Beton Dayanım Deneyleri
Beton denetiminde mekanik özelliklerin belirlenmesinde basınç dayanımının bilinmesi gerekir. Beton kalitesinin gerek denetim gerekse değerlendirme amacıyla belirlenmesinde değişik yöntemler kullanılmaktadır. Genelde beton döküm aşamasında numuneler alınır ve bu numunelerin 28 günlük basınç dayanımları göz önüne alınarak beton kalitesi belirlenir.
Şayet beton döküm aşamasında herhangi bir nedenle numuneler alınmamışsa ve üretilen betonun yapı içersindeki yerindeki dayanımına gereksinim duyulduğunda sertleşmiş olan betonun basınç dayanımının tayin edilmesi gerekebilir.
Yapı ve yapı bileşenlerinde sertleşmiş betonun basınç tayininde en etkili yöntem tahribat yaparak taşıyıcı elemanların birkaçından alınan karot numunelerinin karakteristik basınç dayanımlarıdır. Aynı taşıyıcı elemanlarda karot alınmadan önce tahribatsız deney yöntemi olan darbeli çekiç (Schmith Çekiç) deneylen ve ses hızı ölçümü (ultrasound) deneyleri yapılır. Karot numunesi basınç deneyi ile darbeli çekiç ve ses hızı ölçüm deneyleri arasında korelasyon kurularak, deney yöntemleri arasındaki ilişki bulunur. Bu ilişki bağıntısı kullanılarak diğer taşıyıcı elemanlarda zarar vermeden darbeli çekiç ve ses hızı ölçümü ile beton kalitesi belirlenir.
Yapım aşaması tamamlanmış bir yapıda herhangi bir nedenle taşıyıcı elemanlarının donatı kalite ve düzeninin belirlenmesi gerekebilir. Bunun için; betonarme taşıyıcı elemanlarda zarar verilmeden manyetik cihaz kullanarak donatılar belirlenmeye çalışılır ve birkaçında pas payı kaldırılarak, boyuna ve enine donatıların miktarları ve düzenleme şekillerine uygunluğu kontrol edilerek manyetik cihaz sonuçların doğruluğu belirlenir.
Serileşmiş beton numunelerine basınç dayanımı, eğilmede-çekme dayanımı, yarmada çekme dayanımı gibi Beton Dayanım Deneyleri deneyleri uygulanır.
Basınç Dayanımı Deneyi
Basınç dayanımı deneyinde ölçüleri belirli numuneye (15/30 cm’lik silindir veya 20 x 20 küp) basınç pres aygıtı yardımıyla darbesiz, değişmeyen değerlerde kuvvet tatbik edilir. Numune kırılıncaya kadar devam ettirilen bu işlem kırılma anında durdurulur Kesit alanı önceden bulunmuş alan numunenin, kırılmasını sağlayan kuvvet miktarı kesit alanına oranlanarak basınç mukavemeti tesbit edilir.
Eğilmede çekme deneyinden çıkan numunelerde de dayanım deneyi yapılabilir. Fakat bu deney küp ve silindir numunelere yapılan basınç dayanımı deneyine bir alternatif oluşturmaz. Beton sınıfını tayin eden bir deney değildir.
Eğilmede Çekme Dayanımı Deneyi
Eğilmede çekme dayanımı deneyi ortadan ve üçte bir noktasından yüklenmiş basit kırış metotları ile yapılır. Ortadan yüklenmiş basit kiriş metodunda numuneye orta noktasından, tekil bir yük uygulanır, üçte bir noktasından yükleme ise numune üzerinde iki tekil yük eşit aralıklarla uygulanarak yapılır.
Yarmada Çekme Dayanımı Deneyi
Yarmada çekme dayanımı deneyi silindir ve küp numuneler üzerinde yapılabilir. Silindir yarma metodunda uygulanan yük yüzeyi, uzun kenar (30cm’lik boy kısmıdır) olmaktadır. Özel bir düzenekle yük uygulanan bu yüzeyin kırılması için gerekli yük miktarı tespitine dayanır.
Dayanım deneyleri içinde en önemli yeri silindir veya küp numuneler üzerinde yapılan basınç dayanımı metodu almaktadır. Bu metot mevcut beton sınıfının tespitinde kullanılır. Silindir numunelere yapılan deneyle, direkt olarak beton sınıfı (beton basınç dayanımı) belirlenir, küp numune işlemlerinden çıkan sonuç için korelasyon yapılmalıdır.
σ=P/A kg/cm2
Silindirik numune için örnek;
Yük =18750 kg
Alan = 191.25 cm2
Dayanım=98.039 kg\cm2
Yapı üzerinde yapılan sertleşmiş beton deneyleri genel hatlanyla incelendiğinde, mevcut yapıda kullanılan betonun kalitesi hakkında bir şüphe olması halinde veya kullanım sırasında betonun kalitesini olumsuz yönde etkileyici hadiseler (yangın,deprem vb…) meydana gelmesiyle, başvurulan yöntemleri oluşturur. Bu deney metotlarını tahribatsız deney metotları ve tahribatlı deney metotları olarak adlandırmak ve sınıflandırmak mümkündür.
