Beton Pompası ile Beton Dökümü

Taze beton, pompa gücüyle borular içerisinde, ulaştırılmak istenen yere taşınabilmektedir. Günümüzde, şantiyelerde işlenen tüm betonların yaklaşık üçte biri bu Beton Pompasıyla dökülmektedir.

Bir pompa yardımıyla, pompa gücüyle boru içerisinde  nakledilebilen betona ‘pompalanabilir beton’ veya kısaca ‘pompa betonu’ denilmektedir.

Betonun pompa gücüyle taşınabilmesi yöntemi 1930’lu yıllarda geliştirilmiş ve son 20-25 yıl içerisinde büyük gelişmeler gösteren ve en yaygın olarak kullanılan bir yöntem durumuna gelmiştir . Bu yöntem,  betonu yatay ve dikey düzlemde uzak mesafelere taşıyabilmeyi mümkün kılmıştır.

Pompa Betonunda Aranan Özellikler

Pompa betonu, esas itibariyle, bilinen betondan farklılıkları olan bir beton değildir. Ancak, bu tür betonlardan beklenen özelliklerin sağlanabilmesi için özel dikkat gerekmektedir. Betonun pompa ile borular içerisinde taşınabilmesi işleminde başarılı sonuç elde edebilmeyi engelleyen iki önemli faktör vardır.

1)Pompalanan betonda segregasyon yaşanması,

2)Betonun taşındığı borunun iç yüzeyi ile beton arasında büyük sürtünme kuvvetinin bulunması.

Bu sorunları yaşamamak adına gerekli önlemler alınmadığı takdirde içerisinde beton taşıyan pompa boruları tıkanabilir, tıkanma olmazsa dahi, boru ucundan çıkartılan beton, istenilen özelliklerlerini koruyor olmayabilir.

Pompa betonu, yeterince plastik, kolayca segregasyon göstermeyen ve yeterli yükseklikte kohezyona sahip bir beton olmalıdır. Çökme değeri 50-150 mm olan betonlar pompa gücüyle başarılı tarzda taşınabilmektedir.

Çok sulu kıvamdaki betonların içerisindeki agrega ayrışma göstermektedir . Ayrıca, betonun terlemesi  daha çok olmaktadır . Bu durumda , boru iç yüzeyinde yer almakta olan ve yağlayıcı etkisi bulunan harç tabakası kaybolmakta ve sonuç olarak borular tıkanabilmektedir.

Çok kuru kıvamdaki betonlar ise, boru içerisinde yatay olarak hareket edeceklerine, boru iç yüzeyine daha çok basınç yapmakta ve betonun yatay yöndeki hareketinin güçleştirerek tıkanmaya neden olabilmektedir. Kuru kıvamdaki betonun pompalanabilirliğini sağlayabilmek amacıyla betona fazladan su eklemek de uygun bir çözüm olmamaktadır. Fazla su eklenmesi, betonun kohezyonunu azaltmakta, segregasyona ve boru tıkanmasına yol açmaktadır. Betonun üretiminde kullanılan malzemelerin özelliklerinin ve karışım oranlarının betonun pompalanabilirliği üzerinde önemli etkileri olmaktadır.

Pompa beton üretiminde kullanılacak agrega granülometrisinin üniform olması gerekmektedir. Agrega olarak, dere malzemesi gibi yuvarlak agregaların tercih edilmesi daha uygun olmakta ise de, kırmataş gibi köşeli agregalar da pompa betonu üretiminde başarıyla kullanılabilmektedir.

Pompa betonunun üretiminde kullanılacak en büyük agrega tane boyutu, pompalama sisteminde kullanılacak olan en küçük boru çapı göz önünde tutularak seçilmelidir.

Pompa betonundaki en büyük yuvarlak agrega tane boyutu, en küçük boru çapının 0.4’ünden daha büyük olmamalıdır. Köşeli agrega kullanıldığı takdirde, en büyük agrega tane boyutu, en küçük boru çapının 0.332 ünden büyük olmamalıdır.

Toplam agrega içerisindeki ince agrega miktarı pompalamayı önemli ölçüde etkilemektedir. Gerektiğinde, ince malzeme olarak, uçucu kül, öğütülmüş granüle yüksek fırın cürufu ve bunlara benzer ince taneli mineral katkıların beton üretiminde  kullanılmaları veya polimer esaslı su azaltıcı kimyasal katkı maddelerinin kullanılması, pompalanabilirliği olumlu olarak etkilemektedir.

Pompa betonu üretiminde, mümkünse normal beton karışımlara göre biraz daha fazla çimento kullanılması, betonun daha yüksek kohezyonlu ve kopma göstermeden taşınabilecek bir beton olmasına olumlu etki yapmaktadır.

Kullanılan çimento, standartlara uygun incelikte olmalıdır. Ancak aşırı incelikte çimento kullanılması, çimentonun çok hızlı priz(ani priz) yapmasına neden olmakta ve betonun pompalanabilirliğini engellemektedir . Çimento, herhangi bir nedenle çok hızlı priz veya yalancı priz yaptığı takdirde, borular tıkanmakta ve betonun nakledilebilmesi aksamaktadır.

Betonun Pompalanabileceği Uzaklık

Betonun ne kadar uzaklığa pompalanabileceği bir takım faktörlere bağlıdır. Bunlar;

-Pompa kalitesi ve pompalama hızı

-Betonun üniform akışını engelleyecek durumların mevcudiyeti,

-Kullanılan boruların boyutları ve

-Pompalanacak betonun özellikleridir.

Pompalanacak beton, boru içerisindeki akışı esnasında, boru iç yüzeyi ile bir miktar sürtünmeye gireceği için, pompanın gücü bu sürtünme kuvvetini aşabilecek ve betonun akışını devam ettirebilecek büyüklükte olmalıdır.

Pompa boru hattındaki bükülmeler ve keskin dönüşler, beton ile boru iç yüzeyindeki sürtünmeyi önemli ölçüde etkilemektedir. Betonun, yer çekimi kuvvetine ters yönde, dikey olarak taşınması gereken durumlarda, daha büyük pompa gücüne gerek olmaktadır.

Borularla taşınmak istenen beton kütlesi, boru içerisinde hareket ettirilmek istenen bir tıpa gibidir. Beton kütlesinin daha kolay hareket edebilmesini sağlamak amacıyla, pompalama işlemine başlamadan önce, beton boruların iç yüzeyinin 1-2.5 mm kalınlıkla çimento harcı ile kaplanmış(yağlanmış) duruma getirilmesi gerekmektedir.

Boruların iç yüzeyinin çimento harcı ile yağlanmış duruma getirilmelerinin sağlayabilmek için, taşınmak istenen betonun pompalanması işleminden önce, sadece çimento, su ve kumdan oluşan bir harç hazırlanmakta, ve önce bu harcın pompalanması yapılmaktadır. Asıl betonun pompalanma işlemi, böyle bir yağlama işlemini takip etmektedir. Yağlama amacıyla gereken harç olabileceği gibi, pompalanmak istenen betonun iri agregaları dışındaki kısmından oluşmuş olan bir harç da olabilmektedir. Yaklaşık yarım metreküp miktardaki bir harç, betonu yatay düzlemde 300 metre uzaklığa taşıyabilecek boruların yağlanabilmesi için yeterli olabilmektedir.