Acil Durum Aydınlatmaları ve İşaretleri

1. Acil Durum Aydınlatması Nedir?

Acil durum aydınlatması uygulamasının iki ayrı görevi vardır. Bu görevlerden temel olanı kaçış güzergahının aydınlatılması ve acil durumlar sırasında oluşabilecek tehlikeli durumlardan korunmanın sağlanmasıdır. Bir diğer görevi ise mevcut şebekede oluşabilecek enerji kesintisi esnasında yedek aydınlatmanın sağlanabilmesidir. Bu sayede binanın herhangi bir yerinde olan kişiler olabilecek en kısa sürede karanlıkta kalmadan, engellere takılmadan, düşme ve yaralanmalara imkân vermeksizin güvenli bir biçimde binayı tahliye edebilmektedir. Ayrıca mevcutta devam etmekte olan ve tehlike arz eden işlerin de kontrol altına alınıp sonlandırılması için önem arz etmektedir.

Acil durum aydınlatması en kısa süre içerisinde etkinleşmeli ve belirlenen süre boyunca devrede kalmalıdır. Mevcut şebekedeki enerjinin kesilmesi ile ilk beş saniye içerisinde devreye girmeli ve ihtiyaç duyulan aydınlık düzeyini sağlamalıdır. Ancak bu süre kullanıcıların mekana alışık olması durumunda 15 saniyeye kadar çıkabilmektedir. Belirlenen süre içerisinde aktif olan bu aydınlatma sistemlerinin ofis binalarında 1 saat kadar devrede kalması istenirken alışveriş merkezi, hastane, otel gibi kullanıcıları sürekli değişen mekanlarda bu süre 3 saate kadar çıkabilmektedir.

Acil durum aydınlatmasıyla sağlanan aydınlık düzeyleri ile kaçış güzergahı boyunca bütün kaçış yolları, yangınla mücadele araç gereçlerinin bulunduğu yerler, yangın alarm kontrol noktaları gibi yerlerin belirgin hale getirilmesi ve kaçış işaretlerinin, engel ve tehlikelerin fark edilebilmesi gerekmektedir.

2. Acil Durum Aydınlatmasının Gerekli Olduğu Mekânlar

2.1. Konutlar

Daire sayıları 20’nin üzerinde olan apartmanlar, toplu konutlar gibi kullanıcı sayısı fazla olan, barınma amaçlı kullanılan yüksek yapılarda acil durum aydınlatması sistemleri kullanılmalıdır. Bir bodrum katın haricinde maksimum üç kata kadar olan küçük yapılar bu kapsamın dışında kalmaktadır.

2.2. Toplanma Amaçlı Binalar

Konaklama faaliyetleri, ibadet, tören, eğlence ve yeme içme, ulaşım ve sergileme, gibi faaliyetlerin gerçekleştiği 50 ya da 50’nin daha üzerinde kişinin toplandıkları mekanlar ile bu faaliyetlerin gerçekleştiği birimlerde acil durum aydınlatması sistemleri kullanılmalıdır.

2.3. Kurumsal Binalar

Sağlık ve eğitim kuruluşları, cezaevi, tutukevleri ve ıslahevlerinin topluma açık bölümlerinde acil durum aydınlatması sistemleri kullanılmalıdır.

2.4. Ticaret amaçlı binalar

Gıda ihtiyaçları, giyim, çeşitli ihtiyaç malzemelerinin perakende veya toptan satıldığı mekanlar, dükkânlar, mağazalar, marketler, süpermarketler, meyve sebze halleri, kapalı çarşılar, tamirhaneler, pasajlar, malzeme ve yedek parça satış yerleriyle bunlara benzeyen yerler ticari amaçlı binalardır, bu binalarda acil durum aydınlatması sistemleri kullanılmalıdır.

