Demir metrajı çıkarabilmek için öncelikle statik projeyi tüm detaylarıya başarılı bir şekilde okuyabiliyor olmak gerekir. Bu konu için  Statik Proje Nasıl Okunur? yazımızı okuyabilirsiniz.

Donatı Metrajını Elle Yapmak Zorunda mıyız? Statik Analiz Programları Metrajları Zaten Vermiyor mu?

Günümüzde paket analiz programları, çözülen statik betonarme projelerinin metrajlarını detaylı bir şekilde vermektedir. Yalnız, bu metrajlara imalatın optimize edilmesi amacıyla çizim aşamasında değiştirilen, birleştirilen veya çıkarılan donatıların metrajları dahil değildir. Özellikle çizim aşamasında donatı çaplarının birbirlerine dönüştürülmesi işlemi çok sık yapılır. Örneğin 4 adet 12mm çapındaki donatının 3 adet 14mm çapındaki donatıya çevrilmesi gibi. (4Ø12= 4,52 mm2 < 3Ø14=4,62mm2) Bu da “hangi demir çeşidinden kaç ton alınacağı”nın hesabını büyük ölçüde değiştirecektir. Ayrıca statik projede analiz programına girilmeyen bahçe duvarı, duvar altı hatılları vb. gibi imalatları, programların verdiği bu toplam metrajda bulunmadığından inşaata gidecek toplam demir miktarının, yani metrajının teknik bir kişi tarafından detaylı bir şekilde elle yapılması gerekmektedir. Demir metrajının hassasiyetinin önemi konusunda Güncel Demir Fiyatları yazımız fikir verecektir. 🙂

Demir Metraj Tablosu (Excel)

Statik projesi tamamlanan bir proje, donatı metrajının yapılmasına hazırdır. Bu metrajı herhangi bir yardımcı cetvel veya tablo kullanmadan sadece boş bir not defteri ve kalem aracılığyla yapabiliriz. Yalnız excel gibi bu iş için işimizi oldukça kolaylaştıracak bir program varken tabii ki bu programı kullanmayı tercih edeceğiz.

Excel formatında hazırlanmış boş demir metraj tablosuna buraya tıklayarak ulaşabilirisiniz.

Demir Metrajı

Donatı metrajına temelden başlayıp, kolon, kiriş ve döşeme şeklinde sırasıyla komple veya kot kot tüm bu elemanlar için ayrı ayrı metraj cetvelleri hazırlanabilir. Tabi ihtiyaca ve isteğe göre bu sırada olduğu gibi metrajın genel olarak hesaplanmasında da farklılıklarla karşılaşılabilir. Genellikle toplam donatı uzunlukları bulunup en son bu toplam uzunluklar birim yani metre ağırlıklarıyla çarpılarak ağırlık metrajına ulaşılır.

Aşağıda temel ve bir kotun kolon, kiriş, döşeme-nervür donatı metrajının nasıl hazırlanacağını detaylı bir şekilde anlatmaya çalışacağız.

Temel Donatı Metrajı

Bilindiği gibi yüzeysel temeller; tekil (pabuç), mütemadi (sürekli), radye (plak) ve bunların karışımları olan karma temeller olmak üzere çeşitli formlarda düzenlenir. Her bir temel sisteminin donatı metrajında dikkat edilmesi gereken ayrı ayrı noktalar vardır.

Tekil Temel Demir Metrajı

Tekil temel kalıp planı örneği verirsek;

Bu temel aplikasyon planında görüldüğü üzere, tekil temeller ve bunları birbirine bağlayan bağ kirişler olarak iki farklı yapı elemanı bulunmaktadır.

Burada x ve y doğrultularında 14 cm arayla 256cm uzunluğunda Ø14’lük donatılar mevcut. (Ø14/14 l=256) Donatı adedi verilmemiş belirtilen temel boyutu için donatı aralıkları verilmiş. Bu tekilin boyutları  için x ve y yönleri için 190 cm. 190 cm – 2x 5cm (paspaylarını düşüyoruz)= 180 cm

180cm/ 14 aralık= 12,86 +1 demek yerine yukarı yuvarlarsak bir yönde 13 adet donatı bulunmaktadır.

Bağ kirişi

Bağ kirişlerinin uzunluklarını (diğer kirişlerden farklı yani istisna olarak) kalıp planından ölçüyoruz. Bu projede örneğin toplam 66,50 m bağ kiriş bulunmakta.

Paftada verilen bağ kiriş kesitinden toplam 6Ø14 yatay donatı ve Ø8/20 l=150 okuyoruz.

6 ad. x 66,50 m boyuna donatı ve (6650/20) —>333 adet 150 cm’lik etriye bulunmakta.

Dikkat!!! Temel projelerinde karşılaşabileceğiniz tüm hatıllar ve duvar altı temellerini buradaki bağ kirişlerin donatı metrajını hesapladığımız gibi hesaplayabilirsiniz.

