Hazır Beton Nedir? Nasıl Üretilir?

1. Hazır Beton Nedir? -Tanımı

Hazır beton, betonu oluşturan bileşenlerin (agrega, su, çimento ve katkı maddeleri) tesis içindeki stok alanlarından daha önce belirlenmiş oranlarda tartılarak santrale ulaştırılması, santral içinde karışımı yapılan bileşenlerin transmiksere yüklenmesinin ardından döküm alanına hazır olarak ulaştırılan beton olarak tanımlanır. (Beton nedir?)

2. Hazır Beton Nasıl Üretilir?

2.1. Hazır Beton Üretimi

Hazır beton üretimi yukarıdaki tanımda da belirtildiği üzere basit bir iş akışına sahip gibi görünse de, sürecin tamamlanabilmesi için birçok işlemi gerektirir. Hazır beton santralleri stoklama, konveyör sistemleri veya malzeme taşıma açısından farklı tiplerde olmakla son yıllarda kullanılan tip ve yöntemler aşağıdaki şekilde belirtilen işlemleri içermektedir. (Hazır Beton Fiyatları)

A: Agrega Teslimi, B: Agrega Alım Silosu, C: Agrega Deposu, D: Taşıma Bandı, E: Çimento Silosu, F: Tartma Bunkeri, G: Çimento Teslimi, H: Santral Mikseri, I: Kaykılar, J: Dökümünü Tamamlamış Transmikser, K: Geri Dönüşümlü Su, L: Geri Dönüşümlü Agrega, M: Su Pompası, N: Su Deposu, O: Dolumu Yapılan Transmikser, P: Kontrol Odası

Hazır beton tesislerinin genel iş akışı, betonu oluşturan malzemelerin temini ve stoklanması, malzemelerin tartılması ve santrale aktarılması, santralde karışım sonrasında transmiksere yüklenmesi, malzeme stoklarının kontrolü (çimento silosu, agrega stok alanı, karma suyu havuzları, katkı maddeleri) ile santral genel bakım ve temizliği aşamalarından oluşmaktadır.

2.2. Hazır Betonu Oluşturan Bileşenlerin Temin ve Depolanması

2.2.1. Agrega

Beton içerisinde kullanılan ve betonun yaklaşık olarak % 60-80’ini oluşturan kırmataş, kum-çakıl gibi malzemelere agrega denir. (Agrega Nedir?) Taş ocağında istenen standartlarda hazırlanarak kamyonlara yüklenmiş halde tesise getirilen agregadan, tesis içinde bazı değerlerine bakılması için her gelen agrega kamyonundan belli miktarda numuneler alınır. (Agrega Deneyleri) Tesise kamyon ile getirilen agrega miktarı genellikle kantarda tartılmak suretiyle agrega stok alanında özelliğine göre belirlenmiş alana boşaltılır. Burada genellikle bir yükleyici, stok alanından veya bunkerlere agregaların yüklenmesini sağlamak için belli periyotlar dâhilinde veya malzemenin azalması durumuna göre yükleme yapmak için çalışmaktadır.

2.2.2. Çimento

Çimento Fabrika ortamında üretilen çimento, dökme olarak çimento silobası aracılığı ile getirilir.

Silobasda bulunan çimento boşaltma vanalarından çimento silolarının dolum vanası arasında bağlantı yapılarak basınç yardımı ile aktarılır. (Silo Nedir? Bölümleri ve Yapısı) Çimento silolarında stoklanan çimento genellikle helezon konveyörler vasıtasıyla beton santraline iletilirler.

2.2.3. Karma Suyu

Betonu oluşturan bileşenlerden karma suyunun hazır beton tesisinin bulunduğu konuma göre şebeke suyu veya yeraltı suyu gibi temin yolları en sık ve pratik olarak kullanılan temin yöntemidir. Bununla birlikte atık (geri dönüşüm, yağmur suyu vb.) sularının çökertme havuzlarında toplanmasıyla geri kazanılan su hazır betonda karma suyu olarak kullanılabilmektedir.

Bundan dolayı karma suyu, tesis içinde bulunan su havuzlarından beton santraline çeşitli su pompaları vasıtasıyla iletilerek karışıma ilave edilmektedir.