2.5. Büro binaları

Ticaret amaçlı binaların kapsamındaki işler haricinde, iş amacıyla büro hizmetlerinin sürdürüldüğü, kayıt ve hesap işlemleri gibi çalışmaların yapılmakta olduğu binalardır. Borsalar, bankalar, kamu hizmet binaları, genel büro binaları, diş hekimi ve doktor muayenehanelerine benzer yerler büro binaları kapsamına girmektedirler. Büro binalarında acil durum aydınlatması sistemleri kullanılmalıdır.

2.6. Endüstriyel tesisler

Endüstriyel tesisler; her türden ürünün üretildiği işletme ve fabrika, montaj, yıkama, temizleme, paketleme, karıştırma, depolama, onarım ve dağıtım gibi işlemlerin yapıldığı yapı ve binalardır. Her türden fabrika, tekstil üretim tesisleri, çamaşırhaneler, enerji üretim tesisleri, dolum ve boşaltım tesisleri, gıda işleme tesisleri, maden işleme tesisleri, rafineriler, kuru temizleme tesisleri bu binaların kapsamına girmektedir. Endüstriyel tesislerde acil durum aydınlatması sistemleri kullanılmalıdır.

2.7. Depolama amaçlı tesisler

Depolama amaçlı tesisler; her çeşit ürün, mal, eşya, hayvan ya da aracın depolanması ya da muhafaza edilmesi için kullanılan binalardır. Silolar, basımevi depoları, tank çiftlikleri, ahırlar, antrepolar, eşya emanet ve muhafaza yerleri, ambarlar, kapalı ve açık otoparklar ile arşivler, bina otoparkları, oto galeriler vb. yerler bu sınıfa girer. İçerisinde sadece gündüz vakitlerinde insan bulunduran ve kaçış yolları gün ışığı ile yeter seviyede aydınlatılmış olan binaların dışında depolama amaçlı bütün binalarda acil durum aydınlatması sistemleri kullanılmalıdır.

3. Acil Durum Aydınlatmasının Sınıflandırılması

Acil durum aydınlatmasının sınıflandırılması EN 1838 standardına göre yapılmaktadır. Bu standarda göre acil durum aydınlatma sistemleri aşağıdaki şekildedir;

3.1. Yedek amaçlı acil durum aydınlatması

Normal aydınlatma esnasında enerji kesintisinden önceki durumun ve faaliyetlerin aksamadan devam edebilmesi için öngörülen aydınlatma biçimidir. Yedek aydınlatmanın daha mat olması mümkündür. Yedek amaçlı acil durum aydınlatma sistemleri mevcut besleme kaynağından farklı bir kaynak tarafından beslenmektedir.

3.2. Acil kaçış aydınlatması

Çeşitli sebeplerle meydana gelen acil durumlar esnasında binanın içerisinde bulunan kişilerin binayı emniyetli ve olabilecek en hızlı biçimde tahliye etmelerini sağlamak ve potansiyel olarak tehlikeli görülen faaliyetlerin sona erdirilmesi ve kontrol altına alınabilmesi için tasarlanan aydınlatmaya “Acil Kaçış Aydınlatması” adı verilmektedir.

3.2.1. Yüksek riskli alanların aydınlatması

Acil bir durum esnasında, tehlikeli işlemlerin devam ettiği veya tehlikeli bir durumun oluşabileceği mekanlarda bulunan kişilerin güvenli bir şekilde tahliye olabilmeleri ve tehlikeli faaliyetlerin kontrol altına alınabilmesi, sonlandırılabilmesini sağlayan aydınlatmaya “Yüksek Riskli Alan Aydınlatması” denir.

Enerji kesintisi esnasında kapatılması gerekli cihazların olduğu alanlar, endüstriyel kontrol ve enerji dağıtım üretim odaları ya da hareketli makinalar, kimyasal banyoların olduğu mekanlar yüksek riskli alanlar kapsamında yer almaktadır. Yüksek riskli alanların aydınlatmasında ortamda sağlanan aydınlık seviyesinin ölçüsünde bir aydınlık düzeyi sağlanmalı ve sözü edilen aydınlık seviyesi 15 lx’un altına düşmemelidir. Aydınlanan alanlardaki düzgünlük ez az yüzde 10 olmalıdır. Kullanılmakta olan ışık kaynaklarının renksel geriverimlerinin (CRI) minimum 40 olması gerekmektedir.

