Hımış Nedir? Hımış Yapı Nedir?
Mimarlıkta dikme ve payandalardan meydana gelen ahşap çatkı arasına kâgir malzeme (tuğla, taş, kerpiç vb.) doldurularak yapılan yapılara denilebildiği gibi halk arasında ağaç çatkıların arasına kerpiç doldurularak yapılmış duvar veya binaya da hımış adı verilir.
Boşlukları taş, kerpiç ya da tuğla ile doldurulan iskeleti ahşap bir konstrüksiyon çeşididir.
Yapım kurallarına uyulmuş ahşap iskeletin içine dolgu yapılmasıyla oluşan hımış yapıların, hem ahşap iskeletin sünekliği ve iyi enerji yayımı sayesinde, hem de dolgu olarak kullanılan kerpiç blokların sisteme getirdiği enerji yutma özelliği sayesinde 1999 Adapazarı ve Düzce depremlerinde ayakta kaldıkları gözlemlenmiştir.
Hımış yapıyı oluşturan yapı malzemelerini taşıyıcı sistem ve dolgu malzemesi olarak iki ana başlık altında inceleyebiliriz.
Taşıyıcı sistem malzemesi ağaçtır. Dolgu malzemesi olarak ise farklı malzemeler kullanılmış, bu farklı malzemeler farklı hımış yapı türlerini ortaya çıkarmıştır
• Dal ve Çamur Dolgulu Hımış Yapılar: Bu sistemde, ağaç dalları düşey karkas elemanların arasına sepet örgü şeklinde örülür. Daha sonra iki taraf çamur ile sıvanır. Dere ve akarsu vadilerinde yaygın olarak kullanılan bir yapım türüdür.
• Taş Dolgulu Hımış Yapılar: Ahşap Karkas arasına taş dolgu yaparak elde oluşturulur. Genellikle bağlayıcı olarak çamur kullanılır.
• Tuğla Dolgulu Hımış Yapılar: Ahşap Karkas içine tuğlaların eğik veya düz olarak yerleştirilmesiyle oluşturulur. Özellikle Marmara çevresi, Kuzey Anadolu ve Karadeniz bölgelerinde ve nadiren de olsa Orta Anadolu’da Ankara çevresinde rastlanır.
• Kerpiç Dolgulu Hımış Yapılar: Ahşap karkasın içine dolgu malzemesi olarak kerpiç blokların kullanılmasıyla oluşturulan yapılardır.
Ülkemizde yapılmış olan geleneksel hımış yapılarda dolgu malzemesi olarak, bölgesine göre kerpiç, taş, tuğla ve ahşap kullanılmıştır. Özellikle dikmelerin arasına eğik olarak örülen tuğla ve kerpiç blokların yanal kuvvetlerde sürtünme tepkisiyle deprem enerjisinin yutularak yapıya hasar vermesi önlenmiş olur. Ahşap dikmelerin üzerine çakılan çıtalar sayesinde dolgu ve çerçevenin beraber hareket etmesi de sağlanmış olur. Hımış yapılarda tuğla ve kerpiç dolgu seçiminin dezavantaji ise yapıya ağırlık getirmesidir. Ama buna rağmen özellikle Düzce depreminden sonra iskelet sisteme kerpiç ve tuğla dolgu yapılarak oluşturulan yapıların sahip olduğu enerji yutma özelliği sayesinde depremi diğer yapılara göre daha az hasarla atlattığı gözlemlenmiştir.
Hımış yapılar bağdadi tip yapılara göre daha ağır olmasına rağmen, iskelet içine uygulanan dolgunun çerçeve kattığı rijitlikle bu dezavantajlarını ortadan kaldırmaktadırlar. Özellikle deprem etkisi altında, çerçeve sistem dolgu duvar ile birlikte hareket etmekte, bunun sonucunda taşıma gücü ve rijitliği boş çerçeveye göre ihmal edilemeyecek kadar fazla olmaktadır.