2.2.4. Katkı Maddeleri

Hazır betona hava koşulları veya beton özelliklerine göre çeşitli katkılar ilave edilebilmektedir. Bu katkılar da, üretim yerinden katkı kamyonları getirilerek, tesis içindeki katkı depolarına boşaltılır ve yine kullanım miktarına göre basınç ile beton santraline iletilirler.

2.3. Malzemelerin Tartımı ve Santral İçine Aktarılması

Agregaların stoklanması ve santrale iletilmesi açısından 2 farklı sistem bulunmaktadır.

Bunlar yıldız ve bunkerli sistemlerdir.

2.3.1. Yıldız Tip Santraller

Bu tip santraller üretim sürecinin yavaşlığı ve otomasyon açısından zayıf olmaları itibariyle eski tip santrallerde kullanılmaktadır. Yıldız tip santrallerde agreganın beton santraline aktarılması bant sistemi ya da daha eski yöntem olan skreyper denilen sabit kovalı vinç yardımı ile yapılmaktadır.

Bu sistem skreyper kullanımına bağlı olarak daha fazla iş gücü, zaman ile konumuz olan iş sağlığı ve güvenliği açısından daha çok tehlike ve risk barındırmaktadır. (Skreyper Nedir? Nerelerde Kullanılır? Çeşitleri) Bu açıdan sistem yeni kurulacak tesislerde tercih edilmemekte olup mevcut sisteme sahip olan santrallerin dönüşüm yönünde eğilimleri bulunmaktadır.

2.3.2. Bunker Sistem

Agregaların özelliklerine göre ayrılan bölümlere yerleştirilip, otomasyon sistemi ile bölümlerden ihtiyaç olan agregaların tartımla alındığı ve genellikle bant konveyörler yardımı ile santral içine aktarıldığı sistemdir.

Yeni sistem santrallerde zaman, otomasyon sisteminin varlığı ve daha az iş gücüne ihtiyaç duyulmasından dolayı bunker sistemi kullanılmaktadır.

2.4. Santralde Karışım ve Transmiksere Yüklenmesi

Stok alanlarından tartılan malzemeler santralde uygun sürede karıştırılarak homojen hale getirilir. Yerine ulaştırılmaya uygun olan hazır beton, santral mikserinin alt kapaklarının açılması ile santral mikseri altındaki potaya yanaşan transmiksere yüklenir. Genellikle santral kapasiteleri transmikserden daha büyük olduğundan dökümü yapılacak beton bir seferde santral mikserinde karıştırılabilmekte ve birden fazla transmikser kullanılarak taşınabilmektedir. Bu durumda santraldeki betondan transmikser kapasitesi kadar beton aktarılır, geriye kalan beton ise dolumu yapılan transmikserin pota altından ayrılması ve boş transmikserin yanaşması süresince yine santral mikseri içinde karıştırılır. Boş transmikserin santral altı boşaltma potasına yanaşması ile yine kapasitesi kadar doldurularak santral mikseri içindeki betonun tamamı yüklenene kadar bu süreç devam ettirilir.

Transmiksere beton yüklemesi sonrasında dolum ağzı ve etrafında kalan beton kalıntıları beton taze iken santral içinde temizlenir. Bu işlem su ile yapılmakla birlikte, yıkama suyunun ve kalıntılarının atık olmaması amacıyla karma suyunun geri dönüşüm havuzlarında kalacak şekilde havuzlar alanında yapılmaktadır.

Kaynaklar: 
Ömer GÜLTEKİN - HAZIR BETON ÜRETİM SANTRALLERİNİN ÜRETİM SÜRECİNDEKİ İŞ GÜVENLİĞİ ÖNLEMLERİNİN İNCELENMESİ VE SİSTEMATİK BİR MODEL OLUŞTURULMASI
Akboğa, Ö., (2011) Hazır Beton Sektörünün İş Güvenliği Açısından Analizi
Karakaya E., (2016) Hazir Beton Sektöründe İş Sağlığı ve Güvenliği Risklerinin Değerlendirilmesi, İş Sağlığı ve Güvenliği- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, Ankara