Bunun yanı sıra aydınlatma düzeneği göz yanılması gibi etkilere imkan vermemelidir. Göz yanılması (stroboskopik etki) alternatif gerilim ile çalışan deşarj lambalarında, deşarjın başlaması için belirli bir gerilim seviyesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu gerilime eşik gerilimi adı verilmektedir. Eşik gerilimi şebekenin sinüsodial olması sebebiyle belirli t sürelerinde lamba uçlarında görülmez, bu nedenle deşarj lambaları eşik geriliminin altındaki değerlere ışık vermez, bu süreksizlik harmonik hareket veya dönme hareketi yapan cisimlerin hareketliliğinin göz tarafından yanlış algılanabilmesine neden olmaktadır. Bir diğer önemli husus, deşarj lambaları enerji kesintisinden sonra tekrar elektrik geldiğinde daha geç devreye girerler, bu nedenle ortamın karanlık altında kalmaması için acil durum aydınlatması elektrik geldikten belli bir müddet sonra, devreden gecikmeli olarak çıkmalıdır.

Ayrıca yüksek riskli alanların aydınlatılmasında kamaşma engellenmelidir. Kamaşma problemi yüksek ışıklıktaki yüzeylerin doğrudan bakış alanı içerisinde yer alması ve görüntülerin parlak yüzeylerden yansımasıyla oluşabileceği gibi ışıklık dağılımlarının dengesiz olması sonucunda da ortaya çıkabilmektedir. Bu problemlerden biri olan “Yetersizlik Kamaşması” görsel algılamayı bozarak ayrıntıların seçilmesini zorlaştırır bu sebeple yüksek riskli alanların aydınlatılmasında kamaşmaya imkan verilmemelidir.

3.2.2. Açık alan aydınlatması

Kaçış yollarına ulaşılması için kullanılan alanlar, 60 metrekarenin üzerinde büyüklüğe sahip alanlar ve toplanma amacıyla oluşturulan bölgeler açık alan kategorisine girmektedir. Bu alanlar için tasarlanmış aydınlatmaya ise açık alan aydınlatması denilmektedir. Açık alan aydınlatması, ülkelerin bazılarında “antipanik” aydınlatma isimiyle de bilinmektedir. Açık alan aydınlatmasında alanın her bir kenarından 0,5 metre boşluk bırakılarak aydınlatılacak alan belirlenir.

EN 1838 standardına göre açık alan aydınlatmasında zeminde bulunan yatay aydınlık seviyesinin minimum 0,5 lux olması, ortalama aydınlık seviyesinin de 1 lux olması gerekmektedir.

Açık alanlarda maksimum ve minimum aydınlatılan noktalar arasındaki oran 40:1’in üzerinde olmamalıdır. Aydınlatmada tercih edilen lambaların renksel geriverimi (CRI) 40 olması gerekmektedir. BS 5266 standardı ise açık alan aydınlatmaları için bütün alan üzerindeki ortalama aydınlık seviyesini 1 lux olarak önermektedir.

