İş Deneyim Belgesi Satmak-Kiralamak
Bilindiği üzere, inşaat sektörü, gerek kar oranları, gerek vergi-kdv avantajları gibi birçok etken dolayısıyla alakalı-alakasız, bilgili-bilgisiz her sektörden insanın bir şekilde dahil olmaya çalıştıkları bir sektördür. Sanayiden, imalata, pastaneden, bakkala, kuyumcudan, sanatçısına herhangi bir yeterlilik beklenmeden herkes de bu sektöre bir şekilde dahil olmayı başarmaktadır. Fakat kamu yararı ve verimliliğin ön planda tutulduğu kamu sektöründe bu duruma engel olmak açısından belirli deneyim şartları konulmuştur.
İş Deneyim Belgesi Satmak-Kiralamak, Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “55’inci maddesinin d bendi gereği” yasaktır.
İlgili açıklama şu şekildedir.
“d) (Değişik: 08/06/2004 – 25486 R.G. / 27 md.) İş bitirme, iş durum, iş denetleme veya iş yönetme belgeleri belge sahibi gerçek veya tüzel kişiler dışındaki istekliler tarafından kullanılamaz, belgeler devredilemez, kiraya verilemez ve satılamaz.”
Fakat denetim yetersizlikleri, yürürlüklerdeki eksiklikler ve gecikmeler ya da hukuksal boşuklar her zaman insanların malum suistimal etmekten kaçınmadığı noktalardandır. Bu noktada yüklenicilerin suistimal ettiği bir madde de şu şekildedir;
4734 sayılı Kamu İhale Kanun’u Madde 10;
(Ek fıkra: 12/6/2002-4761/13 md.) Birinci fıkranın (b) bendinin (2) numaralı alt bendinde belirtilen belgelerden, yapım ve yapımla ilgili hizmet işlerinde, denetleme veya yönetme görevi nedeniyle alınanlarda gerçek kişinin mühendis veya mimar olma şartı aranır. İş bitirme, yönetim veya denetim suretiyle elde edilecek belgeler, belge sahibi kişi veya kuruluşların dışındaki istekliler tarafından kullanılamaz, belgeler devredilemez, kiraya verilemez ve satılamaz. Bu belge sahiplerinin kuracakları veya ortak olacakları tüzel kişiliklerin ihaleye girebilmesinde en az bir yıldır tüzel kişiliğin yarısından fazla hissesine sahip olmaları, her ihalede bu oranın aranması ve teminat süresince bu oranın muhafaza edilmesi zorunludur.
Bu durumda uyanık yüklenicilerimiz ve işine, mesleğine saygısı olmayan şirketler ve teknik personeller, iş deneyim belgelerinin kullanılması amacıyla geçici ortaklıklar “satmakta, satın almakta ya da kiralamaktadır “. Ben X ihalesine gireceğim, senin X konusunda iş bitirme-deneyim belgen var, bu şirketi bana xyz bedelle kirala-sat, ben de bu işi yapayım.
Kanun’da belirtilen ortaklıktaki imtiyazın amacı, deneyim gereken işin sorumluluğunun, deneyim sahibi tarafından yerine getirilmesi, diğer şirketin ise bu konuda deneyim kazanmasıdır. Bu nokta özünde her halukarda oldukça adil ve tüm taraflar açısından faydacı bir uygulamadır.
Fakat bu ortaklık kurma uygulamasının ve “İş Deneyim Belgesi Satmak-Kiralamak” işleminin nasıl bir pazar ürünü haline geldiğini ve nasıl suistimal edildiğine bakalım. Bu amaçla arama motorunda “basit” bir arama yaparsak;
“İş Deneyim Belgesi Kiralama”
“Satılık İş Deneyim Belgesi”
“Kiralık İş Deneyim Belgeleri”
Reklamları dahi var…
Mesleğine ve meslektaşlarına saygıdan bahseden değişik bir site;
Bir iş deneyim belgesi kiralama şirketi ve şirketin manifestosu.
Not: İnternet aramaları 28.01.19 tarihinde yapıldı.
İş deneyim belgeleri hakkında Dr. Mustafa Yaşar DEMİRCİOĞLU‘nun hakem incelemesinden geçmiş ve TÜBİTAK–ULAKBİM Veri Tabanında indekslenen makalesinde iş deneyim koşulunun amacı hakkında şu şekilde bilgi verilmiştir;
“İstekliler benzer işe ilişkin yeterliliklerini iş deneyim belgesi ile teyit etmekte olup İş deneyim belgesi; “Adayın veya isteklinin ihale konusu iş veya benzer işlerdeki deneyimini gösteren; iş bitirme belgesi, iş durum belgesi, iş denetleme belgesi ve iş yönetme belgesini” ifade etmektedir.
