Sınırlı Ayni Hak Nedir?
Ayni hakkın eşya üzerinde sağladığı yetki sınırlı ise sınırlı ayni hak söz konusudur. Medeni Kanun madde 779-972 maddelerinde düzenlenmiş olan sınırlı ayni haklar, mülkiyet hakkının malike eşya üzerinde doğrudan doğruya hakimiyetini icra için tanıdığı geniş yetkilerden bazılarının, mülkiyet hakkından bağımsızlaştırarak, malik tarafından başkalarına tahsis edilmesidir. Ancak malik serbestçe ayni hak kurma yetkisine sahip değildir. Malikin ayni hak kurma yetkisi sadece Medeni Kanun’un açıkça kurulmasına izin verdiği tarzda söz konusu olur. Medeni Kanun kurulabilecek sınırlı ayni hak türlerini sınırlı sayıda belirlemiştir. Sınırlı ayni haklar eşya üzerinde sınırlı bir hâkimiyet sağlarlar. Eşya üzerinde sınırlı da olsa doğrudan hâkimiyet sağlayan bu haklar ayni hak niteliğindedir.
Sınırlı ayni haklar; irtifak hakları, taşınmaz yükü ve rehin hakları olmak üzere üç gruba ayrılır.
Sınırlı Ayni Hakların Çeşitleri
Medeni Kanun sınırlı ayni hakları üç gruba ayırarak düzenlemiştir. Bunlardan birincisi, sahibine eşyadan yaralanma yetkisi veren veya malikin yararlanma yetkisini hak sahibi lehine sınırlayarak hak sahibine menfaat sağlayan irtifak haklarıdır. İkincisi ise bir taşınmazın malikini yalnız o taşınmazla sorumlu olmak üzere diğer bir kimseye bir şey vermek veya yapmakla yükümlü kılan taşınmaz yüküdür. Üçüncüsü ise hak sahibine, hakkın konusu olan eşyayı bir alacağın temini için paraya çevirme yetkisi veren rehin haklarıdır.
Sınırlı Ayni Hakların Mülkiyet Karşısında Durumu
Mülkiyet hakkının içeriğindeki yetkilerin bir kısmından oluşan sınırlı ayni hak. kurulduktan sonra artık mülkiyet hakkından bağımsız hale gelir. Bu nedenle eşya üzerinde mülkiyet hakkı sona erse veya devredilse bile, sınırlı ayni hak eşya üzerinde devam eder. Sınırlı ayni hak sona erdiğinde ise sınırlı ayni hakkın içeriğini oluşturan yetkiler tekrar mülkiyet hakkının içeriğine dönerler.
Sınırlı Ayni Hakların Konusu
Sınırlı ayni hakların konusu taşınır ve taşınmaz eşyadır. Kanun alacak hakları ve diğer haklar üzerinde de rehin ve irtifak hakkı tesisine imkân tanımıştır. Fakat alacak hakkı üzerinde rehin veya irtifak hakkı tesis edilmiş olsa bile, rehin ve irtifak hakkı sahibi, alacak hakkı sahibinden daha geniş yetkilere sahip değildir. Bu nedenle alacak haklan üzerinde tesis edilen rehin ve irtifak hakkı tam bir ayni hak niteliğinde değildir.