3.2.3. Kaçış yolu aydınlatması

Acil bir durumda, kullanıcıların binadan güvenli bir biçimde tahliye olabilmeleri için kullandıkları güzergaha kaçış yolu adı verilir, bu yol boyunca kaçış işaretlerinin ve yönlendirmenin doğru bir biçimde algılanabilmesini sağlamak ve emniyetli bir şekilde kişilerin tahliyesini gerçekleştirebilmek için oluşturulan aydınlatma sistemine “Kaçış Yolu Aydınlatması” adı verilmektedir.
EN 1838 standardına göre:

• Genişliği en çok 2 metreye kadar olan kaçış yollarında, yolun orta noktasından geçtiği kabul edilen hayali bir merkez çizgisi üzerinde bulunan aydınlık seviyesi 1 lux’ün altında olmamalıdır.
• Genişliği kaçış yolu genişliğinin yarısı kadar olan orta bant üzerinde bulunan aydınlık düzeyi merkez çizgi üzerinde sağlanan aydınlık seviyesinin en az yarısı kadar olmalıdır.
• Genişliği 2 metreden fazla olan kaçış yollarında ise yollar genişliği 2 metre olan birden fazla kaçış yolu gibi hesaplanmalıdır.
• Kaçış yolu aydınlatmasında tercih edilen lambaların renksel geriverimleri (CRI) 40 olmalıdır.
• Acil kaçış yolu aydınlatmasında düzgünlük oranları maksimum 40 olmalıdır.
• Aydınlatma sistemi, bir saatin üzerinde bir süre devrede kalabilmelidir. Gereken aydınlık seviyesinin yarısına 5 saniye içerisinde ve gereken aydınlık seviyesine ise 1 dakika içerisinde ulaşılması gerekir.

4. Acil Durum Aydınlatması Yerleşim Kuralları

Acil durum aydınlatmasının doğru ve işlevsel olması için armatür yerleşim esası oldukça önemlidir. Armatürlerin montajının gerçekleştirileceği yerler duvarlar veya tavanlar olabilir. İhtiyaca yönelik uygun armatürlerin seçilmesi oldukça önemlidir.

4.1. Acil Durum Aydınlatmaları Nerelere Konulur?

Armatürlerin yerleşimlerinin yapılması hususunda aşağıda belirtilen konumlar dikkate alınmalıdır;

4.1.1. Çıkış kapısının üzeri

Çıkış yolu üstünde yer alan her kapıyla ana çıkış kapısının üzerinde yönlendirme işareti bulunmalıdır. Yönlendirme işaretlerinin montaj yüksekliği zeminden 2,5 metre yukarıyı geçmeyecek şekilde olmalıdır.

4.1.2. Son çıkış kapısının dışı

Kişilerin binadan tahliye edilmesinin aksamaması ve binadan çıkanların dışarıda karanlıkta kalmamaları için son çıkış kapısının dışında da bir acil durum aydınlatma armatürü bulundurulmalıdır.

4.1.3. Koridor ve koridorların sonu

Koridorların emniyetli bir biçimde tahliyeyi sağlaması için aydınlatılmış olması ve koridorun sonundaki kapı üzerinde bir yönlendirme işareti yer almalıdır.

4.1.4. Dönüş noktaları

Tahliye esnasında bir noktada yön değiştirmek gerekli ise, bu noktalarda aydınlatma armatürü ve yönlendirme işareti yavaşlamanın engellenmesi ve kaçışın emniyetli bir şekilde sağlanması için mutlaka konulmalıdır.

4.1.5. Koridorların Kesişme Noktaları

Farklı yönlerden gelen kişilerin çarpışma olmaksızın doğru yöne devam edebilmeleri için aydınlatma armatürü olmalı ve bu noktaya ulaşıldığında başka bir yönlendirme işareti görülmelidir.

4.1.6. İçten aydınlatılmayan işaretler

Dıştan aydınlatmalı ışığı olmayan yönlendirme işaretleri bir acil durum aydınlatma armatürüyle aydınlatılmalı ve armatürün işarete olan uzaklığının maksimum 2 metre olması gerekmektedir.

4.1.7. Döşeme düzeyinin değiştiği yerler ve merdivenler

Kişilerin tahliye esnasında takılıp düşmemesi için döşeme seviyesinin değiştiği yerlerde aydınlatma cihazı bulundurulmalıdır. Bu şekilde yaralanma risklerini minumuma indirerek arkadan gelecek olan kişilerin yaralanma risklerinin de önünde geçilmiş olunacaktır. Kullanılan armatür basamağın gölgesinin oluşmayacağı şekilde düşük seviyeye sahip kısmın üzerine konumlandırılmalıdır. Elektrik kesintisi gibi durumlar için yürüyen merdivenler de yukarıda anlatıldığı üzere normal merdivenler gibi aydınlatılmalıdır.