Tekil temelleri ve bağ kirişleri metraj cetveline işleyelim. (Kolaylık olması açısından ben burada hepsini aynıymış gibi kopyalıyorum) Tekil temellerde x ve y yönleri için takım adedi olarak 2, adet 13, donatı çapı 14 ve donatı boyunu giriyoruz. Bağ kiriş boyuna donatı ve etriyeleri de adet, çap ve boy olarak girdiğimizde tekil temel donatı metrajımızı tamamlamış oluyoruz.

Cetvelin en altından 8’lik ve 14’lük toplam donatı ağırlıklarına ulaşabiliriz.

Mütemadi Temel Demir Metrajı

Mütemadi temel kalıp planı örneği verirsek;

Mütemadi temel kirişleri ile taşıyıcı sistem döşeme kirişlerinin demir metrajlarının çıkarılması aynıdır. Burada farklı olarak bazı mütemadi temellerin üzerinde betonarme perdeler bulunmaktadır. Bu perdelerin metrajlarını kolon metrajları ile beraber hesaplayacağız. Bir temel kirişini ele alalım.

Buradaki donatıları metraj cetveline işlersek;

Burada etriye adetleri yazıldığı için adetler toplanıp tek kalem halinde yazıldı. Adetlerin bulunmadığı durumda belirtilen aralıklar için adetler hesaplanıp tek tek toplanacaktır.

Radye Temel Demir Metrajı

Ufak bir radye temel kalıp planı paylaşalım;

Resimdeki asansör perdelerinin temeli için oluşturulmuş ufak bir radye temel metrajını çıkaralım. Radye temellerde bilindiği üzere x ve y yönlerinde altta ve üstte yatay donatılar bulunur. Burada unutulmaması gereken donatılar sehpa donatıları ve resimde de görülen ilave donatılardır. Bu demirleri metraj cetveline işleyelim;

Sehpa detayında m2 başına 2 adet yazdığı için 3,9p5 x 5,25 x 2 adet=41,47—->42 adet olarak girildi.

Dikkat!!! Burada temel donatı metrajında dikkate almadığımız bir donatı türü bulunuyor. Temel içerisine yerleştirilen kolon filizleri metrajlara kolonlarla beraber eklenebileceği gibi her temel için burada temellerle beraber de dikkate alınabilmektedir. Burada kolonlarla birlikte dikkate alınacaktır.

Not: Bir de Subasman döşemesi adı verilen, yani tekil temel veya mütemadi temellerin arasında dolgu üzerinde uygulanacak olan döşemede de demir uygulanmaktadır. Bu projesine göre hasır donatısı olarak uygulanabildiği gibi, x ve y yönleri için Ø8/20 veya Ø8/15 gibi bir donatı olmaktadır. Bunun metrajı da aşağıda nervür döşemeler kısmında açıkladığımız, nervür döşeme üzerindeki topic betonunun donatısında olduğu gibi hesaplanmaktadır.

Kolon Demir Metrajı

Kolon donatı metrajları bir kotun bütün kolonları için yapılabileceği gibi, bir kolonun tüm kotları için komple beraber de yapılabilir. Kolon metrajında kolon aplikasyon planından ve kolon boykesitlerinden yararlanacağız. Ayrıca temel metrajında bahsettiğimiz betonarme perdelerin metrajlarını da burada kolonlarla beraber hesaplayacağız.

Kolon donatı metrajı çıkarılırken boyuna donatı adetlerine ve etriye boyutlarına kolon aplikasyon planından, etriye adedi ve boyuna donatı uzunluklarına ise boykesitlerden bakarız. Eğer temel donatıları ile beraber filizleri dikkate almadıysak kolon filizlerine de temel kirişleri veya temel filiz detaylarından bakarız. Tüm bu donatıları cetvele işleyelim;

Bir tane de betonarme perde duvar (bap) metrajı çıkaralım. Bap’lar bazı projelerde tip detay verilerek tüm perdelerin buna göre yapılması öngörülürken, kimi bap’lar her bir perde için ayrı boykesit verilir.

Bilindiği üzere bap’larda 2 sıra düşey, 2 sıra yatay donatı bulunur ve yine temelden gelen filiz demirleri bulunur. Burada adetler verildiği için adetler üzerinden demir metrajlarını cetvele girdik. Eğer adetler verilmemiş ise verilen aralıklar için adetler tek tek hesaplanır.

Resimde verdiğimiz bap’ın metrajını çıkaralım;

Kiriş Demir Metrajı

Kiriş donatı metrajı yukarıda mütemadi temel kirişinde yaptığımız şekilde yapılmaktadır. Yine de bir örnek verelim.

