Ray Bağlantı Elemanları, Özellikleri ve Görevleri
■ Son yıllarda artan dingil yükleri ve yüksek hızlar demiryollarını aşırı zorlamaya maruz bırakmaktadır. Bu konuda alman ilk önlemler, ray ve travers boyutlarını arttırmak olmuştur. Ancak yola etkiyen kuvvetleri karşılayarak, demiryolu arabalarına güvenli bir yol sağlama görevi yalnızca ray ve traverse ait değildir. Bu ikisinin arasında bir bağlantı elemanının bulunmasına gerek vardır.
■ Ray ve traverslerin projelendirilmesi ve yapımı konusunda denenmiş birçok kesitler vardır. Ancak bağlantı elemanları için aynı şey söylenemez. Bu konuda birçok çözümler teklif edilmekte ise de, bunların, gerçek yarar ve sakıncaları tam alarak açıklanamamakta, ancak uzun bir kullanım süresinden sonra ortaya çıkan sakıncalar yolun güvenliği açısından tehlikeli olabilmektedir. Bir ray bağlantısının yarar ve sakıncalarını belirleyebilmek için öncelikle yolda rastlanabilecek kuvvetlerin çeşitlerini, büyüklüklerini tanımak ve bunların birbirine olan etkilerini incelemek gerekir. Ancak bundan sonra ray bağlantı elemanlarının yerine getirmesi gereken görevler belirlenebilir. Rayların bağlantı elemanları yardımı ile traverse aktarılan kuvvetler, taşıtlardan ve ısı değişimlerinden ortaya çıkarlar.
RAY BAĞLANTI ELEMANLARININ KULLANILMASINDA İKİ DEĞİŞİK GÖRÜŞ VARDIR;
■ Avrupa kökenli olan 1. görüşe göre raylar, traverslere oynamayacak bir biçimde bağlanmalıdır. Burada dikkat edilecek husus, yük geçişi sırasında ray traversle birlikte aşağı yukarı birkaç milimetre oynayacak şekilde elastik olmalıdır.
■ 2. prensibe göre ray yanal olarak öyle kılavuzlanmalıdır ki yük geçişi sırasında düşey düzlemde traverse karşı 1 mm. den fazla hareket etmesin.
■ Her iki sistem ahşap traverste kullanılmaktadır. Ancak 2. sistem betona monte edilebilir. Beton traverslerde adezyon ve çarpma etkisini azaltmak için kauçuk yada polimer yapı elemanlarına gereksinim vardır. Bu ise üst yapının maliyetini arttırır.
RAY BAĞLANTI ELEMANLARININ ÖZELLİKLERİ
■ Raydan travejrse kuvvet aktarıcı bir bağlantı olmalıdır.
■ Ray traverse elastik olarak yataklanmalıdır. Bu aşınma, konfor ve gürültü bakımından önemlidir.
■ Hat genişliği yeni döşendiği zamanki halini çok küçük bir toleransla aynen muhafaza etmelidir. Oynama miktarı iki travers arasında 2 mm. yi geçmemelidir.
■ İyi bir yük dağılımı sağlamalı, yüksek bir köşe basıncına sahip olmamalıdır. Bu bilhassa ahşap travers için önemlidir.
■ Ray ve traversin meydana getirdiği çerçeve stabilitesini çok iyi koruyacak şekilde bağlanmalıdır. Bu bilhassa uzun kaynaklı raylarda önem taşır.
■ Kolay ve rahat bir montaj ve demontajı olmalı. Travers üzerine önceden monte edilebilmeli ve bağlantı makineli döşemeye elverişli olmalıdır.
■ Paslanmamalıdır.
■ Elektrik izolasyonuna imkân tanımalıdır.
■Bakımı kolay olmalı, mümkün olduğunca az parçadan oluşmalı, hatta ve makaslara kolay monte edilebilmelidir.
RAY BAĞLANTI ELEMANLARININ GÖREVLERİ
■ Taşıtların ve ısı değişimlerinin oluşturduğu etkiler gözönünde bulundurularak, bağlantı elemanlarının görevleri:
■ Hat genişliğinin değişmesini önlemek.
■ Rayın traversler üzerindeki hareketine mani olmak.
■ Ray ve traversten oluşan çerçevenin stabilitesini sağlamak.