4.1.8. Yangın söndürme cihazlarının bulunduğu yerler

Yangın esnasında hızlı müdahale yapılabilmesi için yangın dolaplarının ve yangın söndürme tüplerinin görünür olması gerekmektedir. Armatürlerin yangın dolapları ile arasındaki yatay mesafenin maksimum 2 metre olması gerekir.

4.1.9. Yangın alarm butonunun bulunduğu yerler

Kişilerin binayı acil olarak tahliye edebilmesi için alarm sisteminin devreye sokulması gerekli olabilir. Yangın alarm sistemi butonlarının bulunduğu noktalara yatay düzlemde uzaklıkları maksimum 2 m olacak biçimde bir acil durum armatürünün yerleştirilmesi gerekmektedir.

4.1.10. İlkyardım malzemelerinin bulunduğu yerler ve ilkyardım odaları

Acil durumlar esnasında yaralanan kişilere hızlı bir biçimde müdahale edilebilmesi için ilk yardım malzemelerini bulunduran noktaların aydınlatılıyor olması gerekir. Müdahalenin aksamaması açısından ilkyardım odalarına da acil durum aydınlatması uygulanmalıdır. İlkyardım malzemelerinin bulunduğu alana yatay düzlemde maksimum 2 metre mesafede bir acil durum aydınlatma cihazının yerleştirilmesi gerekmektedir.

4.1.11. Bina yerleşim şemasının olduğu yerler

Bu noktaların görünür durumda olması gereklidir. Yerleştirilen armatür ile plan arasındaki mesafenin maksimum 2 metre olması gerekmektedir.

4.1.12. Asansörler

Asansör içleri de genellikle dar tavan aralığına ve sürekli hareket halinde olduğu için gövdede sık sık titreşim olduğundan burada düşük profil yüksekliğine sahip ve aydınlatma ömrü uzun LED aydınlatma elemanlar tercih edilerek uygun bir şekilde aydınlatılıp görülebilir olmalıdır.

4.1.13. Engelli tuvaletleri ve 8 metrekareden büyük tuvaletler

Karmaşık planlanan veya panik anında yaralanmalara mahal verecek bu tarz mekânlarda aydınlatma sistemi biri girdiği zaman ışık otomatik olarak yanmalı veya ışık kontrol düğmeleri tuvalet kabinlerinin içinde yer almalıdır. Bu tür mekânlarda acil durum aydınlatma armatürü bulundurulmalıdır.

4.1.14. Tehlike riski yüksek olan makinalar ya da kimyasal banyoların olduğu alanlar

Tehlike riski yüksek olan alanlarda uygulanan acil durum aydınlatması riski yüksek alan aydınlatmasının şartlarına cevap verecek bir şekilde uygulanmalıdır.

4.1.15. Jeneratör odaları

Elektrik üretim alanlarında, elektriğin gerekli görülen durumlarda kontrol edilebilmesi için acil durum aydınlatma sistemi uygulanmalıdır, uygulanan acil durum aydınlatması yüksek riskli alan aydınlatmasının koşullarını sağlayacak bir şekilde uygulanmalıdır.

4.1.16. Kumanda ve elektrik odaları

Elektrik dağıtım bölgelerinde gerekli görüldüğünde sistemi kontrol edilebilmek amacıyla acil durum aydınlatması uygulanmalı, uygulanan acil durum aydınlatması riski yüksek alan aydınlatmasının şartlarına cevap verecek bir şekilde uygulanmalıdır.

