Ekolojik Köprü, Ekolojik Geçit Nedir? Neden Yapılır?
İçerik
1. Ekolojik Köprü
Ekolojik Köprü, Ekolojik Geçit, vahşi yaşamın güvenliğini, devamlılığıını ve çeşitliliğini sağlamak adına inşa edilen köprüler, alt ve üst geçitlerdir.
Ulaştırma yol ağlarının bir noktaya ulaşımda sağladığı yararlar olduğu kadar olumsuz etkileri de söz konusudur. Başta ekolojik dengenin bozulması, yaban yaşamının bu durumdan etkilenmesi, hayvanların hareket ve göç durumlarının kısıtlanması, ölümlü-yaralanmalı kazaların oluşması, doğal dengenin bozulması, afet riskinin ve hava-su-toprak kirliliğinin meydana gelmesi gibi doğayı olumsuz yönde etkileyen sonuçlar doğurmaktadır. Bir önlem alınmadığı takdirde karayolu yapılarının yol açtığı tahribat sebebiyle bölgede yaşayan canlılar, nesillerinin tükenme tehlikesiyle karşı karşıya kalmaktadır.
Bu nedenlerden dolayı özellikle yaban orman alanlarına yakın yerleşkeleri olan bazı ülkeler vahşi yaşamın güvenliğini sağlamak adına çeşitli öneriler ve çalışmalar yürütmektedirler. Yapılan bu çalışmaların en önemlisi ekolojik köprülerdir. Bu köprüler sayesinde binlerce hayvan ölüm tehdidi olmadan hayatlarına devam etmektedir. Çalışma prensibi oldukça basit olan ekolojik köprülerin örneklerden biri tren rayları altına açılan ve kaplumbağa gibi hayvanların geçmesini sağlayan tünellerdir. İngilizcesi Wildlife Crossing olan bu ekolojik köprülerin örnekleri oldukça çeşitlidir. Bu köprülerin ilk örnekleri Fransa’da 1950’li yıllarda görüldü. Bilinen en uzun ekolojik köprü Natuurbrug Zanderij Crailoo adı ile Hollanda’da bulunan ve 800 m uzunluğunda olan köprüdür.
Karayolu projelendirme sürecinde karayolu güzergahları genellikle ekolojik faktörler dikkate alınmadan belirlenmektedir. Altgeçit, üstgeçit ve menfez gibi sanat yapıları da hidrolik, hidrolojik, yaya ve taşıt geçişi gibi faktörler dikkate alınarak projelendirilmekte, yaban hayatı geçiş sahaları dikkate alınmamaktadır. Yaban hayvanlarının yaşam alanları arasında geçişlerine olanak sağlamak ve trafik kazalarını azaltmak amacıyla ekolojik geçitlerin yapılması çok önemlidir.
2. Ekolojik Köprü Örnekleri-Ekolojik Geçit Örnekleri
2.1. Türkiye’ de Ekolojik Köprüler
Ülkemizde biri Niğde-Pozantı-Mersin Otoyolu Mersin Gülek Geçiti’nde ve diğeri Kuzey Marmara Otoyolu’nda olmak üzere sadece 2 tane ekolojik üstgeçit yapısı bulunmaktadır.
2.1.1. Niğde-Pozantı-Mersin Otoyolu Mersin Gülek Geçiti Ekolojik Köprü
2.1.2. Kuzey Marmara Otoyolu Ekolojik Köprü
2.2. Dünya’ da Ekolojik Köprüler
Gelişmiş ülkelerde ise durum ülkemizden daha farklı bir boyutta olup karayolu yapılarının projelendirilmesinde yaban hayatının sürekliliğinin de göz önünde bulundurulduğundan bir çok ekolojik köprü – ekolojik geçit yapısı ile karşılaşabiliyoruz.
2.2.1. Kanada’daki Banff Ulusal parkı Trans-Canada Otoyolu Ekolojik Köprüler-Geçitler
Kanada’daki Banff Ulusal parkı Trans-Canada Otoyolu tarafından bölünmektedir. Yol boyunca inşa edilen 24 tane yaban hayatı geçiş noktası (ikisi yukarda, 22 tanesi aşağıdan) bölünen parçaları birbirine bağlamaktadır. Köprülerin verimini ölçmek için 25 senedir kullanılan hayvan takip sistemleri, parkta yaşayan 10 memeli türünün ekolojik köprü -geçitleri kullandığını tespit etmiştir. Yapılan araştırma hayvanların geçitleri yaygın olarak kullanmaya başlamasının zaman aldığını göstermiştir.
2.2.2. Hollanda’daki Ekolojik Köprüler
Hollanda’da 66’nın üzerinde yaban hayatı geçiti bulunmaktadır. Alt veya üstgeçit şeklinde olabilen geçitler nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan Avrupa porsuğunun yanı sıra bölgede yaşayan yaban domuzları ve geyikleri de koruma altına alınmaktadır. Kuzey-Batı Avrupa’daki en büyük ova olan Veluwe Parkı ortalama 50 metre genişliğinde 9 geçit mevcut olmakta ve geçitler parkı kesen yolların üzerinde yer almaktadır.
2.2.3. Avustralya’da Kırmızı Yengeçler için Yapılmış Ekolojik Köprüler
Avustralya’nın Christmas Adası’nda yaşayan kırmızı yengeçler her sene yağmur ormanlarından denize doğru, yavrulamak için yolculuğa çıkmaktadır. Her yıl yaklaşık 500.000 yengeçin bu yolculuk sırasında arabalar tarafından ezilerek öldürüldüğü tahmin edilmektedir. Chrismas Adası Parkı tarafından inşa edilen köprüler ise binlerce yengecin denize ulaşmasına yardımcı olmakta olup aşağıda yengeçlerin geçişleri esnasında çekilmiş olan fotoğraflar yer almaktadır.
2.2.4. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Ekolojik Köprüler
Amerika Birleşik Devletleri yol ağı da ekolojik köprüler açısından oldukça zengindir. Çatalboynuzlu antiloplarının Grand Teton Ulusal Parkı’ndan güneye yaptıkları 273 kilometrelik göç yolculuklarında birçok zorlukla karşılaştıkları bilinmektedir (çitler, nehirler, yüksek dağlar); fakat bunların en zorlusu Highway 191’i geçtikleri noktadır. Burası coğrafik olarak bir darboğaz olup iki dere birbirine yaklaşarak hayvanları dar bir kara parçasına sıkıştırmakta ve geçişler ancak Trapper’s Point denilen bu darboğazdan yapılabilmektedir ki arkeolojik kazılar buranın çok eski zamanlardan beri antiloplar tarafından kullanıldığını göstermektedir.
2.2.5. Dünyanın Çeşitli Yerlerinden Ekolojik Köprü-Ekolojik Geçit Örnekleri
Kaynaklar: Şeyda ÇINAR SARISOY-ÇEŞİTLİ PARAMETRELER IŞIĞINDA ALTGEÇİT/ÜSTGEÇİT MUKAYESESİ: KARABÜK-SAFRANBOLU ÖRNEĞİ FARUK UZUN-Habitat parçalanmalarının peyzaj planlama açısından değerlendirilmesi, Bartın Kenti örneği https://en.wikipedia.org/wiki/Wildlife_crossing https://www.nationalgeographic.org/article/wildlife-crossings/ https://soyleki.com/yagmur-bahceleri-nedir-yagmur-bahcesi-ne-ise-yarar/
