Yol Boykesiti Nasıl Hazırlanır? Boykesit Elemanları Nelerdir?

Boykesitin Hazırlanması

Boykesit yolun geçki ekseni izdüşümünün belli bir ölçek boyunca alınan düşey kesitidir. Boykesitte siyah kot, siyah çizgi, kırmızı kot, kırmızı çizgi bulunmaktadır.

Aliynman ve kurbalardan oluşan geçki ekseninin plandaki izdüşümünün belli bir ölçekle bir doğru boyunca açıldıktan sonra bu doğru üzerinde geçkinin aplikasyonu sırasında kazık çakılan noktalara ait kilometreler (başlangıca olan uzaklıklar) belirtilir ve alınan her noktaya ait arazi kotu yine belirli bir ölçekle düşey bir düzlem üzerinde işaretlenir. İşaretlenen bu noktaların birleştirilmesi ile elde edilen kırık çizgi arazinin doğal durumunu gösterir ve siyah çizgi olarak adlandırılır. Siyah çizgi üzerinde alınan herhangi bir noktaya ait kot ise o noktanın siyah kotu’dur.

Geçkiye ait siyah çizginin belirlenmesinden sonra, geçki boyunca kırmızı çizgi (eğim çizgisi) geçirilir. Kırmızı çizgi yolun tesviyesi yani toprak işi sonunda yol ekseninin boykesitteki durumunu gösteren hat olarak tanımlanabilir ve bu hat üzerindeki herhangi bir noktaya ait kot da o noktanın kırmızı kotu olur.

Kırmızı çizgi doğru parçaları ile bunları birbirine bağlayan eğri kısımlarından oluşan sürekli bir hattır. Düşey kurba (düşey kurp) adı verilen eğri kısımlar daire veya parabol yaylarıdır.

Boykesitte kırmızı çizginin yükselerek gittiği kesimlere rampa, alçalarak gittiği kesimlere ise iniş adı verilir. Bir rampayı bir iniş, rampayı daha az eğimli bir rampa ya da bir inişi daha dik eğimli bir iniş izliyorsa aradaki düşey kurbaya tepe düşey kurp veya kapalı düşey kurp, bir inişi bir rampa, inişi daha az eğimli bir iniş ya da rampayı daha dik eğimli bir rampa izliyorsa aradaki düşey kurbaya da dere düşey kurp veya açık düşey kurp adı verilir.

Şekillerin altında gösterilen G değeri, 1 ve 2 eğimlerinin cebrik farkıdır.

 

Boyuna Eğimin Sınır Değerleri
KGM tarafından kabul olunan maksimum boyuna eğim I. Sınıf yollar için %7, II. Sınıf yollar için %8, III. Sınıf yollar için %9 dur. Köy yolları için %15 e kadar çıkılabilmektedir. Otoyollar için ise %4, zorunlu hallerde %5 dir.
Boyuna eğimin minimum değeri için KGM tarafından kabul edilen eğim %0,35 olup bu konuda tavsiye olunabilecek genel bir değer %0,5 dir.
Kent içi yollar ve yarma içinde kalan kesimlerde eğimsiz yol yapılması kesinlikle istenmeyeceği gibi diğer bölge ve kesimler için de tavsiye olunmaz.

Kırmızı Çizginin Geçirilmesi
Kırmızı çizginin geçirilmesi sırasında dikkat edilmesi gereken hususlar:
a- Başlangıç ve bitiş noktaları ile ara noktalardaki yerleşme merkezleri, önemli karayolu ve demiryolu eşdüzey kavşakları ile köprü türü sanat yapıları kırmızı çizginin yüksekliğini belirlemede dikkate alınması gereken kontrol noktalarıdır.
b- Kırmızı çizgi geçki boyunca, kazı ve dolgu miktarlarını en azda tutacak, ayrıca mümkün mertebe birbirini dengeleyecek şekilde geçirilmelidir.

c- Tepe ve dere noktalarındaki düşey kurbaların uzunlukları güvenlik bakımından gerekli olan minimum görüş uzunluklarını sağlamalıdır.
d- Taşıt işletme maliyeti üzerinde önemli etkisi olan boyuna eğimli kesimlerin yani rampa ve inişlerin uzunluklarının mümkün mertebe kısa olmasına çalışılmalıdır.
e- Düz arazilerde yüzey suyu drenajı için, başka bir deyişle, su basmaları ile kar birikmelerine karşı doğal zeminden bir miktar yüksekte geçilmelidir.
f- Akarsu kenarlarından geçişlerde, yine su basmalarına karşı kırmızı çizgi beklenebilecek en yüksek su düzeyi üzerinde kalacak şekilde geçirilmelidir.
g- Yine yüzey suyu drenajı bakımından yarma kesimler içinde dere düşey kurp teşkil edilmemelidir.
h- Düşey kurbaların teşkili sırasında, düşey kurbun bütün olarak yatay kurp dışında kalmasına ve düşey kurbun bitiş veya başlangıç noktası ile yatay kurbun başlangıç veya bitiş noktası arasında en az 60 m lik bir mesafe bırakılmasına çalışılmalıdır. Bu durum mümkün olmuyorsa taşıt stabilitesi, konfor ve görüş güvenliği yönünden uyum sağlanarak düşey ve yatay kurbalar birbiri üzerine getirilerek düşey kurba yarıçapı ile yatay kurba yarıçapı arasında /≥ koşulu sağlanmalıdır.

i- Sürücü yönünden yeknesaklık trafik güvenliğini azaltıcı bir durumdur. Bu itibarla arazi vaziyeti elverişli olsa da tek eğimle uzun mesafe gidilmesi tavsiye edilmez. Dolayısıyla küçük de olsa yer yer boyuna eğimi değiştirmede fayda vardır.
j- Yine trafik güvenliği açısından diğer karayolu ve demiryolu ile eşdüzey kavşak kesişmelerinde eğim iyice azaltılmalı ayrıca, böyle bir kesişmeden hemen önce düşey kurba teşkilinden kaçınmalıdır.
k- Kırmızı çizginin geçirilmesi sırasında menfezlerin üzerinde belirli bir dolgunun kalmasına dikkat edilmelidir. Böylece menfezin trafik yükü altında kırılması önlenmiş olur. Bu dolgu yüksekliği demirsiz büz menfezler için en az 0,40~0,50 m, betonarme kutu menfezler için 0,25~0,30 m olmalıdır.