4.1.17. Yaya yolları ve garajlar

Binanın içinde yer alan kapalı garajlarda veya yaya yolarında risk taşımayan bir tahliye yapılması için acil aydınlatma armatürü yer almalıdır.

5. Acil Durum Aydınlatmasında Süreler

Enerji kesintisinden veya mevcut şebeke geriliminin normal seviyelerin altına inmesi ile devreye giren acil durum aydınlatması, standart aydınlatma devre dışı kalması itibari ile 5-15 saniye içinde devreye girmelidir.

Kaçış yolları ve açık alanlarda tahliye amacı ile devreye giren sistem en az 1 saat devrede kalarak gereken aydınlık düzeylerini sağlamalıdır. Binanın fonksiyonuna göre bu süre 3 saate kadar uzayabilmektedir.

EN 1838 standardına göre tehlikeli alanlar için risk devam ettiği sürece aydınlatma sağlanmalıdır. Ayrıca Binaların yangından korunması hk. yönetmeliğe göre kullanıcı yükü 200’den fazla olan yerler için en az 120 dk. Aydınlatma sağlanmalıdır.

6. Acil Durum Armatürlerinin Çalışma Tipleri

Acil durum armatürlerinin çalışma şekli binanın fonksiyonuna, kullanıcı profiline ve yapı yangın senaryosuna göre farklılaşabilir. Bu tip armatürlerin devrede olma ( aktif hale geçme) durumlarına göre 4 farklı sınıflandırma yapılabilir.

6.1 Kesinti sırasında yanma

Mevcut şebeke gerilimi devre dışı olduğunda sistem devreye girer ve acil durum lambaları yanar ancak şebeke geriliminin normal seyrettiği durumda lambalar yanmazlar. Bu sistemin tercih edildiği yerler genellikle kullanıcıların mekâna alışık olduğu büro vb. binalarda kullanılmaktadır.

6.2 Sürekli yanma

Şebeke gerilimi normal seyrinde iken acil durum lambaları yanmaktadır, istendiği takdirde anahtar yardımı ile söndürülebilmektedir. Şebeke gerilimi kesildiği esnada acil durum aydınlatması lambaları devreye girerek istenilen aydınlık düzeyini sağlamaktadır.

Bu sistem gece saatlerinde güvenlik aydınlatması olarak da kullanılabilmektedir. Kullanıcı sirkülasyonunun yoğun olduğu otel, alışveriş merkezi, sinema salonları gibi yerlerde sürekli yanan çalışma modundaki acil durum aydınlatma sistemleri tercih edilmektedir.

6.3 Kombine kesintide yanan

Bu çalışma modunda kullanılan armatürlerin iki lambası bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi normal aydınlatma lambası olarak çalışmakta iken diğeri yalnızca standart aydınlatmanın devre dışı kalmasıyla devreye girmekte ve acil durum aydınlatması sağlamaktadır.

6.4 Kombine sürekli yanan

Bu çalışma modunda kullanılan armatürlerin iki lambası bulunmaktadır. Lambalardan biri standart aydınlatma armatürü gibi davranır, harici bir anahtar takılması ile isteğe bağlı olarak söndürülebilir. Bu iki lamba da şebeke arızası durumunda devreye girer .

Sistem tasarımı yapılırken, alanın fonksiyonuna ve kullanıcıların mekana olan aşinalığına dikkat edilmesi ve bu doğrultuda sistem uygulanması büyük önem taşımaktadır.

7. Acil Durum İşaretleri

İşaret, acil durumlar esnasında binanın içerisinde bulunan kişilerin bulundukları noktadan çıkış yolları ve çıkış kapılarına doğru yönlendirilmeleri amacıyla kullanılan elemanlara verilen isimdir. Acil bir durum sırasında kişilerin doğru bir biçimde çıkış yönünü tayin edebilmeleri açısından işaretler hayati önem taşımaktadırlar.