İhale hukukunda; ihale konusu işi en makul maliyette karşılayacak yetenekte, yeterlilikte isteklilerin seçilmesi esas olup ayrıca ihale konusu iş veya benzer işte tecrübesi, deneyimi olan, bu işleri bitirmekte temayüz etmiş istekliler arasında bir seçim yapılması esastır. İhale konusu iş veya benzer iş alanında geçmiş deneyimi olan isteklilerin seçimi kamu kaynaklarının israfını önleme, işin en nitelikli haliyle kamuya teslim edilmesini sağlama, emekten, zamandan ve kaynaklardan tasarruf etmeye yöneliktir. Belli bir iş alanında profesyonelleşmiş teşebbüsler hiç şüphesiz ihale konusu iş konusunda hiçbir deneyime, birikime, tecrübeye, teknolojiye, insan gücüne sahip olmayan teşebbüslere göre kamu lehine ve kamu yararına tercih edilecek niteliktedir.”
| Kaynak: DEMİRCİOĞLU, D . (2014). Kamu İhale Hukukunda “Benzer İş” Kavramı ve İş Deneyim Belgeleri. Ankara Barosu Dergisi, (2), 157-209. Retrieved from http://dergipark.gov.tr/abd/issue/33817/374474 |
İş deneyim belgesi satmanın veya kiralamanın teknik personeller, yani mühendis ve mimarlar açısından sakıncalarını sıralarsak;
- Bilindiği üzere mühendis mimarlar diplomalarını iş deneyim belgesi olarak sunup ihalelere girebilmektedir. (2019 Yılı İnşaat Mühendisi-Mimar Dipolaması İş Deneyim Tutarı) Bu, mühendis ve mimarlık eğitiminin belirli bir taban deneyimi sağladığını ve mezuniyetin ardından geçen zamanla artan şekilde bu deneyim bedelinin artırarak bu teknik personelleri yapım işlerine teşvik etmektedir. Ayrıca Kanun’la girişilen işlerde belirli şartlara göre %50- %80-%90 gibi oranlarında deneyimler kabul edilmekte ve yapılan her işle, toplam iş deneyim tutarları ya da diploma bedellerinin ve önceki tamamlanan bedellerin üzerine çıkılmasının yolu açılmaktadır. (Hatta bu durumdan istifade etmek isteyenlerle ilgili-İhaleye Girmek İçin Mühendis/Mimara Ortaklık Teklif Edilmesi) Zaten yasak bir uygulama olan iş deneyim belgelerinin satılması ya da kiralanması, bu teknik personellerin yapım işlerine teşviklerine karşı bir durum oluşturup, yeterli yetersiz herkesin bu işlere “parayı basıp” talip olmasını sağlamaktadır.
- Kendilerinin uzmanı oldukları sektörde fakat belirli bir sermayeye sahip olmayan mühendis ve mimarların, sektörle alakasız işverenlerle, saçma ücret ve koşullarda çalışmak durumunda kalmaları ve ekonomik açıdan ilerlemelerinin önünde engel oluşturmaktadır.
- İşin teknik boyutlarına hakim olmadan teklif vermenin ve işe talip olmanın, ihale bedellerinin işin başarılı bir şekilde uygulanmasını imkansız boyutlara indirmesi, işlerin kalitesini düşürmenin yanında, çalışan giderlerinin (mühendis-mimar) minimum tutulması, bunlardan daha da önemlisi doğru analiz ve teklif yapan isteklilerin iş dışı kalmasına sebep olmaktadır.
- Özel inşaat sektöründe günümüzde olduğu gibi kamu sektöründe de, konunun teknik personellerinin sektörden uzaklaşmasına ve her sektörden insanların sektörde hakimiyet kurmasının önü açılmaktadır.
Halbuki, alt yüklenici olarak, ortaklık veya ortak girişim oluşturarak (gerçek ortaklıklar) inşaat şirketleri iş deneyimlerini, zamanla ve deneyim kazanarak artırabilmekte ve gereken rekabet ortamına hakkaniyetli bir şekilde dahil olabilmektedir.
Fakat parayı basıp deneyim satın almak varken beklemeye ya da deneyim kazanmaya kim neden tenezzül etsin ki ??
İşin kamu zararı-yararı, rekabet hukuku, mesleğe sahip çıkma ve saygı, hakkaniyet, etik ve din konularına girmeye gerek bile yok.
“İnsanlığın iki tür ahlâkı vardır: biri, sözünü edip uygulamadığımız, diğeri de uygulayıp sözünü etmediğimiz.” Bertrand RUSSELL
