Kolonlarda Donatı Bindirme-Ekleme Boyları ve Koşulları TBDY-2018
Kolonlar betonarme yapıların esas elemanlarıdır. Bina türü yapılar katlar halinde inşa edildiği için her katta kolonlarda bindirme ekleri bulunmaktadır. Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği ile beraber Kolonlarda Donatı Bindirme Boyları ile ilgili de değişiklik oldu ve bu bindirme boyları bir ölçüde küçüldü.
Kolon boyuna donatılarında bindirme boyu(L0) “düz kenetlenme boyundan (Lb)” ve “30 cm’den” küçük olamaz ve kancasız olarak yapılır.
Lo≥Lb
Lo≥30 cm
Donatının betona kenetlendiği boya “Kenetlenme Boyu” denir. Bu boy çubuğun çapı ve akma gerilmesi ile büyürken, aderans gerilmesinin yüksekliği oranında küçülür.
Donatılarda düz kenetlenme boyu(Lb):
Lb= 0,12 x ø x (fyd/fctd) formülü ile hesaplanmaktadır.
fyd=Donatı tasarım akma gerilmesi
fctd=Betontasarım çekme dayanımı
Not: Daha önce TDY 2007 kolon boyuna donatı bindirmelerinin kolon alt ucunda yapılmasına müsade ediyordu. Bu durumda Lo≥1,5 Lb koşulu aranıyordu. Fakat TBDY 2018’in getirdiği orta bölgede bindirme zorunluluğu ile böyle bir koşula gerek kalmamış oldu. Dolayısıyla Kolon Donatı Bindirme Boyları bir ölçüde küçülmüş oldu.
-Bindirmeli ek yapılan kesitlerde toplam boyuna donatı oranı %6’yı geçmeyecektir.
-TBDY 2018’e göre kolon boyuna donatıları ø 14 den daha ince olamaz ve kullanılabilir en düşük beton sınıfı C25’tir.
-TS 500 (9.2.6.1) Çapı 30 mm den büyük olan donatı çubuklarına bindirmeli ek yapılamaz. Bu çubuklar yeterliliği deneylerle kanıtlanmış özel manşonlarla eklenmelidir.
Belirtilen koşullara göre donatı çapları ve beton sınıflar için kolon donatı bindirme boylarını hesaplarsak;
S420 için Kolon Donatı Bindirme Boyları
S500 için Kolon Donatı Bindirme Boyları
Görüldüğü üzere bu bindirme boyları, donatı çapı, sınıfı ve beton sınıfına göre değişiklik göstermektedir. Fakat uygulamada pratiklik olması açısından güvenli tarafta kalınması gerekliliğini de hesaba katarak;
S420 için düşünüldüğünde;
C25 ve üzeri beton sınıflarında 40 ø yani 40 x donatı çapı, yeterli bindirme mesafesini vermektedir.
S500 için düşünüldüğünde ise;
C25 ve üzeri beton sınıflarında 45 ø yani 45 x donatı çapı, yeterli bindirme mesafesini vermektedir.
Uygulamada en çok sıkıntı yaşanan konulardan bir tanesi, kat geçişlerinde kolon boyuna donatı bindirmesi işlemidir. Hele ki TBDY-2018 ile zorunlu hale gelen orta bölgede bindirme koşulu ile bu uygulamalara daha dikkat edilmesi gerekliliği doğmuştur.
Uygulamada beton yerleşimi açısından sıkıntı doğuran ve yanlış olan fakat sürekli karşılaştığımız durum donatıların yanyana eklenmesi durumudur. Bu uygulama özellikle kolonların kısa kenarlarında, donatıların birbirine çok yaklaşmasına, betonun homojen olarak dağılmasına engel olmaktadır.
Daha önce TDY 2007’de şimdi ise TBDY 2018’de aşağıda detayı verildiği üzere kolon boyuna donatı bindirmelerinin, donatılar 1/6 eğimi geçmeyecek şekilde kolon çekirdeğine doğru bükülerek yapılması gerekmektedir.
Yine katlar arası kolon boyutlarının değiştiği durumlarda da yapılacak uygulama yönetmelikte verilmiştir.
Katlar arasında kolon kesitinin değişmesi durumunda, boyuna donatının kolon-kiriş birleşim bölgesi içinde düşeye göre eğimi 1/6’dan daha büyük olmayacaktır. Kesit değişiminin daha büyük olması durumunda veya en üst kat kolonlarında; alttaki kolonun boyuna donatısının karşı taraftaki kirişin içindeki kenetlenme boyu, TS 500’de çekme donatısı için verilen kenetlenme boyu 1.5 Lb’den ve 40ø’den daha kısa alınmayacaktır. Karşı tarafta kiriş bulunmadığı durumlarda kenetlenme, gerekirse kolonun karşı yüzünde aşağıya doğru kıvrım yapılarak sağlanacaktır. 90 derecelik yatay kancanın veya aşağıya kıvrılan düşey kancanın boyu en az 12ø olacaktır.
