İnşaatta Malzeme Maliyetlerinin Belirlenmesi

Malzeme maliyetlerinin belirlenmesinde etkisi olan birçok faktör vardır. Bunların en önemlileri fiyat, kalite, miktar, zaman, yer ve satıcıdır.

Fiyat, malzeme fiyatlarının oluşumuna bakıldığında ham madde maliyetleri, hammaddeyi işleme maliyetleri, işçilik maliyetleri, nakliye maliyetleri, enflasyonun etkisi, malzemelerin üretiminde kullanılan teknolojinin, malzemenin sınıfının, malzemenin toptan ya da perakende satışını yapanların kâr paylarını fiyatın ortaya çıkmasında önemli yer tutmaktadır. Dolayısıyla bunların herhangi birinde meydana gelecek değişiklik fiyatı doğrudan doğruya etkilemektedir.

Şantiyede malzemeler; herhangi bir birimin üretimi için gerekli olan malzemeler, tamir ve bakım için gerekli olan malzemeler ile yardımcı malzemeler olarak ortaya çıkmaktadır. Tüm bu malzemelere ait maliyetler ise malzeme maliyetleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Yapımda dolaylı ve dolaysız malzeme kullanımına ilişkin olarak ortaya çıkan maliyetler değişken maliyetlerdir, yani  üretim kapasitesine bağlı olarak değişim gösterirler. Bir de işin kesin miktarlarıyla doğrudan bağlantılı olmayan ancak işletmeler taratmdau hesaplanması zorunlu olan malzeme maliyetleri vardır ki, bunlar şantiyede, indirme bindirme, istifleme sırasında oluşan malzeme kayıplarıyla kesme, bölme, montaj gibi işlemlerden, depolama koşullarından dolayı oluşan kayıpların maliyetleridir.

İnşaat yapımında malzeme maliyetleri toplam maliyet içinde çok büyük bir orana sahiptir. Bu nedenle malzeme maliyetlerinin belirlenmesi ve denetimi ile ilgili olarak yapılan çalışmalarda büyük bir titizlik gösterilmelidir. Bu noktada firma yöneticilerinin ve teknik personelin göz önünde bulundurmak zorunda oldukları, malzeme maliyetlerinin oluşumunda en önemli unsur olan enflasyonun çok iyi analiz edilmesidir.

Malzemelerin hemen tamamı farklı yerlerden temin edildiği için hangi malzemenin ne kadar, nereden, nasıl, hangi şartlarda şantiyeye getirilebileceği önemlidir. Özellikle enflasyonun yüksek olduğu ülkelerde ve dönemlerde inşaatın yapılabilmesi için gerekli olan malzemeler yeter miktarda ve uygun şekilde bulundurulmalıdır. Şantiyede bulunması gereken malzeme miktarının çok daha fazlasını depolamak suretiyle şantiyede bulundurmak malzeme fiyatlarındaki değişikliklerden fazla etkilenmemek için iyi bir vol olarak düşünülebilir. Ancak, firmanın elindeki nakit parayı bu şekilde kullanması, inşaatın yapımı süresince karşılaşılacak birçok ekonomik konuda (örn: işçi ücretlerinin ödenmemesi) inşaatın yapım süresini uzatabilecek, hatta inşaatın yapımının durmasına sebep olabilecek doğrudan parayla ilgili konularda firmayı sıkıntıya sokabilir.

İnşaatlarda kullanılan malzemeler kullanış amaçlarına göre dolaylı ve dolaysız malzeme olarak ikiye ayrılırlar:

♦ Dolaylı Malzemeler: Yapılan imalatın bünyesine doğrudan girmeyen, ne kadar kullanıldığı tam olarak tespit edilemeyen malzemelerdir. Bu malzemeler de kendi aralarında yardımcı malzemeler ve işletme malzemeleri olmak üzere ikiye ayrılırlar.
a) Yardımcı malzemeler; İmalatın bünyesine girmekle birlikte imalatın küçük bir parçasını oluşturan ve hangi imalat için ne kadar kullanıldığı tam olarak tespit edilemeyen malzemelerdir. (Örneğin: İnşaatın yapımı süresince hemen her yerde kullanılan çivi, vida gibi malzemeler.)

b) İşletme malzemeleri ise; imalatın bünyesine doğrudan girmediği, imalatın düzenli olarak yapılabilmesi için gerekli olan malzemelerdir. (Örneğin; kullanılan makine ve donanınım çalışmaya hazır şekilde tutulması için gerekli olan yağlama, temizleme vb. amaçlar için kullanılan malzemeler işletme malzemeleridir.)

♦ Dolaysız malzemeler: inşaatlarda yapılan imalatların bünyesine doğrudan katılan ve hangi imalatta ne kadar kullanıldığı belirlenebilen malzemelerdir. (Örneğin; 300 dozlu beton yapımında kullanılan çimento, agrega, su gibi karışımı oluşturan ve ne kadar oranlarda karışıma katıldığı belli olan malzemeler dolaysız malzemelerdir.)