Çıkış yollarını tanımlayan işaretler üzerinde yer alan yazılarda genellikle “Acil Çıkış” veya “Çıkış” yazılarına yer verilmektedir. Bunun yanı sıra “Çıkış Yolu” yazısı da yazılabilmekte olup çoğunlukla bir önceki cümlede yer alan isimler çoğunlukla tercih edilmektedir. Türkçe ibare olan çıkış yazısının yanına İngilizcesi olan “Exit” de yazılabilmektedir.

Acil durumlar kişilerin çoğunlukla panik duygusu içerisinde olduğu ve karmaşa yaratmaksızın binanın terk edilmesi gerekli olduğu durumlar olduklarından “Çıkış Yok” gibi yazıların işaretlerde yer almamasına dikkat edilmektedir. Bazı mekanlarda kaçış yolunun yönünü gösterebilmek amacıyla işaretlerin üzerinde oklara da yer verilmektedir.

Burada dikkat edilmesi gereken bir husus şeffaf zemin üzerine dekoratif kaygılar ile yapılan yeşil işaretlemeler kaçış yolu yönlendirilmesinde yeterince fark edilebilir olmamaktadır. Yönlendirmeyi vurgulayan işaretin çıkış yönü ile tutarlı olması ise diğer bir önemli husustur.

Yönlendirme işaretlerinin daha etkili olması işaretin boyutu, rengi, konumu ve ne kadar iyi görülebildiği gibi etkenlere bağlıdır. Kaçış işaretleri binaların yangından korunması hakkındaki yönetmeliğe göre yeşil fon üzerine beyaz işaret ile tanımlanmalıdır. Yeşil zemin işaret alanının en %50’sini kapsamalıdır. İşaretin renklerinin algılanabilmesi için lambanın renksel geri verim indeksinin en az 40 olması gerekmektedir.

Avrupa standartları, yeşil fon üzerine beyaz bir çizimle tanımlanan piktogramların kullanılmasını onaylamıştır. Piktograma örnek olarak koşan adam figürü örnek verilebilmektedir.

1896 yılında elektrikten çıkan yangın risklerinden kaynaklı yaralanma, ölüm, mülk ve ekonomik kayıplarla mücadele etmek için kurulan küresel bir sivil toplum kuruluşu olan NFPA Derneği (Ulusal Yangından Korunma), tasarladığı kodlar ve standartlarla özellikle riski yüksek endüstriyel tesislerde yangının olası risklerin ve etkilerini önlemeye yardım etmektedir. NFPA standartları, Acil durum çıkış yolları ve işaretleriyle ilgili standartları da belirlemiştir.

7.1. İçten aydınlatmalı işaretler

Acil durumlarda yönlendirme amacıyla kullanılan işaretlerin içeriden bir ışık kaynağı vasıtasıyla aydınlatılmasıyla oluşturulan işaretlere içten aydınlatmalı işaretler ismi verilmektedir.
İçten aydınlatmalı işaretlerde işaretin görülebilmesi için mesafeler ve buna bağlı olarak işaretler üzerindeki yazı yükseklikleri aşağıdaki şekilde belirlenir.

Mesafe (x) (m)      Yazı yüksekliği(mm)
x ≤ 18m                    75 mm≤
18 < x < 36              125mm≤

(İçten aydınlatmalı işaretler için mesafeye bağlı yazı yükseklikleri)

36 metreden daha fazla olan görme mesafeleri için işaret yazı yüksekliği hesaplama formülü:

Yazı Yüksekliği (mm) = 125 x (maksimum görme mesafesi (m) + 9 ) / 45  İçten aydınlatmalı işaretlerde minimum parıltı değeri 2 cd/ m2 olup bu değer 80 cd/m2 değerini geçmemelidir.

7.2. Dıştan aydınlatmalı işaretler

Dıştan aydınlatmalı işaretlerde işaret dışarıdan bir ışık kaynağı vasıtasıyla aydınlatılmaktadır. Bu işaretlerde yeşil renkli bir arka plan üzerine beyaz renkli yazı ve piktogramlar kullanılmaktadır. Dışarıdan aydınlatılan işaretler için aydınlatma normal koşullarda işareti aydınlatmaya devam ederken acil durumlar esnasında da acil durum aydınlatması ile aydınlatılmalıdır.