Kirişlerde montaj donatıları, alt düz donatı, etriyeler ve varsa alt, üst ilave veya gövde donatıları bulunur. Bizim örneğimizde, montaj, alt düz, üst ilave ve etriye demirleri bulunuyor. 2 parça halinde montaj ve alt donatılar ile 2 farklı ilave donatısı verilmiş. Yine kiriş etriyeleri aralık ve adet olacak şekilde kirişte verilmiş. Tüm bu metrajları metraj cetveline girelim;

Döşeme Demir Metrajı

Bildiğimiz gibi piyasada karşılaştığımız döşeme tipleri, plak döşeme, asmolen döşeme, kaset döşeme ve mantar döşemelerdir. Her bir döşeme tipinin ayrı ayrı özellikleri olduğu için bunları ayrı ayrı incelememiz gerekir.

Plak Döşeme Donatı Metrajı

Plak döşemelerde kimi zaman pilyeler ve alt donatılar kullanılırken, kimi zaman da pilye kullanılmadan alt ve üst donatılar kullanılır. Her iki durum için de metraj çıkarırken bir farklılık yoktur. Yine her iki durumda ilave donatılarla karşılaşırız. Bir döşeme projesi paylaşıp metrajını çıkaralım;

Paylaşılan örnekte, pilyeler alt ve üst donatılar bulunmakta. Bu tarz karmaşık döşeme metrajlarında, karışıklığın önüne geçmek için, önce x-x sonra y-y ve ilaveler benzeri bir prensip belirlenmeli ve yazılan her metrajın ardından işlenen donatıya bir işaret konulmalıdır. Biz örneğimizin metraj cetveli şu şekilde;

Mantar Döşeme Donatı Metrajı

Mantar döşemelerde bilindiği üzere kirişler bulunmamakta tüm döşeme sistemi bir plak şeklinde tasarlanmaktadır. Yukarıda plak döşeme metrajında anlatılanla birebir aynı işlemler yapılacağından burada mantar döşeme demir metrajını yapmıyoruz.

Asmolen Döşeme Demir Metrajı

Asmolen döşemelerde yatık kirişlerin yanında, bilindiği gibi nervür kirişleri bulunmaktadır. Bu nervür kirişlerinin açılımları, dolayısıyla metrajları da benzerdir. Demir metrajı çıkarırken dikkat edilmesi gereken nokta kaç adet nervür kirişi bulunuyorsa donatıların o kadar  adet ile çarpılması gerekleliğidir. Bir diğer önemli husus da verilen nervür kiriş açılımı için aynı döşemede farklı uzunluklarda nervür kirişlerinin bulunmasıdır. Bu durumda da ortalama bir hesapla, yaklaşık olarak toplamda kaç adet nervür kiriş edeceği düşünülüp adete bu sayı yazılmalıdır. Bir örnek yapalım;

N303 ve N404 nervür kirişini bir bütün olarak alıp adet olarak da 4 tam ve bir de güneydeki nervür kirişini yarım sayarsak toplam adedini 4,5 olarak hesap yapalım. Nervürdeki tüm yatay donatılar ve etriyeler için bu 4,5 adeti kullanacağız.

Bir de bu döşemelerin özerindeki topic betonu denilen 7cm-10cm’lik gibi kısmın donatısı bulunmaktadır. Resimde görülen  Ø8/20 l=530 bu donatı uygulama göz önüne alınarak bütün tabliye üzerinden x ve y yönlerinde ayrı ayrı hesaplanmalıdır. Biz burada döşemenin bir parçasını ele aldığımız için, 5,30 cm x 5,30 cm’lik bir döşeme gibi düşünüp x ve y yönü için tevzi donatılarını hesaplayacağız. (20 cm arayla 27 adet donatı var gibi düşünelim)

Bir de nervür uç hatılı, pafta kenarında verilen detayına göre hesaba katılacaktır. Bu temel hatılında yaptığımız gibi yapılacaktır. (uzunluğu plandan ölçülecektir)

 

Nervür döşeme için metraj cetvelini dolduralım;

Böylece betonarme bir yapının demir metrajının nasıl çıkarılacağını detaylı bir şekilde anlatmaya çalıştık.

Demir metrajı çıkarırken dikkat edilmesi gerekenlerin başında metraj işlemini belirli bir sistemde yürütmek (temelden çatıya, kot-kot, önce x sonra y yönleri vb.) ve mümkün olduğunca hesaplanan veya daha sonra hesaplanılacak noktaların işaretlenmesi veya bu konuların not alınmasıdır.

Tüm bu metraj işlemlerinin ardından bir de donatıların birim yani kg/m ağırlıklarını paylaşalım;

(excell tablosunda bu değerler tanımlanmıştır)

Çap	Ağırlık
ø	kg/m
6	0.222
8	0.395
10	0.617
12	0.888
14	1.210
16	1.580
18	2,000
20	2.470
22	2.980
24	3.550