Binaların yangından korunması hakkındaki yönetmeliğe göre, dışarıdan aydınlatılan yönlendirme işaretlerinin görülmesi mümkün doğrultuların hepsinde minimum 2 cd/ m2 olması ve minimum 0.5 değerinde bir kontrast oranı taşıması gerekmektedir.

Dıştan aydınlatmalı işaretler için mesafeye bağlı yazı yükseklikleri;

Mesafe (x)            (m) Yazı yüksekliği(mm)
x≤ 20m                         50 mm
20< x <30                     75mm
30< x <40                   100mm
40< x <50                   125mm

7.3. Fosforlu işaretler

Fosforlu işaretler diğer işaretlerin aksine bir kaynak tarafından beslenmeye ihtiyaç duymayan işaretlerdir. Fosforlu işaretlerin belirli ömürleri olmakla birlikte bu sürenin bitmesi ile değiştirilmesi gerekmektedir.

Fosforlu işaretlerde işaretin üzerinde bulunan ortalama ışıklık değerinin 0.51 cd/m2 olması gereklidir. Kullanılan işaretlerin ışıklık değerlerinin 0.14 cd/m2’nin altına düşmemesi gerekmekte ve bu değerin altına düşenler ise değiştirilmelidir.

Küçük ve büyük fosforlu işaretler için mesafeye bağlı yazı yükseklikleri aşağıda gösterilmiştir;

Fosforlu işaretler için mesafeye bağlı yazı yükseklikleri

Mesafe (x) (m)              Yazı yüksekliği(mm)
x≤ 13m                                  75 mm
13m< x ≤ 26m                   125 mm

7.4. İşaret yüksekliğine göre azami görüş uzaklığı

İşaretlerin maksimum görme mesafesine göre yerleşimi acil durum aydınlatma sistemi tasarımında oldukça önemlidir. Doğru bir yerleşim sağlandığında hem kaçış yolu hem de yönlendirme işaretleri doğru bir biçimde fark edilebilmektedir. EN 1838’e göre azami görüş uzaklığı işaret veya pitogram yüksekliğine bağlı olarak aşağıdaki formül uyarınca tanımlanmaktadır:

d = s x h

d: azami görüş uzaklığı

h: pitogramın yüksekliği

s = 200; içeriden aydınlatılan işaretler için

s = 100; dışarıdan aydınlatılan işaretler için

Kaynaklar:
ALIŞVERİŞ MERKEZLERİNDEKİ ACİL DURUM KAÇIŞ GÜZERGAHI TASARIMININ AYDINLATMA VE YÖNLENDİRME KRİTERLERİ BAĞLAMINDA ÖRNEKLER ÜZERİNDEN İNCELENMESİ-Mimar İrem Melis DULUNDU
Esen, A. (2000). Aydınlatma Ders Notları, MSGSÜ, İstanbul.
Sirel, Ş. (1997). Aydınlatma Terimleri Sözlüğü, YEM Yayın, ISBN 975-7438- 44-8, İstanbul.
CIBSE. (2004). Lighting Guide 12 Emergency Lighting Design Guide, The Society of Light and Lighting, London
Yıldırım, S. ve Enarun, D. (2009). Acil Durum Aydınlatmasında Kullanılmak Üzere Işık Kaynağı Olarak Işık Yayan Diyot Kullanan Bir Armatür Tasarımı,
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik. T.C. Resmi Gazete, 29411, 9 Temmuz 2015; 
European Committee for Standards Instution. (1999). Lighting Applications- Emergency Lighting, Brüksel; 
British Standards Instution. (2012). A Guide to Emergency Lighting; Londra
NFPA 1. (2006). Uniform Fire Code.